«Elektronika va avtomatiaka»fakulteti «Radiotexnik qurilmalar va tizimlar»kafedrasi

Yuklama rejimi. Bu rejimda kuchlanish yuklamaga bog‘liq emas. Transformatorning ikkilamchi chulg‘amini biror yuklama ga ulaganimizda EYuK E₂ ta’sirida undan I₂ yuklama toki Z_2n o‘ta boshlaydi. Bu tok hosil qilgan magnitlovchi

kuch ₂ w₂ po‘lat o‘zak va havo orqali tutashgan, tarqalgan magnit oqimi Ф_2S ni hosil

qiladi (4.7-rasm).

4.7-rasm. Yuklama rejimidagi transformator sxemasi

Bu oqim asosiy magnit oqimiga qarama-qarshi yo‘nalgani uchun uni, shuningdek, elektr yurituvchi kuch E₁ ni ham kuchsizlantirmoqchi bo‘ladi. U holda transformator elektrik muvozanat holatining buzilishiga yo‘l qo‘yiladi. Ammo birlamchi chulg‘amning magnitlovchi kuchi ₁^̅ w₁ shunday o‘zgaradiki, natijasida

transformatorning muvozanat holati saqlanib, o‘zakdagi asosiy magnit oqimi Ф miqdor jihatidan o‘zgarishsiz qoladi. Bu holda magnitlovchi kuchlar muvozanati quyidagicha ifodalanadi:

₁^̅ w₁ + ₂

w₂ = ₀

w₁ yoki ₁

w₁ = ₀

w₁ - ₂

w₂ (4.9)

Demak, birlamchi tokning magnitlovchi kuchi ikkilamchi tokning magnitsizlash ta’sirini kompensatsiyalaydi. Agar (4.9) ifodaning ikkala tomonini w_г ga bo‘lsak, magnitlovchi kuchlar tenglamasidan toklar tenglamasiga o‘tish mumkin:

Bu yerda ^̅

=

(4.10)
kattalik ikkilamchi tokning magnitsizlash ta’sirini

muvozanatlovchi birlamchi tokning tashkil etuvchisi hisoblanadi. Shuning uchun bu kattalik ikkilamchi tok deyiladi. U holda birlamchi tok

₁ = ₀ - ^̅ ₂ (4.11)

Ya’ni salt ishlash toki bilan keltirilgan ikkilamchi tokning geometrik yig‘indisiga teng. Yuklama toki I₂ noldan boshlab, tok I₁ esa salt ishlash toki I₁ dan boshlab ortadi. Salt ishlash toki nominal tokning I₀ = (2,5‚10%) • I_1nom ulushini

tashkil etadi. Taxminiy hisoblashlarda ₁

≈ ^̅

deyish mumkin.

Yuklama toki I₂ ning o‘zgarishi bilan tok I₁ ning tashqi ta’sirsiz o‘z-o‘zidan o‘zgarishi transformatorning o‘z-o‘zidan rostlanishi deyiladi. U holda ikkilamchi zanjirning yuklama rejimidagi elektr muvozanati tenglamasi Kirxgofning ikkinchi qonuniga binoan

Ū ₂ = ^̅₂ - Ū R₂ - ^̅_2S ,

Bu yerda: Ū₂ — ikilamchi chulg‘am uchlaridagi kuchlanish; I₂ x R₂ = ŪR₂ ikkilamchi chulg‘amdagi kuchlanishning aktiv pasayishi; E_2s - tarqalgan magnit oqimi Ф_2S tufayli induksiyalangan EYuK.

F_2S ikkilamchi chulg‘amdagi kuchlanishning induktiv pasayuvi ŪL₁ = ₂

bilan kompensatsiya qilinadi, u holda

· X_L2

yoki

Ū₂ = ^̅₂ + Ū R₂ + ŪL₂ (4.12)

Ū ₂ = ^̅₂ + ₂

R₂ + ₂

XL₂

(4.8), (4.11) va (4.12) tenglamalar yordamida transformatorning yuklama rejimidagi vektor diagrammasini qo‘shib quramiz.