Elektronika elementlari. Reja: Elektron asboblar tuzilishi va ishlash prinspi. Yarim o`tkazgichli asboblar

Yarim o`tkazgichli diod. Yarim o`tkazgichli diod (vental) deganda “p” va “r” o`tkazuvchanlikli yarimo`tkazgichlardan tashkil topgan elementni tushunamiz (1-rasm).


1-rasm. Yarimo`tkazgichli vental va uni ulanish sxemalari.

a) Umumiy ko`rinishi.
b) Teskari yo`nalishda ulanish.
v) To`g`ri yo`nalishda ulanish.
 - tog`ri tok
 -teskari tok
2-rasmda germaniyli diodni voltamper xarakteristikasi (a) xamda shartli belgisi ko`rsatilgan (b).

Hozirgi kunda elektronika sanoati nuqtali va yassi diodlar ishlab chiqarmoqda. Nuqtali diodlar asosan yuqori chastotali toklarni to`g`rilasjda qo`llaniladi.


Tunnel diod ikki qutbli yarim o`tkazgichli asbob bo`lib unda tok tashuvchilar p – n sohasidan o`tmay balki o`ziga hos “tunnel” orqali o`tib ketadi. Agar diodlar o`zgaruvchan sig`imdan iborat bo`lsa bunday diodlar varikaplar deyiladi.
Varikaplar radiotexnikada:

• 
  tebranish konturlarining rezonans chastotasini qayta sozlash;
  
• 
  chastotani chiziqli bo`lmagan sig`imga o`zgartirish;
  
• 
  yuqori chastotali elektr tebranishlarni kuchaytirishda ishlatiladi.
  

Yarim o`tkazgichli diodlar tokni bir tomonga o`tkazish imkoniyatiga ega bo`lganliklari tufayli ular o`zgaruvchan tokni o`zgarmas tokka aylantiruvchi sxemalarda qo`llaniladi (3-rasm).



3-rasm. a) bitta yarim davrli ventilli to`g`rilagich.

b) to`g`rilangan tok grafigi.

4-rasmda ikki yarim davrli ventilli to`g`rilagichlar sxemalari ko`rsatilgan.



4-rasm. Ikki yarim davrli (a) va ko`proq sxemali to`g`rilagich sxemalalri.

NAZORAT UCHUN SAVOLLAR
1. Elektron asboblarni tuzilishi va ishlatilishini tushuntiring.
2. Yarim o`tkazgichlik asboblar qanday elementlardan tuziladi.
3. Elektr va kovak o`tkazuvchanlik nima.

4. 
   Yarim o`tkazgichli asboblarga nimalar kiradi va ular qayerlarda ishlatiladi.
   
5. 
   Elektron vakuumli asboblar qanday ishlaydi.
   
6. 
   Sonli asboblar.
   
7. 
   Inotron, gazatron, tiratron nima.
   
8. 
   Yarim o`tkazgichli asboblar ionli va electron vacuum asboblaridan ustunligi.
   

Adabiyotlar ro`yhati:

1. 
   А.С.Каримов ва бошкалар. Электротехника ва электроника асослари. Т. «Укитувчи» 1995 йил.
   
2. 
   А.Я.Шихин и другие. Электротехника. М. «Высшая школа» 1989 год.
   
3. 
   А.Рахимов. Электротехника ва электроника асослари .Т. «Укитувчи» 1998 йил.
   
4. 
   А.И. Холбобоев, Н.А.Хошимов. Умумий электротехника ва электроника асослари. 2000 йил.
   
5. 
   В.В.Паушин и другие. Основа автоматики вычислительный 4 микропроцессорной техники.Т. 1989 год.