Demak, birlamchi tokning magnitlovchi kuchi ikkilamchi tokning magnitsizlash
muvozanatlovchi birlamchi tokning tashkil etuvchi hisoblanadi. Shuning uchun bu
20
ortadi. Salt ishlash toki nominal tokning
ном
I
I
1
0
%)
10
5
,
2
(
ulushini tashkil etadi.
Taxminiy hisoblashlarda
1
2
1
I
I
deyish mumkin.
Nagruzka toki I
2
ning o`zgarishi bilan tok I
1
ning tashqi ta`sirisiz o`z-o`zidan
o`zgarishi
transformatorning o`z-o`zidan rostlanishi
deyiladi. Buni nagruzka
rejimi uchun qurilgan vektor diagrammadan ko`rish qulay. U holda ikkilamchi
zanjirning nagruzka rejimidagi elektr muvozanati tenglamasi Kirxgofning ikkinchi
qonuniga binoan
S
R
E
U
E
U
2
2
2
2
bu erda: U
2
–ikkilamchi chulg`am uchlaridagi kuchlanish;
2
2
2
R
U
R
I
- ikkilamchi
chulg`amdagi kuchlanishning aktiv pasayishi; E
2S
- tarqalgan magnit oqimi F
2S
tufayli induktsiyalangan EYuK.
F
2S
ikkilamchi
chulg`amdagi
kuchlanishning
induktiv
pasayishi
2
2
2
L
L
X
I
U
bilan kompensatsiya qilinadi, u holda
2
2
2
2
L
R
U
U
E
U
yoki
L
X
I
R
I
E
U
2
2
2
2
2
(10)
Salt ishlash rejimi uchun chizilgan vektor diagrammani (5.rasm) asos diagramma
hisoblab, unga (9) va (10) tenglamalar yordamida transformatorning nagruzka
rejimidagi vektor diagrammasini qo`shib qo`ramiz (7. rasm).
Nagruzkani induktiv xarakterga ega desak, tok
2
I
EYuK
2
E
ga nisbatan faza
21
7-rasm Transformatorning nagruzka rejimidagi vektor diagrammasi.
bo`yicha ψ
3
burchakka siljiydi. Endi kuchlanish
2
U
vektorini (10) ifodaga binoan
aniqlash uchun vektor
2
2
L
X
I
ni vektor
2
E
ning oxirgi uchidan tok
2
I
ga
perpendikulyar
ravishda
chizamiz.
Chunki
ikkilamchi
chulg`amdagi
kuchlanishning induktiv pasayishi tok
2
I
dan 90
0
ga ilgarilab keladi. So`ngra
kuchlanishning aktiv pasayishi
2
2
R
I
ni tok
2
I
bilan bir xil yo`nalishda
L
X
I
2
ga
perpendikulyar qilib joylashtiramiz. Vektor
2
2
R
I
ning boshlanishini
2
E
va
L
X
I
2
vektorlarning oxirgi uchlari bilan birlashtirib ikkilamchi chulg`amdagi
kuchlanishning to`la ichki pasayishi vektori
2
2
z
I
ni va koordinati boshi 0 nuqta
bilan birlashtirib, kuchlanish
2
U
ni aniqlaymiz. Tok
2
I
bilan kuchlanish
2
U
orasida
faza siljish burchagi φ
2
hosil bo`ladi. Agar
2
1
2
I
I
desak, (9) ifodadan
1
I
ni
aniqlaymiz. Kuchlanish
1
U
tok
1
I
dan φ
1
burchakka ilgarilab keladi, ammo φ
1
burchak φ
2
burchakdan katta. Vektorlar diagrammasidan ko`rinib turibdiki,
2
I
ning
ortishi bilan
1
I
ham ortib, φ
1
tobora kichraymoqda. Demak, transformatorning
quvvat koeffitsienti cos φ
0
dan to coφ
i
gacha ortishi mumkin.
Transformatorning o`z-o`zidan rostlanish xususiyati faqat nominal nagruzka
doirasida o`rinlidir. Boshqa hollarda
2
I
ning magnitsizlash ta`siri ortib ketadi.
V)
Qisqa tutashuv rejimi.
Bu rejimda ikkilamchi chulg`am uchlari o`zaro
tutashib, tashqi qarshilik
z
Н
0
2
bo`ladi. Transformator uchun bunday rejim
nomaqbul rejim hisoblanadi. Bunda ikkilamchi, shuningdek birlamchi tok
nominalidan 18-20 marta ortib ketadi. Bu hodisaga yo`l qo`yib bo`lmaydi. Shuning
uchun real sharoitlarda transformatorni qisqa tutashuv tokidan saqlash maqsadida
avtomatik ajratgichlar o`rnatiladi. Transformatorlarni laboratoriya sharoitida
tekshirish uchun “qisqa tutashuv” pasaytirilgan kuchlanishlarda amalga oshiriladi.