«energetika va asbobsozlik» kafedrasi

Shisha idishli rotametrning korinishi
Rotametrning (bosimlar farqi o‘zgarmas sarf o‘lchagich) sxemasi keltirilgan. Asbobning o‘lchash qismi ichida qalqovich yoki porshen 2 joylahtirilgan vertical shisha trubka 1 dan iborat. Trubka orqali o‘tayotgan o‘lchanayotgan moddaning oqimi (suyuqlik yoki gaz) qalqovichni ko‘taradi. Qachonki trubka devorlari bilan qalqovich jismi orasidagi oraliq masofa ma’lum o‘lchamga etganda, qalqovichga ta’sir etuvchi kuchlar o‘zaro tenglashadi. Qalqovich esa sarf kattaligiga mos keladigan ma’lum balandlikda to‟xtaydi.
Oqimda qo‘yilgan qalqovichga o'lchanayotgan mahsulotning itarish kuchi F (N) ta‘sir etib, u quyidagi formula orqali aniqlanadi:

bu yerda: V_q - qalqovichning hajmi, m³;
y_q,y_s-qalqovich tayyorlangan material va o‘lchanayotgan mahsulotning solishtirma og‘irligi(N/m³);
F1 kuchga qarama-qarshi yo‘nalgan, oqim harakatidan F2 kuch yuzaga keladi:

bu yerda: S_q - qalqovichning istalgan joyidagi kesim yuzi, m²;
ΔP - bosimlar farqi.
Muhitning o‘zgarmas oqimiga mos bo‘lgan qalqovichning muvozanat holati F₁ va F₂ kuchlar o'zaro teng, ya'ni F₁ = F₂ = const bo‘lganda ta’minlanadi (bu holda ishqalanish kuchi hisobga olinmaydi). Demak, qalqovichning istalgan joyining kesim yuzi o‘zgarmas ekan, unda bosimlar farqi ham doimiy bo‘ladi. Shuning uchun ham rotometrlar bosimlar farqi o'zgarmas sarf o'lchagichlar deb nom olgan.
Sarf o‘lchagich orqali oqib o‘tayotgan mahsulotning sarfi Q (m³/s) quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:

bu yerda: α - mahsulotning sarf koeffitsiyenti;
S_T - qalqovich ko‘tarilgan ma’lum balandlikka to‘g‘ri keladigan trubkaning ko‘ndalang kesim yuzi;
ρ - o'lchanayotgan moddaning zichligi, kg/m³.
1.3. Induksion sarf o‘lchagichlar
Induksion sarf o‘lchagichlarning ishlash usuli tashqi magnit maydoni ta’sirida elektr o‘tkazuvchi suyuqlik oqimining induksiyalanishi natijasida hosil bo‘lgan EYUK ni o‘lchashga asoslangan.Induksion sarf o‘lchagichlarning sxemasi keltirilgan. Nomagnit materialdan tayyorlangan quvur 1 dan oqib o‘tayotgan suyuqlik elektromagnit 2 tomonidan yuzaga kelgan magnit maydon kuch chiziqlarini kesib o‘tadi. Magnit maydon ta’sirida suyuqlik oqimining o‘rtacha tezligiga proporsional ravishda elektr yurituvchi kuch hosil bo‘ladi. Bu yerda suyuqlik oqayotgan quvurning kesimi o‘zgarmaydi (doimiy bo'ladi).
Induksiyalangan EYUK quvurning bir xil yo‘nalishdagi ko'ndalang kesimida o'rnatilgan elektrodlar 3 yordamida qabul qilinadi, EYUK kattaligi kuchaytirilib, ikkilamchi asbob yordamida o‘lchanadi. Sarf o‘lchagichda ADS (absoblar davlat sistemasi) dagi har qanday bloklarni o‘lchash imkoniyatiga ega bo‘lib, chiqish signali 0-5 mA tok kuchiga va 0,02-0,1 MPa ga teng bo‘lgan siqilgan havo bilan ishlaydi.