Embrional paydo qilish to’qimalar va ularning qishloq xo’jaligidagi ahamiyati Reja

2 Ta'lim to'qimalarining tavsifi va tasnifi

Hayvonlardan farqli o'laroq, yuqori o'simliklar o'sadi va hayoti davomida yangi hujayralar, to'qimalar, organlar hosil qiladi, ya'ni ular to'liq bo'lmagan (ochiq) o'sishga ega bo'lgan organizmlarga tegishli.

Ta'lim to'qimalari yoki meristemalar (yunoncha meristos - bo'linadigan) - yuqori mitotik faollik bilan ajralib turadigan embrional (balog'atga etmagan) to'qima hujayralari guruhlari.
Meristemaning ba'zi hujayralari (boshlang'ich yoki bosh harflar) embrional rivojlanish bosqichida kechikadi va noaniq sonlarga bo'linadi, bu esa o'simlik massasining uzluksiz o'sishini ta'minlaydi. Boshqa hujayralar bosh harflardan kelib chiqadi, cheklangan sonlarga bo'linadi va doimiy to'qimalarga bo'linadi. Shunday qilib, meristemalar nafaqat yangi hujayralar hosil qiladi, balki doimiy ravishda o'zlarini ko'paytiradi. Meristem hujayralari o'simlik tanasining kichik hajmini egallaydi (umumiy massaning 0,1%).

Ta'lim to'qimalarining tasnifi ularning o'simlik tanasidagi o'rni va kelib chiqishiga bog'liq. Joylashuviga ko'ra apikal, lateral va interkalyar meristemalar, kelib chiqishi bo'yicha - birlamchi va ikkilamchi bo'linadi. O'simlikning har qanday qismida shikastlanish natijasida yara (travmatik) meristemalar paydo bo'lishi mumkin.

Apikal (apikal) meristemalar (lotincha apex - apex) asirlarning tepasida (asosiy va lateral) va barcha yosh ildizlarning uchida joylashgan. Ular kurtaklar va ildizlarning uzunligini (balandligini) o'sishini, shuningdek ularning dallanishini aniqlaydilar. Apikal meristemalar har doim birlamchi bo'ladi; boshlang'ich hujayralar (bosh harflar) va ularning eng yaqin hosilalarini o'z ichiga oladi.

Yanal (lateral) meristemalar (lat. Lateralis - lateral) organning lateral yuzasiga parallel joylashgan; poyalarda, ko'ndalang kesimdagi ildizlar halqa shaklida bo'ladi. Birlamchi lateral meristemalar - prokambiy, peritsikl (apikal meristemalarning hosilalari) va ikkilamchi - kambiy (birlamchi meristemaning farqlanishi jarayonida yoki asosiy to'qimadan paydo bo'ladi) va fellogen (ularning tuzilishi doimiy to'qima hujayralaridan paydo bo'ladi) soddalashtiriladi va meristemaning xossalari olinadi).

Apikal meristemalardan hosil bo'ladigan o'simlik organlarining dastlabki o'sishiga boshlang'ich o'sish deyiladi. Bunda o’simlik tanasi birlamchi tanadir va birlamchi to’qimalardan iborat (past uyushgan tomirli va bir pallali o’simliklar). Gimnospermalar, ko'pchilik dikotlar va ba'zi monokotlar, ikkilamchi lateral meristemalar (kambiy va fellogen) tufayli ikkilamchi o'sishi tufayli poyasi va ildizini qalinlashtirishi mumkin, ularning hosil bo'lgan to'qimalari o'simlikning ikkilamchi tanasini tashkil etuvchi ikkilamchi to'qimalar sifatida tavsiflanadi.

Kiritilgan (intercalary) meristemalar (lotincha intercalarius - kiritilgan, qo'shimcha) internodlar tagida joylashgan bo'lib, apikal meristemada farqlanmagan meristemaning ko'ndalang kamarlari sifatida ajralib turadi. Kelib chiqishi bo'yicha kiritilgan

meristemalar birlamchi; ularning hujayralari embrion holatida uzoq vaqt saqlanib qoladi (interkalyariya meristemalari ko'pincha qoldiq deb ataladi) va apikal o'sish tugagandan so'ng organlar o'sishiga olib keladi (interlaralararo o'sish: bug'doyda gulli kurtaklarning tez cho'zilishi, donlarning to'g'rilanishi) joylashgandan keyin, kurtakdan chiqqanidan keyin barglar kattalashadi). Interkalyar meristemalar apikal va lateral meristemalardan farqli elementlarning mavjudligi (masalan, Supero'tkazuvchilar) va bosh harflarning yo'qligi bilan farqlanadi. Interstitsial meristemalarning faoliyati cheklangan va ularning doimiy to'qimalarga aylanishi bilan tugaydi.

Zarar natijasida o'simlikning har qanday qismida yara (travmatik) meristemalar paydo bo'lishi mumkin. Zararlangan hududni o'rab turgan hujayralar bo'linib, maxsus yara to'qimasini - kallusni (lotincha kallus - qalin teri, kallus) hosil qilish qobiliyatiga ega bo'ladi. Kallus hujayralari asta -sekin doimiy to'qima hujayralariga bo'linadi (yara vilkasi).