Energetika va sanoatni axborotlashtirish fakulteti Informatika va axborot texnologiyalari kafedrasi Elektronika va sxemotexnika fanidan kurs ishi mavzu: Umumiy emitterli kuchaytirgichni tahlil qilish. Umumiy kollektorli kaskadni hisoblash

UE-umumiy emitterli, UB- umumiy bazali, va UK- umumiy kollektorli. Ulardan keng tarqalganni bu umumiy emitter (UE) li tranzistorli kuchaytirgichlardir. Bu turdagi kuchaytirgichda emitter kirish va chiqish zanjiri uchun umumiy elektrod bo‘lib xizmat qiladi (4.3a- rasm). R_c ichki qarshilikli signal manbaining U_kir kirish kuchlanishi VT bipolyarning tranzistorning signal manbaidan tokning doimiy tuzuvchisini o‘tishini oldini oluvchi aloqa sig‘imi orqali kuchaytiruvchi pog‘ona (kaskad)ga uzatiladi. Kuchaytirilgan chiqish kuchlanishi ajratuvchi S₂ kondensator orqali R_n yuklamaga¹ uzatiladi, ya’ni U_chiq kuchlanishning faqat o‘zgaruvchan tuzuvchisi beriladi.
Kuchaytirgichda o‘zgaruvchan signal manbaidan tashqari, R_vt ichki qarshilikli E_n EYuK li kuchlanish manbai (odatdagi kuchlanishi U_n q 10…30 V ) ham ishlatiladi. R_K rezistorning qarshiligi kirish signallarini kuchaytirish va VT tranzistorning I_K kollektor tokini cheklashlarga qo‘yiladigan talablarga qarab tanlanadi. Odatda R_K kam quvvatli tranzistorlar uchun 0,2…5 kOm ni va o‘rtacha quvvatli tranzistorlar uchun esa 100 Om ni tashkil etadi. U_n kuchlanish manbai bo‘luvchi (delitel)sining R_B1 va R_B2 rezistorlari tranzistor bazasidagi tokni o‘rnatish uchun mo‘ljallangan bo‘lib (doimiy tok bo‘yicha), yuklama chizi/ining ishchi nuqtalari (sokinlik nuqtalari) mos ravishda.

E_c


^Uk i r
^Ik i r


С₁


I_К R_К

С
^RB 1 ²
VT ⁱ²
I_B
I
U_{n En}


R

Э _Rн
^{Rc R}B 2
R_{Э С}Э
а)

5-rasm Bipolyar tranzistorli kuchaytirgich (umu miy emitter) sxemasi


R_E rezistor yordamida kuchaytirgichning doimiy tok bo‘yicha teskari aloqasi hosil etiladi va u kuchaytirish rejimining harorat turg‘unligini ta’minlaydi. Shunday qilib, harorat oshishida I_K kollektor va I_E emitter tokining va R_EI_E kuchlanish pasayishining doimiy tuzuvchilari ko‘tariladi. Natijada, U_BE kuchlanish pasayadi, bu esa o‘z navbatida I_B baza tokini kamaytiradi va oqibatda I_K kollektor tokini kamaytiradi va turg‘unlashtiradi.
C_E katta sig‘imli kondensator (o‘nlab mikrofaradalik) R_E rezistor qarshiligini o‘zgaruvchan tok bo‘yicha shuntlaydi (qisqa tutashtiradi), bu esa o‘z navbatida teskari aloqa zanjiridagi kuchaytirilayotgan signalning o‘zgaruvchan tok bo‘yicha zaiflashini oldini oladi.
Kuchaytirgichning ishlashini qulay tahlil etish uchun, uning doimiy (5b-rasm) va o‘zgaruvchan tok (6-rasm) bo‘yicha almashtirish sxemalari alohida ravishda ko‘riladi. Kuchaytirgichning doimiy tok bo‘yicha ishlash rejimida kuchaytirilayotgan signalning eng kam nochiziq buzilishlarga erishish uchun, quyidagi tenglama bilan ifodalanadigan, yuklama chizi/ining bc orali/ining o‘rtasida joylashgan a (6-rasm) ishchi nuqtasi tanlanadi: