Elektrotehnika va elektronika

16.5  Yarim o
‘
tkazgichli triod. bipolyar tranzistorlar. 
Ikki  elektrodlielektron  va  yarim  o‘tkazgichli  asboblar  boshqarilmaydigan  asboblardandir.  Ulardan 
o‘tayotgan to‘g’ri tok berilgan kuchlanishga va asbob bilan ketma-ket ulangan qarshilikni qiymatiga bog‘liq.  
Lekin  elektrovakuum  va  yarim  o‘tkazgichli  asboblarga  konstruktiv  o‘zgartirishlar  kiritib,  ularning  tokini 
berilgan kuchlanishga va yuklama qarshiligiga bog‘liq bo‘lmagan holda o‘zgartirish mumkin. Buning uchun 
qo‘shimcha  uchinchi  elektrod  kiritiladi.  Anod  va  katod  oralig‘iga  boshqaruvchi  to‘r  deb  ataluvchi 
qo‘shimcha elektrod joylashgan elektrovakuum lampa triod deyiladi. 
To‘r  elektronlar  oqimi  chiqaruvchi  silindrsimon  katodni  ma’lum  masofada  qurshab  olgan  spiral 
shaklida yasaladi va uning diametri to‘r spiralining diametridan ancha katta bo‘ladi. 
  Katodga  yaqin  joylashgan to‘r uning atrofida musbat yoki manfiy elektr maydoni  hosil qiladi  va 
katoddan  chiqayotgan  elektronlar  oqimini  yo  kuchaytiradi  yo  kuchsizlantiradi.  Anodga  etib  borgan 
elektronlar anod tokining miqdorini aniqlaydi. Shuning uchun to‘r potentsiali U
t
 asosiy anod kuchlanishi U
A
 
bilan birga anod tokining qiymatini boshqaruvchi qo‘shimcha kuchdir. Agar to‘r kuchlanishi U
T
>0 bo‘lsa, 
katod  atrofidagi  elektr  maydonning  kuchlanganligi  ortib,  katoddan  uchub  chiquvchi  elektronlar  oqimi 
ko‘payadi. Anod kuchlanishi U
a
 ortmagan holda anod toki qiymati ma’lum miqdorgacha ortadi. Agar to‘rga 
manfiy  kuchlanish  berilsa  elektronlar  oqimi  sezilarli  darajada  kamayadi,  bunda  anod  toki  ham  ma’lum 
miqdorgacha kamayadi. To‘r kuchlanishi ma’lum qiymatga erishganida, anod kuchlanishining har qanday 
qiymatida anod toki nolga teng bo‘lib qoladi. Bunda to‘rning elektr maydoni elektronlarning oqimi anodga 
yetmay, katodga qaytadi. 
  Anod  toki  uzluksiz  va  katta  tezlikda  boshqarilishi  mumkin.  Lampadagi  elektronlar  harakatining 
inertsiyasi  bo‘lmaydi.  Shu  sababli  triodlar  aloqa  texnikasida,  radiotexnikada  va  televideniyada  quvvatli, 
yuqori chastotali signallarni kuchaytirish uchun keng qo‘llaniladi. 
  Hozirgi  vaqtda  vakuum  elektronikasining  o‘rnini  unversalroq  va  kichik  hajmliroq  bo‘lgan  yarim 
o‘tkazgich texnikasi egallamoqda. 

---

236 
 
Yarim  o‘tkazgichli  triod  elektron  asboblarning  bir  turi  bo‘lib,