|
14.2. Signal tizimlari. Elektr stansiyalarida boshqarishni tashkil etish. O‘zgarmas va o‘zgaruvchan operativ tok zanjirlarida izolyatsiyani nazorat qilish.
Kommutatsion apparattlar (O‘chirgichlar, ajratgichlar va ularni yerga tutashtiruvchi ‘ichoqlari) holatining signalizatsiyasi normal va avariya sharoitlarida elektrik ulanishlar sxemalarining holati haqida operator xodimga axborot berish uchun xizmat qiladi va turli usullarda amalga oshirilishi mumkin.
Ajratgichning har bir fazasi elektr dvigatelli DN tipidagi yuritma bilan harakatga keladi. Signal lampalar: qizil («ulangan») va yashil («uzilgan») masofadan boshqarish ‘ulg‘tiga o‘rnatiladi.
Ajratgichning uzilgan vaziyatida yordamchi kontaktlar KV yo‘iq bo‘ladi va yashil signal lampasi yonadi. Ulangan vaziyatida yordamchi kontaktlar QO yo‘iq bo‘ladi va qizil signal lampasi yonadi. KV va KO kontaktlari yuritma bilan bog‘langan bo‘lib, ajratgichning chetki (ulangan va uzilgan) vaziyatlarida ulanadi.
O‘chirgichlarning vaziyatini signallash, odatda signal lampalari yordamida amalga oshiriladi.
Signal lampalari bevosita boshqarish kaliti oldiga joylashtiriladi yoki shitning mnemonik sxemasiga ulanadi.
Vaziyatlarning yorug‘lik signalizatsiyasi o‘chirgichni boshqarishning qabul qilingan sxemasiga qarab, turlicha amalga oshiriladi.
MOVF kalitidan foydalanilgandagi signalizatsiya sxemasi keltirilgan. Bu sxemada signalizatsiya zanjiridagi tayyorgarlik qayta ulashlari kalit kontaktlari yordamida bir vaqtda komanda berish bilan amalga oshiriladi o‘chirgich vaziyatining o‘zgarishi esa o‘chirgichning yordamchi kontaktlari tomonidan qayd qilinadi. Signal lampalari boshqarish zanjirlari ta’minlanuvchi o‘sha shinachalardan ta’minlanadi.
O‘chirgichlar avtomatik ulangan va uzilganda operatorning diqqatini tortish uchun signal lampalari lipillab yonadigan qilinadi (agar o‘chirgich ulangan bo‘lsa, qizil lampa lipillaydi, avtomatik uzilganda esa yashil lampa lipillaidi).
MOVF kaliti qo‘llanilgan holda kalitning vaziyatlari bilan o‘chirgich kontaktlarining vaziyatlari bir–biriga to‘g‘ri kelmasligidan foydalanib sxema tayyorlanadi (masalan, kalit “ulangan”, “dastlabki ulangan” vaziyatlarda, o‘chirgich esa uzilgan yoki kalit “uzilgan”, “dastlabki uzilgan” vaziyatlarda, o‘chirgich esa ulangan)
Kalitning “ulangan” va o‘chirgichning uzilgan vaziyatlarida tok (+) SHM kalitning 13–14 kontaktlari, 2R rezistori, o‘chirgich V ning yordamchi kontaktlari, LZ lampasi, -SHU zanjiridan o‘tadi. Yashil lampa lipillab yonadi.
Kalitning «uzilgan» vaziyati va o‘chirgichning ulangan vaziyati tok: (+)SHM kalitning 18–19 kontaktlari, 1R rezistori, o‘chirgich V ning yordamchi kontaktlari, LK lampasi, –SHU zanjiridan o‘tadi. Qizil lampa lipillab yonadi. Boshqarish kalitining «dastlabki ulangan» va o‘chirgichning uzilgan vaziyatlarida ham yashil lampa lipillab yonadi, qizil lampa esa boshqarish kalitining «oldindan uzilgan» va o‘chirgichning ulangan vaziyatida lipillaydi
Ko‘rinib turibdiki, yuqoridagi sxema boshqarish punktidan o‘chirgichning hamma vaziyatlarini aniq qayd qilish hamda boshqarish komandalarining bajarilishini nazorat qilish imkoniyatini beradi.
MOV, KV va MKV tipidagi kalitlar qo‘llanilganda o‘chirgichning vaziyatlarining signalizatsiya sxemasi muhim farqlarga ega bo‘lib, ular neytral vaziyatdan boshqa qayd qilingan vaziyatlarga ega emas va vaziyatlarning signalizatsiya zanjirlarini bevosita hosil qilish uchun mo‘ljallanmagan. Bu holda signalizatsiya uchun komandani qayd qiluvchi maxsus relelar RFK qo‘llaniladi.
Qayd qilish relesi sifatida ikki cho‘lg‘amga ega bo‘lgan ikki pozitsiyali rele qo‘llanilib, cho‘lg‘amlar yordamida relening yakori istagan ikkita qayd qilingan vaziyatlarga qayta ulanadi. RFK releni qayta ulash uchun zanjirdagi kontakti yo‘piq cho‘lg‘amga impuls beriladi. Cho‘lg‘amdan tok o‘tishida RFK yakori o‘z vaziyatini o‘zgartiradi va o‘z kontaktlarini qayta ulaydi. Rele kontaktlarining yangi vaziyati tok o‘tishiga tayyorlangan ikkinchi cho‘lg‘amga impuls berilganiga qadar saqlanadi. Shu impuls berilganda rele dastlabki vaziyatiga qaytadi va hokazo.
Ulash operatsiyasi tugallangandan so‘ng V ning yordamchi kontaktlari o‘z vaziyatini o‘zgartiradi va qizil lampani ta’minlash zanjiri: +SHU, RFKZ kontaktlari, 1R rezistori, o‘chirgich V ning yordamchi kontakti, LK lampa, –SHU ni hosil qiladi. Qizil lampa bir tekis yonadi. Komanda bajarilganligi haqidagi signal hosil bo‘lgandan keyin kalitning dastasi qo‘yib yuborilsa ham signalizatsiya sxemasida O‘zgarish sodir bo‘lmaydi. O‘chirgich ulangan vaqt davomida qizil lampa yonib turaveradi.
O‘Z-O‘ZINI NAZORAT QILISH SAVOLLARI:
1.O‘chirgichlarni avariyada uzish signalizatsiyasini tushuntiring.
2. Ogohlantiruvchi signalizatsiyaga nimalar kiradi?
3. Blokirovkalarning turlarini ayting.
4. Boshqarish shitlarining vazifasini ayting.
5. Uzgich va ajratgichni masofadan qanday boshqariladiq
6. O‘lchov tizimini tushuntiring.
7. Nazorat tizimini ayting.
8. Signalizatsiya tizimini izohlang
Do'stlaringiz bilan baham: |
