Elektrotexnika materiallari

2.10. Gazlarning elektr teshilishi 
Elekro texnika konstruksiyalarining kattagina qismi – transformator, 
kondensator, uzgich (uzib-ulagich), elektr havo liniyalari va hokazolarda tashqi 
izolyatsiya vazifasini havo bajaradi. Normal sharoitda havoning elektr 
mustahkamligi suyuq va qattiq dielektriklarning elektr mustahkamligidan ancha 
kichikdir. 
Gaz tarkibida ion va elektronlar issiqlik ta’sirida siniq chiziqli betartib 
harakatda bo’ladi. Agar gazga elektr maydoni ta’sir ettirilsa, elektron yoki ionlar 
aniq yo’nalish olib, qo’shimcha tezlik bilan harakatlanadi. Bunda gazning 
zaryadlangan zarrachalari qo’shimcha energiya oladi; 
W = q U

bu erda:
q
- zaryad; 
U

- erkin harakat uzunligi 
(

)
dagi kuchlanish farqi.
70
Elektron yadrodan uzoqroq qobiqqa o’tib, molekula ionlanadi, natijada u 
manfiy elektron va musbat ionlarga ajraladi. Ion va elektron o’z yo’lida uchragan 
gaz molekulalarini ionlantiradi. Ionlanish sodir bo’lishi uchun zarur sharoit 
W

 W
i
bo’lib, tekis maydonda
W 
= Eq bo’ladi. Bunda 

- erkin o’tish uzunligi. Ionlanish 
energiyasi 
W
i
va ionlanish kuchlanishi
q
W
U
i
i

 
munosabat orqali bog’langan. 
Ko’pchilik gazlar uchun 
U
i
qiymati 4-25 V oralig’ida o’zgarib, ionlanish 
energiyasi 4-25 eV ga to’g’ri keladi (2.29-rasm). 
70
Callister,William D., Materials science and engineering: an introduction, 7th ed.p.cm/ - Printed in the United 
States of America/ John Wiley & Sons, Inc.- 2007. 125-bet. 

---

88