Energetika Fakulteti "Elektra texnika Materyarlari"

O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi
Farg’ona Palitexnika Institeti
Energetika Fakulteti
“Elektra texnika Materyarlari” Fanidan
“Qatronlar“mavzusiga
TAQDIYMOTI
M. B. Mamatg'oziyev
“Qatronlar” xaqida malumot
Odamlar kashf etgan eng qadimgi qatronlar bu daraxtlarning sekretsiyasidan olingan, masalan, rozin kabi yog'li modda bo'lib, bu" daraxtning"" dan oldin; semiz" xitoy tilida qatronlar chaqirilganda. 1906 yilgacha fenolik qatron birinchi marta sun'iy ravishda sintez qilindi, sintetik qatronlarning yangi davri ochildi. 1942 yilda Amerika kauchuk kompaniyasi dastlab to'yinmagan poliester qatronini ishlab chiqarishga kiritdi va keyinchalik har qanday ishlov berilmagan polimer qatroni deb nomlandi. Ammo daraxtlarga hech qanday aloqasi yo'q. Qatronlar termoplastik qatronlar va termosetan qatronlariga bo'linishi mumkin. Qayta qizdirilishi, eritilishi, sovishi va qattiqlashishi mumkin bo'lgan eritilgan qatronlar termoplastik qatronlar deyiladi. Isitish va davolanishdan so'ng, u endi qaytarilmaydi va erimaydigan va erimaydigan mustahkamlikka aylanadi. Fenolik qatron, epoksi qatroni, to'yinmagan poliester qatroni va boshqalar kabi termoset qatronlar deyiladi.
“Qatronlar” xossalari

• Toshko‘mir qatronning zichligi o‘rtacha 1,25 g/sm3. Qovushoqligi tarkibida moylar va smolalar ko‘payishi hisobiga kamayadi. Qatronlar yumshash harorati qiyin yumshaydigan bitumlarga nisbatan kam bo‘ladi.
• Qatronlarning atmosfera muhitiga chidamliligi neft bitumlariga nisbatan past bo‘ladi. Qatronlar tarkibida ko‘p miqdorda to‘yinmagan uglevodorodlarning bo‘lishi suv, kislorod va quyosh yorug‘ligining ultrabinafsha nurlari ta’sirida vaqt davomida eskiradi. Ular tarkibidan moylarning bug‘lanishi, fenol birikmalarini suvda qisman yuvilishi qatronlar eskirishini tezlashtiradi. Eskirish natijasida qatron mo‘rt va gidrofoblik xususiyati pasaygan bo‘ladi.
• Qatronlarning biologik muhitlarga bardoshliligi bitumli bog‘lovchi moddalarga nisbatan yuqori bo‘ladi. Qatronlar tarkibida fenol (karbol kislotalar) bo‘lishi ularga bakteritsidlik xususiyatini beradi. Qatron asosida olingan pek zaharlovchi modda bo‘lgani uchun ishlatishda xavfsizlik texnikasi maxsus qoidalariga rioya qilish zarur.

Ion almashinuvi qatronlari almashinuv uchun mavjud bo'lgan ijobiy ionlarni ijobiy zaryad qilgan katyon almashinuvchilari sifatida tasniflanadi va almashtiriladigan ionlari salbiy zaryadlangan anion almashinuvchilari.
Har ikkala anion va katyon qatronlari bir xil asosiy organik polimerlardan ishlab chiqariladi. Uglevodorod tarmog'iga biriktirilgan ionlashtiruvchi guruhda farqlanadi. Qatronning kimyoviy xulq-atvorini belgilovchi bu funktsional guruh. Qatronlar keng miqyosda kuchli yoki zaif kislota kation almashinuvchilari yoki mustahkam yoki zaif bazli anion almashinuvchilari deb tasniflanadi. Ion almashtirish jarayonida suyuq eritmasida kationlar yoki anionlar (odatda suvli) ion almashinuvi qatroni tarkibidagi bir xil zaryadning o'zgaruvchan va o'zgaruvchan ionlarini almashtiradi.
Qatronlardan Tayyorlangan
Jihozlar