Elektrotehnika va elektronika

Nazorat savollari 
1.
 
Uch fazali tok nima ?   
2.
 
Bir   fazali elektr enrgiya iste’molchilarini qanday biriktirish yulduz usulida ulash deyladi ?   
3.
 
Simmetrik iste’molchilar uchun  liniya va faza kuchlanishlari orasidagi bog‘lanish qanday ? 
4.
 
Turt simli uch fazali sistemada nolinchi sim nima uchun ishlatiladi? 
5.
 
Uch fazali sistema EYuK sini grafik tasvirlang? 
6.
 
Uch fazali o‘zgaruvchan tok sistemasining afzalliklari. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

63 
 
II bob.
 
ELEKTR O‘LCHASHLAR.
 
II bob. 4-mavzu.  
METROLOGIYA VA ELEKTR O’LCHASHLAR HAQIDA UMUMIY MA’LUMOTLAR. 
Reja: 
4.1. Umumiy ma’lumotlar. 
4.2. Metrologiyaning aksiomalari va asosiy postulatlari. 
4.3. O‘lchash xatoliklari va o‘lchash natijalarini tahlil etish. 
4.4. Elektr o’lchashlar haqida. 
 
 
4.1 Umumiy ma’lumotlar. 
Ma’lumki, o`lchovshunoslik,  o`lchov  vositalari  va  usullarini  yaratishda  va  ularning rivojlanishida  
ayniqsa  Sharq,  xususan  Markaziy  Osiyo  olimlarining  hissasi  katta bo`lgan.  
Masalan,  VIII  –  XI  asrlarda  yashab  ijod  qilgan  vatandoshlarimizdan  Al-Xorazmiy, Ahmad Al-
Farg`oniy,  Abu  Ali  Ibn  Sino,  Abu  Rayhon  Beruniy  va  Mirzo  Ulug`bek  kabi  buyuk    olimlarimiz  
o`lchovshunoslik va o`lchov birliklarga oid bir qancha asarlar yozib qoldirishgan.   
Buyuk alloma  Al–Xorazmiyning  (783   -  850) “O`lchashlar  haqida”  risolasida  uzunlik,  yuza,  
hajmlarni  hisoblash  va  o`lchash  usullarini amalda qanday qo`llash  haqida ma`lumotlar keltirilgan.  
Uning “Quyosh  to'g'risida”gi  risolasida  vaqtni  aniq  o'lchachga  katta  ahamiyat  qaratilgan.  
Vatandoshlarimizdan  yana  biri  Axmad  al-Farg'oniy  (taxminan  798  -  865) dunyoda birinchi bo'lib 
861  –  yilda Nil daryosi sathini o'lchaydigan asbobni kashf qilgan. Uning bu kashfiyoti o`sha davrda juda 
katta ahamiyatga ega bo`lib,  daryo  suvi sathini  o'lchash natijasida qishloq xo`jalik ekinlarining u yoki bu 
turini ekish bo'yicha tavsiyalar berilar, ya'ni suv sathi maxsus belgidan past bo'lganda o'rtacha suv  talab  
qiladigan  o'simliklar  va  belgidan   yuqori  bo'lganda  ko'p  suv  talab qiladigan ekinlar  ekish tavsiya 
etilgan. 
Rossiya olimi D.I. Mendeleyev o`lchashlar haqida “Har qanday fan o`lchashdan boshlanadi” degan 
ta`rifi  bilan  o`lchashning    fan  va  texnika  taraqqiyotida    qanday  ahamiyatga  ega  ekanligini 
ko'rsatgan[16,17]. 
 
 
 
 

---

64