Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

e
  g‘altak  induktivligi  ekranlashtirilmagan
L  g‘altaknikidan  kichik  bo‘ladi.  Bunga  sabab  ekranning  tashqi
maydonidir:

---

171
]
)
/
(
1
[
3
e
e
D
D
L
L



,
bu yerda,  — chulg‘amning uzunligi va diametrining nisbatiga
bog‘liq  bo‘lgan  koeffitsiyenti;  D
e
  —  ekranning  ichki  diametri
(8.3-rasm).
Berilgan  induktivlik  va  ish  chastotasida  g‘altakning  asilligi
undagi sarflarning  umumiy qarshiligi  orqali aniqlanadi:
 
2
/ R
L
Q


;  
CL
o
z
d
j
R
R
R
R
R
R





`
2
,
bu  yerda,  R
j
  —  chulg‘am  simining  yuqori  chastota  tokiga
qarshiligi;
R
d
  —  karkasdagi  dielektrik  sarflar  va  chulg‘am  simi  izola-
tsiyasining qarshiligi;
R
e
  —  ekran  kiritadigan  sarflar  qarshiligi;
R
o‘
 — o‘zakdagi sarf qarshiligi;
R
CL
  —  g‘altakning  rezonans  xossalari  hisobidagi sarflar  qar-
shiligi.
8.3-rasm.  Bir  qatlamli  g‘altaklar  uchun    koeffitsiyentning
 l/D ga bog‘liqligi.
0,5
2,7
0,7
1,1
1,2
1,6
1,8
L/D
0,8
0,9
1,0
1,1


---

172
Radioapparaturada qo‘llaniladigan induktivlik g‘altaklarining
asilligi  30  dan  300  gacha  bo‘ladi.  G‘altak  asilligi  qanchalik
yuqori bo‘lsa, uning o‘lchamlari shunchalik katta bo‘ladi. Beril-
gan  asillikda  g‘altak  konstruksiyasining  eng  ma’qul  ko‘rinishi
mavjuddir.  Bunda  uning  o‘lchamlari  berilganidan  katta  ham,
kichik ham bo‘lmasligi kerak.
Sarfning asosiy qismi simning yuqori chastota tokiga bo‘lgan
qarshiligi  bilan  aniqlanadi.  U  sirtqi  effekt  (8.4-rasmga  qarang)
va  yaqinlik  effektiga  bog‘liq.  O‘tayotgan  tok  chastotasi  ortishi
bilan uning to‘g‘ri chiziqli simdagi  taqsimoti sirtga yaqin «hal-
qa» ko‘rinishini oladi. Bu holda simning yuqori chastotali tokka
qarshiligi 
х
sim
j
S
l
R
R
/



(bu  yerda,  S
x
  —  «halqa»ning
yuzasi) bo‘ladi. Bunda chastota qanchalik yuqori bo‘lsa, «halqa»
shunchalik yupqa, uning yuzasi kichik va, demak  R
sim
 qarshilik
katta bo‘ladi. Simning diametri qanchalik katta bo‘lsa, ish chas-
totasi  va  simning  elektromagnit  parametrlari  bilan  belgilana-
digan muayyan kirish chuqurligida R
sim
 shunchalik kichik bo‘ladi.
«Yaqinlik  effekti»  quyidagilardan  iborat:  simning  chulg‘a-
mida simda paydo bo‘ladigan uyurma toklar va magnit maydon-
ning o‘zaro ta’siri natijasida asosiy tok g‘altakning karkasiga yaqin
bo‘lgan sohaga suriladi (8.4-rasm — kesimning qoraga bo‘yalgan
o‘roqsimon  bo‘lagi).  Bu  holda  simning  yuqori  chastota  tokiga
qarshiligi 
r
o
r
o
j
S
l
R
R
‘
‘
/



  (bu  yerda  S
o‘r
  —  «o‘roq»  ning
yuzasi). Bunda «o‘roq»ning yuzasi halqa yuzasidan kichik bo‘lib
qoladi yoki 
0
'
''

