Энергетика факультети "электр техникаси, электр механикаси ва электр технологияси" кафедраси

1. Назарий тушунчалар

Ўзгармас ток машиналарининг тезлигини бошқариш текис амалга оиширилади. Шу сабабли хам бундай машиналар кенг кўламда ишлатилади.

Ўзгармас ток машинаси генератор режимида ишлаганда кучланишлар мувозанат тенгламаси қуйидагича бўлади:
Е = U + I_я R_я , (8.1)
бу ерда: U – якордаги кучланиш; Е - якордаги ЭЮК; I_я – якор токи; R_я – якор чўлғамининг актив қаршилиги.
Агарда ўзгармас ток машинаси мотор режимида ишласа, унинг кучланишлар мувозанат тенгламаси қуйидагича топилади:
U = E + I_я R_я (8.2)
Якор чўлғамидаги момент қуйидагича топилади:
М = С_мФI_я, (8.3)
бу ерда: С_м – момент доимийси; С_м = С_е/2; Ф – магнит оқим.
Якор чўлғамидаги ЭЮК қуйидагига тенг:
Е = znФр/а = С_еn Ф (8.4)
бу ерда: n – машинанинг айланиш частотаси; С_е – машина чўлғамини харктерловчи доимий; z – якор чўлғами преиметри; р – жуфт қутблар сони; а – жуфт параллел шохобчалар сони.
Ўзгармас ток машинасининг айланиш частотаси қуйидагича топилади:
n = U60/C_e Ф – I_яR60/C_eФ = C_eФ - R M  60/C_e K_MФ² (8.5)
2. Намунавий масалаларни ечиш


Биринчи масала

Чиқиш клеммаларида U=220 В бўлган параллел қўзғатишли ўзгармас ток генератори номинал юклама Р_н =120 кВт. n = 1440 айл/мин тезлик билан ишламоқда. Агарда генераторни мотор режимида Р=60 кВт юклама билан ишлатилса, моторни айланиш частотасини топинг. Якор чўлғамини ички қаршилиги R_я=0,011 Ом, қўзғатиш чўлғамининг қаршилиги R_к=38 Ом, чўткалардаги кучланиш пасайиши U_к=2 В

Генератор режимидаги ЭЮК Е=U+I_юкR_я+U_к,
Бу ерда
I_юк=I_я+I_к=Р_н/U+U/ R_к=12010³/220+220/38=551 А.
ЭЮК ни топамиз:
Е=220+5510,011+2=228 В,
бу ердан
С_е=Е60/n=22860/1440=9,5 Вс.
Мотор режимида ЭЮК қуйидагича топилади:
Е=U–I_яR_я–U_н,
бундан
I_я=I_ист–I_к=Р/U+U/ R_к=6010³/220–220/38=267 А.
Е=С_еn тенгликдан фойдаланиб,
n=(U–I_яR_я–U_к)60/С_е=(220–2670,011–2)60/9,5= =1358 айл/мин.