Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

3.2. Yuqori qarshilikka ega bo‘lgan
o‘tkazgich materiallar
Yuqori qarshilikka ega bo‘lgan qotishmalar. Yuqori qarshi-
likka ega bo‘lgan qotishmalarga normal temperaturada 

 qiy-
mati 0,3 mk  · m dan kichik bo‘lmagan materiallar kiradi. Ular
rezistorlar,  turli  datchiklar,  termoparalar,  elektr  qizdirgich  ele-
mentlar va boshqalar yasashda ishlatiladi.
Ikki  yoki undan  ko‘p  metallardan  iborat  qotishmalarda

  ning ortishi faqat ular qattiq eritma hosil qilgan hollardagina
yuz beradi. Ya’ni qotish jarayonida birlashgan kristall hosil bo‘ladi
va bir metall atomi ikkinchisining kristall panjarasiga kiradi.
Turli  kimyoviy tarkibga  ega  bo‘lgan  ikki metall  eritilganda,
har  birining  tarkibi  foizi  o‘zgarishi  natijasida  bir  metall  atomi
ikkinchisining fazoviy panjarasiga kirishi sababli, qattiq eritmalar
yoki turli kimyoviy tuzilmaga ega bo‘lgan birikmalar (daltonidlar)
hosil bo‘ladi. Birinchi turga Cu-Ni tizimidagi qotishma misol bo‘la
oladi. 

  ning  qotishma  tarkibidagi  komponent  foizining  o‘zga-
rishiga bog‘liqligi 3.3-rasmda ifodalangan.

---

41
Mg-Zn tizimida komponent foizining o‘zgarishi turli kimyo-
viy birikmalar hosil bo‘lishiga olib keladi. Mg-Zn tizimidagi qo-
tishmadagi kimyoviy birikmalar turi va 

 ga bog‘liqligi 3.4-rasmda
keltirilgan. 

  funksiya  egri  chizig‘ida  singumer  nuqtalar
kuzatiladi; bu nuqtalar oralig‘ida qotishma tarkibining 

funksiyasi
tekis egri chiziqni ifodalaydi.
Agar ikki metall qotishmasi ajralgan kristall (ya’ni, qotishma
komponentlari qattiq eritma hosil qilsa va kristall panjara buzil-
masa)  hosil  qilsa,  u  holda  qotishma 

  si  siljishning  arifmetik
qoidasi bilan aniqlanadi.
Qotishmalar elektr o‘lchov asboblari va namunaviy rezistor-
larda qo‘llanilganda, yuqori solishtirma qarshilik 

 dan tashqari,

ning vaqt bo‘yicha barqarorligi, solishtirma qarshilikning kichik
temperatura koeffitsiyenti 


 talab qilinadi. Elektr qizdirgich asbob-
lar uchun qotishmalar havoda yuqori temperaturalarda (

1000°C va
3.3-rasm. 

 ning qotishma tarkibidagi
 komponent foizining o‘zgarishiga bog‘liqligi.
0
20
40
60
80 100  %,  Ni
, mk
·m
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
100
80
60
40
20
0  %,  Ñu

---

42
undan  yuqori)  uzoq  vaqt  ishlashi  talab  qilinadi.  Ko‘p  hollarda
qotishmalardan juda kichik diametrli egiluvchan simlar yasaladi.