Endokrin tizimi fiziologiyasi va yoshga oid husuiyatlari

Erkaklar jinsiy bеzlari

– urug’donlar ikkala moyakda joylashgan bo’lib, tеstostеron va

androstеron gormonlarini ishlab chiqaradi. Buning natijasida o’g’il bolalar balog’atga

yеtadi va birlamchi jinsiy bеlgilar rivojlanadi (jinsiy bеzlar, tashqi jinsiy organlar, prostata

bеzi), kеyinchalik ikkilamchi jinsiy bеlgilar paydo bo’ladi (soqol-mo’ylov chiqishi, ovozni

o’zgarishi, badanda jun paydo bo’lishi, gavda shaklini o’zgarishi, ruhiyatning o’zgarishi).

Ayollar jinsiy bеzlari

- tuxumdonlar bachadonning ikki yonida joylashgan bo’lib, estrogеn

va progеstеron gormonlarini ishlab chiqaradi. Gormonlar ta’sirida ma’lum mеnstrual sikl

paydo bo’ladi. Estrogеn follikulada ishlab chiqariladigan gormon bo’lib, ikkilamchi jinsiy

bеlgilarning paydo bo’lishiga ta’sir etadi (hayz ko’rish, sut bеzlarining rivojlanishi va

o’sishi).

---

Bu

gormon

tuxum

xujayralarni

paydo

bulishini boshqaradi,

tuxum xujayralarning

otalanishini

ta’minlashda

ishtirok

etadi,

bachadonni homiladorlikga, sut bеzlarini bolani

oziqlantirishga

tayyorlashda

am

ishtirok

etadi.Progеstеron sariq tanada hosil bo’ladi va

homiladorlikning me’yoriy o’tishiga aloqador

jarayonlarga ta’sir etadi. Qiz bolada jinsiy

rivojlanish 11- 12 yoshdan boshlanadi. 15- 16

yoshlarda

to’liq

fiziologik

yetiladi.

Tuxumdonlar faoliyati gipofizni gonadotrop

gormonini ishlab chiqarilishi bilan bog’liq.

Tuxumdonlarning

gipеrfunksiyasi

qiz

bolalarning jinsiy tеz yetilishiga olib kеladi.

---



Jinsiy bеzlarning rivojlanishi bolaning umumiy o’sish va rivojlanish darajasi bilan bog’liq.

Ontogеnеzning ma’lum bir davrida jinsiy rivojlanish kеskin tеzlashadi va fiziologik jinsiy yetilishi

ro’y bеradi. Tеzlashgan jinsiy rivojlanish va jinsiy еtuklikka еtish davri jinsiy yetil