3. Polimerli eritmalarning gidrodinamik xossalarini o’rganib eritilgan makromolekulalarning molekulyar harakteristikalari molekulyar massa,makro molekula o’lchami, formulasi aniqlash keng tarqalgan usullardan biri hisoblanadi. Bu bir tomondan eksperemental qurilmalarning oddiyligi bilan asoslansa,ikkinchi tomondan eritmalar gidrodinamik hossalarning nazariy ravishda yaxshi o’rganilganligi bilan tushuntiriladi. Yakkalangan zanjirsimon makromolekulalarning gidrodinamik hossalari o’rganishda erituvchini yopishqoqlikga ega bo’lgan yalpi muhit deb hisoblab undagi molekular aro ta’sirlar inobatga olinmaydi. Gidrodinamik oqim mavjud bo’lganda uning barcha zarralaribir hil harakat qilmaydi. Oqimning markazidagi zarralar eng katta tezlik bilan oqim markazidan uzoqlashgan sari oqim qatlamlari kichikroq tezlik bilan harakatlanadi. Ya’ni har qanday oqimda tezlik gradient mavjud bo’ladi. Ana shunday oqimda harakatlanuvchi zarra ilgarilanma harakat qilish bilan birga aylanma harakat ham qiladi. Unung aylanma harakati zarraning fo’rmasi,shakliga ham bog’liq. Agar zarra zanjirsimon tuzilgan bo’lsa uning fo’rmasi va shakli harakat davomida o’zgarib turadi va energetic jihatdan eng qulay bo’lgan shaklni oladi. Ana shunday oqimda harakatlanayotgan zarrani qaraylik. =𝜂 =ng Bunda 𝜂-proporsianallik koeffisenti bo’lib,qovushqoqlik koeffisenti deyladi. Agar qovushoqlik koeffisenti (ichki ishqalanish koeffisenti ham deb aytiladi) siljish kuchlanishga bog’liq bo’lmasa bunday suyuqliklarga Nyutoncha suyuqliklar ham deb aytiladi. Solishtirma yopishqoqlikning eritmaning konsentratsiyasiga nisbatiga keltirilgan yopishqoqlik deyladi. ga esa xarakteristik yopishqoqlik deyiladi.
4. Agar eritilgan zarra nosimmetrik bo’lsa,u holda laminar oqimda zarraning aylanishi noteks bo’lib zarraning oqimda ma’lum kinematik qulay orientasiyaga erishishini V.Kun va G.Kunlar ko’rsatgan edilar. Kinematic qulay orientasiya ichki ishqalanishga ham sezilarli ta’sir qiladi. Natijada (5.1) ifoda kichik gradientli oqimlar uchun. Bunda F(p) zarraning fo’rmasiga bog’liq bo’lgan funksiyadan iborat bo’lib P= ellipsning katta (L) va kichik (b) yarim o’qlarining nisbatiga teng.(5.2) ifoda zarra ellipsdan iborat deb qaralganda o’rinlidir.Bunda a= b-diametr P= munchoq tuzulishining ulchami.Polimerlarning bir xil gamologik qatori uchun ularning molekulyar massasi va xarakteristik yopishqoqligi orasida Kun-Mark-Xanklar aniqlashicha. = bog’lanish mavjud.Bunda va a lar berilgan polimer va erituvchi sistemasi uchun berilgan temperaturada doimiy bo’lgan kattalikdir.odatda berilgan polimer-erituvchi uchun a doimiyning qiymati 0.5-0.8 oralig’ida o’zgaradi. Keyinchalik Flori va Fokslar yaxshi erituvchida eritilgan polimer makromolekulasining o’lchami ( )1/2 θ-erituvchidagi( )1/2 ga qaraganda -ga farq qilishini kursatib (( )1/2= ) uning yaxshi erituvchidagi harakteristik yopishqoqligi = ekanligini aniqlagan edilar.bunda =2.84 1023-flori doimiysi. Bu umumiy holda = (5.3) deb yozish mumkin. ni viskzimetrik usulda M va ( )1/2 ni yorug’likning sochilish usulida aniqlab,Flori doimiysi ni topish mumkin.
5. Polimerlar va polimer materiallarining muhum xossalaridan biri ularning mustahkamlik xossalaridir.Mustahkamlik deganda qattiq jismga tashqi kuchlanish quyilganda o’zining bir butunlik holatini saqlay olish qobiliyatiga aytiladi. Bunday holat ichki va tashqi kuchlar ta’sirida bulishi mumkun.Mexanik kuchlar ta’sirida qarshilik ko’rsatish darajasiga mexanik mustahkamlik deyiladi. Istalgan qattiq jism ma’lum bir kuchga qarshilik ko’rsatadi ya’ni buzilish ro’y bermaydi. Ana shu kuchlanishga mustahkamlik chegarasi diyiladi va u larda o’lchanadi. Berilgan qattiq jismni buzuvchi kuchlanishlarning qiymatini turli xil deformatsiyalaar uchun turlicha (cho’zilish , siqilish, egilish, siljish) bo’lishi mumkun. Bundan tashqari buzuvchi kuchlanishning qiymati temperaturaga va deformatsiya tezligiga ham bog’liq.Polimerlarda asosan ikki xil buzulish bo’lishi mumkun. Murt buzilish – bu shunday buzilishki u elastik (qaytar) deformatsiya oldidan bo’lishi mumkun va mo’rt mustahkamlik (murt) bilan harakterlanadi.Plastik buzilish – strukturasidagi qayta joylashuvi tufayli ro’y beradigan buzilishga aytiladi. Plastik buzilish amorf polimerlarda ma’lum sharoitlarda qaytar jarayondir. Ammo kristall polimerlarda qaytmas jarayondir. Turli hil moddaning,jumladan polimerlarning ham uzoq muddatliligi ya’ni tashqi statistik kuchlanish qo’yilganki ular strukturasining buzilish vaqti. bog’lanishda ekanligi Jurkov tomnida aniqlangan. Bunda -uzoq muddatlilik vaqti qo’yilgan statistic kuchlanish Uzoq muddatlilik kuchlanish va temperatura o’rtasida quydagicha bog’lanish borligini Jurkov aniqlagan.
