Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

Nazorat  savollari
1.  Yuqori  chastotali  induktivlik g‘altaklarining  tasnifini  bering  va
ularning asosiy parametrlarini aytib bering.
2. «Yaqinlik effekti» ning ta’sirini tushuntirib bering.
3. Bug‘lanish g‘altaklari, variometrlar va yuqori chastota drossel-
larining vazifasi va konstruksiyasi qanday?
4.  Gibrid  IS  karkas  g‘altaklarining  qo‘llanilishini  nimalar  chek-
laydi va ularda qanday g‘altaklar ishlatiladi?

---

185
IX  FILTRLAR
9.1.  Aktiv  RC-filtrlar  va  raqamli  filtrlar
Aktiv  RC  filtrlar  yupqa  pardali  RC-zanjirlar  va  yarimo‘t-
kazgichli  kuchaytirgichlar  yoki  o‘zgartirgichlardan  ishlangan.
Ko‘pincha RC filtrlar  operatsion kuchaytirgichlar  asosida yasa-
ladi.  Aktiv  rezonator  filtrning  asosiy  qismi  hisoblanadi.
Aktiv  RC  filtrning  ishlash  prinsiði  shundan  iboratki,  teskari
bog‘lanishli  operatsion  kuchaytirgichlar  zanjirining  texnikaviy
tuzilishi  (9.1-a  rasm)  polosali  filtrning  ekvivalent  induktivligini
olishga imkon beradi. Elektrotexnikadan ma’lumki, R—, C— va
L  —  elementli  zanjirining  o‘zgaruvchan  tokka  umumiy  qarshi-
ligi  (tok,  kuchlanish)  grafik  tarzda  haqiqiy  va  mavhum  sonlar
koordinatalarida  tekislikdagi  vektor  bilan,  analitik  holda  esa,
kompleks  son  Z=R+jM  (bu  yerda,  R  va  M  —  aktiv  va  reaktiv
qarshiliklar,  j  —  mavhum  birlik)  kabi  berilishi  mumkin.
Masalan,  agar  induktiv  qarshiligi  X
L
= jL,  sig‘im  qarshi-
ligi  X
C
=1/( jC)  bo‘lsa,  polosa  filtri  va  past  chastotalar
filtrining  chiqish  orasidagi  zanjirning  uzatish  funksiyasi


2
2
/
1
/
C
pR
U
U
K
pf
pch


,    bu  yerda,  p = j;  U
pch 
va  U
pf
  —
past  chastotali  va  polosa  filtrlari  chiqish  kuchlanishlarining
amplitudalari.
Teskari bog‘lanish zanjiridagi R
5
 qarshilik orqali o‘tuvchi tok


tb
pch
tb
R
C
pR
u
i
2
2
/

  polosa  filtrining  ekvivalent  qarshiligi
tb
tb
pf
e
R
C
pR
i
u
Z
2
2
/


 va induktiv xarakterga ega: X
L
= pL.

---

186
Shunday  qilib,  ekvivalent  induktivlik 
tb
e
R
C
R
L
2
2

.  Aktiv
RC-filtrning  ekvivalent  sxemasi  11.1-b  rasmda  ko‘rsatilgan.
Demak, aktiv  rezonator L
e
 induktivlik,  C —  sig‘im va  filtrning
asilligini  belgilovchi  R
1
  —  sarflash  qarshiligidan  iborat.
Filtrning asosiy parametrlari 




1
1
/
1
2
/
1
C
R
L
F
C
L
f
e
b




;
1
1
2
C
R
f
Q



 formulalari bo‘yicha hisoblanadi.
Raqamli  filtrlar  analogli  signallarni  raqam  shakliga  aylan-
tirish, so‘ngra uni berilgan algoritmlar bo‘yicha hisoblagichlarda
ishlab chiqish va teskariga — analog shakliga o‘zgartirish tarzida
tuzilgan.  Bunday  murakkab  ishlar  faqat  katta  integral  sxemalar
asosidagi filtrlar yordamida bajarilishi mumkin.