“elektronika va avtomatika” fakulteti “elektronika va asbobsozlik” yo’nalishi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA

MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI

“ELEKTRONIKA VA AVTOMATIKA” FAKULTETI

“ELEKTRONIKA VA ASBOBSOZLIK” YO’NALISHI

101-12GURUH TALABASI

Ibotov Bekzod

“Alternativ Energiya manbalari” FANIDAN

QUYOSH BATAREYALARI

Mavzu:Quyosh batariyalari

Quyosh batareyasi ishlash prinsipi

Quyosh batareyasi

Quyosh haqida

Режа

Quyosh batareyasi turlari

Quyosh- yulduzlar deb ataladigan osmon jismlari katoriga kiradi. Barcha yulduzlar kabiuuzidan nur tarkatadi. Quyosh sistemasi – 9ta sayyora,ularning 51ta yŏldoshlari, minglab kichik sayyora-asteroid, millionlab kometa (grekcha- «kometos»-uzun sochli demak), meteor mahsulotlari, sayyoralar aro gazlardan iborat. Quyosh tizimi Galaktika markazidan 10000 ps., Galaktika teksligidan shimolda 25 ps.uzoqlikda joylashgan. Quyosh tizimdagi hamma jismlar massasining 99,866% ini tashkil etadi. Tizimdagi eng katta sayyora Yupiterning massasi Quyosh tizimi massasining 0,09%ga teng.

Quyosh- yulduzlar deb ataladigan osmon jismlari katoriga kiradi. Barcha yulduzlar kabiuuzidan nur tarkatadi. Quyosh sistemasi – 9ta sayyora,ularning 51ta yŏldoshlari, minglab kichik sayyora-asteroid, millionlab kometa (grekcha- «kometos»-uzun sochli demak), meteor mahsulotlari, sayyoralar aro gazlardan iborat. Quyosh tizimi Galaktika markazidan 10000 ps., Galaktika teksligidan shimolda 25 ps.uzoqlikda joylashgan. Quyosh tizimdagi hamma jismlar massasining 99,866% ini tashkil etadi. Tizimdagi eng katta sayyora Yupiterning massasi Quyosh tizimi massasining 0,09%ga teng.

Quyosh haqida

Quyoshning diametri-1391000 km., hajmi- Yer hajmidan 1300000 marta, massasi Yer massasidan 332000 marta katta. Quyosh tizimidagi sayyoralarning astronomik harakatlari bir-birlaridan farq qiladi. Quyoshning 70% vodorod va 29% geliydan iborat. Ŏrtacha zichligi 1,41 g\sm3 . Ŏz ŏqi atrofida ŏrtacha 27,35 Yer sutkasida bir marta aylanadi. Quyoshda termo-yadro reaktsiyasi ketishi natijasida yoruglik, issiqlik va elektromagnit tŏlqinlari dunyo bŏshligiga tarqaladi. Quyoshning har bir kv. sm dan 50000 ta halkaro birlikdagi shamdan chiqqan energiyaga teng issiqlik tarqatadi. Quyosh radiatsiyasining umumiy miqdori tahminan 4h 1033 yerga\ sek. Yer shundan 2 mlrd. dan bir qismini oladi. Quyoshning markaziy qismida harorat 20000000 gradus, yuzasida esa 6000 gradusdir.

Quyoshning diametri-1391000 km., hajmi- Yer hajmidan 1300000 marta, massasi Yer massasidan 332000 marta katta. Quyosh tizimidagi sayyoralarning astronomik harakatlari bir-birlaridan farq qiladi. Quyoshning 70% vodorod va 29% geliydan iborat. Ŏrtacha zichligi 1,41 g\sm3 . Ŏz ŏqi atrofida ŏrtacha 27,35 Yer sutkasida bir marta aylanadi. Quyoshda termo-yadro reaktsiyasi ketishi natijasida yoruglik, issiqlik va elektromagnit tŏlqinlari dunyo bŏshligiga tarqaladi. Quyoshning har bir kv. sm dan 50000 ta halkaro birlikdagi shamdan chiqqan energiyaga teng issiqlik tarqatadi. Quyosh radiatsiyasining umumiy miqdori tahminan 4h 1033 yerga\ sek. Yer shundan 2 mlrd. dan bir qismini oladi. Quyoshning markaziy qismida harorat 20000000 gradus, yuzasida esa 6000 gradusdir.

Quyosh haqida

Quyosh batareyalari, bir-biri bilan ulangan asosi kremniy moddasidan tarkib topgan yorug'li kunsuri bo'lib, qo'llanilishidan asosiy maqsad bizga eng yaqin yulduz quyoshdan tarqalayotgan yorug'lik energiyasini elektr energiyasiga aylantirish hisoblanadi. Quyosh batareyalari ishlab chiqarilish davridan to belgilangan ish muddati ichida atrof-muhitga hech qanday zarar keltirmaydi, quvvat ishlab chiqarish davrida hech qanday zararli gazlar (Karbonad angidrid CO2) va moddalar ajratmaydi va shu bilan birga deyarli doimiy ishlash imkoniyatiga ega va ularning hizmat sharoitlari taminlangan holda 15-25 yilgacha xizmat qilishi mumkin. Quyosh batareyalari quyoshdan er sathiga taralayotgan quvvatning er sharining nuqtalariga qarab (100-1300 vatt/m2) ~10-40% ini qayta ishlashi mumkin. Quyosh batareyalarining asosiy istemolchilari sifatida shahar elektrquvvati taminotidan uzoq maskanlar: dala shiyponlari, xususiy uylar, markazdan uzoq qishloqlar va shunga o'xshash muqobil ta'minot imkonsiz sharoitlarda qo'llash kutilgan samara beradi. Quyosh batareyalari kundalik maqsadlarda foydalanish uchun asosan uch turga ajratiladi va biz bularni quyida alohida-alohida ko'rib chiqamiz.

Quyosh batareyalari, bir-biri bilan ulangan asosi kremniy moddasidan tarkib topgan yorug'li kunsuri bo'lib, qo'llanilishidan asosiy maqsad bizga eng yaqin yulduz quyoshdan tarqalayotgan yorug'lik energiyasini elektr energiyasiga aylantirish hisoblanadi. Quyosh batareyalari ishlab chiqarilish davridan to belgilangan ish muddati ichida atrof-muhitga hech qanday zarar keltirmaydi, quvvat ishlab chiqarish davrida hech qanday zararli gazlar (Karbonad angidrid CO2) va moddalar ajratmaydi va shu bilan birga deyarli doimiy ishlash imkoniyatiga ega va ularning hizmat sharoitlari taminlangan holda 15-25 yilgacha xizmat qilishi mumkin. Quyosh batareyalari quyoshdan er sathiga taralayotgan quvvatning er sharining nuqtalariga qarab (100-1300 vatt/m2) ~10-40% ini qayta ishlashi mumkin. Quyosh batareyalarining asosiy istemolchilari sifatida shahar elektrquvvati taminotidan uzoq maskanlar: dala shiyponlari, xususiy uylar, markazdan uzoq qishloqlar va shunga o'xshash muqobil ta'minot imkonsiz sharoitlarda qo'llash kutilgan samara beradi. Quyosh batareyalari kundalik maqsadlarda foydalanish uchun asosan uch turga ajratiladi va biz bularni quyida alohida-alohida ko'rib chiqamiz.

Quyosh batareyalari

Quyosh batareyasi sxemasi

Bu rasmda quyosh batariyasini sodda sxemasi keltirilgan.Bunda fotoelemnt yuzasiga quyoshdan nur tushyapti va u elektr energiyasiga aylantirib kontrollerga uzatiladi keyin akkumulyatorga yig’iladi.Yigilgan energiyani invertor yordamida kuchaytirilib estimolchiga uzatiladi

FOTOELEMENT VA UNING ISHLASH PRINSIPI

Quyosh batareya sxemasi

Quyosh batareya sxemasi

Bu rasmda quyosh batariyasini sodda sxemasi keltirilgan.Bunda fotoelemnt yuzasiga quyoshdan nur tushyapti va u elektr energiyasiga aylantirib kontrollerga uzatiladi keyin akkumulyatorga yig’iladi.Yigilgan energiyani invertor yordamida kuchaytirilib estimolchiga uzatiladi

Bu rasmda yig’ilmagan quyosh batariyasini ko’rishimiz mumkin

Quyosh batareyalari

Bu rasmda tayyor quyosh batariyasini ko’rishimiz mumkin

Quyosh batareyalari

Yupqa plonkali. Yupqa polietilenli quyosh batareyalari ishlab chiqarish vaqtidan arzon tur hisoblanib ikki qulayligi mavjud, bo'lib, avvalo arzonligi so'ngra egiluvchanligidir. Ushbu turdagi quyosh batareyalarini asosan devorlarga o'rnatiladi va ulardan foydalanish yuqori quvvatli invetorlar va konvetorlar orqali amalga oshiriladi. Noqulayliklariga ularning kam quvvat chiqarishlari (~10%) va katta maydonni egallashi kiradi. Ushbu batareyalarni 10 Kvatdan yuqori energiya ishlab chiqarish uchun qo'llash tavsiya etiladi. 1 vatt uchun ishlab chiqaruvchining narxlari 2.5 aqsh dollaridan 3 aqsh dollari atrofida

Yupqa plonkali. Yupqa polietilenli quyosh batareyalari ishlab chiqarish vaqtidan arzon tur hisoblanib ikki qulayligi mavjud, bo'lib, avvalo arzonligi so'ngra egiluvchanligidir. Ushbu turdagi quyosh batareyalarini asosan devorlarga o'rnatiladi va ulardan foydalanish yuqori quvvatli invetorlar va konvetorlar orqali amalga oshiriladi. Noqulayliklariga ularning kam quvvat chiqarishlari (~10%) va katta maydonni egallashi kiradi. Ushbu batareyalarni 10 Kvatdan yuqori energiya ishlab chiqarish uchun qo'llash tavsiya etiladi. 1 vatt uchun ishlab chiqaruvchining narxlari 2.5 aqsh dollaridan 3 aqsh dollari atrofida

Yupqa plonkali.

Mono kristalli Mono kristalli quyosh batareyalari bugungi kunda bozordagi asosiy raqabotbardosh va faydali unsuri eng yuqorisi hisoblanadi, asosi 250-300 mikrometr qalinlikdagi kremniy moddasidan tarkib topgan va yupqa plonkali quyosh batareyalariga nisbatan ancha afzal sanaladi, quvvat ishlab chiqarish imkoniyatlari ~20 foizni tashkil etadi. Aynan ushbu turdagi quyosh batareyalarini tomlarga va devorlarga o'rnatish afzal ammo ishlab chiqaruvchilar orasida talab kuchli bo'lgani hamda tarkibida qimmatbaho modda borligi va ishlab chiqarish bosqichlarining mukammalligi sababidan tannarhi baland. Ushbu turdagi quyosh batareyalarining rangi, o'ta yuqori sifatda qora va pastrog'i to'q ko'k bo'ladi. 

Mono kristalli Mono kristalli quyosh batareyalari bugungi kunda bozordagi asosiy raqabotbardosh va faydali unsuri eng yuqorisi hisoblanadi, asosi 250-300 mikrometr qalinlikdagi kremniy moddasidan tarkib topgan va yupqa plonkali quyosh batareyalariga nisbatan ancha afzal sanaladi, quvvat ishlab chiqarish imkoniyatlari ~20 foizni tashkil etadi. Aynan ushbu turdagi quyosh batareyalarini tomlarga va devorlarga o'rnatish afzal ammo ishlab chiqaruvchilar orasida talab kuchli bo'lgani hamda tarkibida qimmatbaho modda borligi va ishlab chiqarish bosqichlarining mukammalligi sababidan tannarhi baland. Ushbu turdagi quyosh batareyalarining rangi, o'ta yuqori sifatda qora va pastrog'i to'q ko'k bo'ladi. 

Mono kristalli

Polikristalli Polikristal bu juda ko’p mono kristallardan tashkil topgan qattiq jisim.Mono kristalli turdagi kabi maqsadlarda foydalanish mumkin, ammo iste'molchiga quvvatning kamroq ~20% borishini nazardan qochirmaslik muhum.

Polikristalli

E’tiboringiz uchun raxmat