"elektron tijorat va raqamli iqtisodiyot" kafedrasi "iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari"

Brouzer 
tushunchasi 
va 
ularning 
vazifasi.
Internet tarmog‘ida 
foydalanuvchilarga tarmoq resurslaridan erkin foydalanish imkoniyatini berish uchun 
WEB serverlar quriladi. Bunday serverlarda Internetda taqdim etilgan axborotning 
katta qismi jamlanadi. Foydalanuvchining ixtiyoriy axborotni olish tezligi bunday 
serverlarni qanday qurishga bog‘liq.
WEB-texnologiyasining hozirgi kunda brouzerlar deb ataladigan axborotni 
ko‘rish uchun mo‘ljallangan o‘ndan ortiq turli vositalari mavjud. Brouzer web-
sahifalarni ko‘rish dasturi hisoblanadi. Bunda brouzerga yuklangan veb sahifadagi 
Giperbog‘lanishga sichqoncha ko‘rsatkichi bilan bosilsa, avtomatik ravishda ushbu 
bog‘lanishda ko‘rsatilgan sahifa brouzerga yuklanadi. Bunday hollarda hech qanday 
sahifaning manzilini kiritish shart emas, chunki giperbog‘lanish barcha kerakli 
ma’lumotga ega hisoblanadi. Brouzer web-sahifada HTML teglarini topib, ular talabi 
bo‘yicha ma’lumotni ekranga chiqaradi. Teglarning o‘zi esa ekranda aks ettirilmaydi. 
Bugungi kunda brouzerlarning juda ko‘plab turlari mavjud. Eng mashhurlari: 
Internet Explorer (Windows operatsion tizim tarkibidagi dastur), Opera, Mozilla 
FireFox, Google Chrome va boshqalar. 

---

69 
2.3.8-rasm. Brauzer dasturlarning belgilari 
Internet radio va televidenie.
WWW tarmog‘idagi ma’lumotlardan 
foydalanish uchun faqatgina brouzerlarning xizmati kamlik qiladi. Ya’ni audio hamda 
video hujjatlarni aks ettiruvchi tezkor dasturlar ham mavjuddir. Bu dasturlar 
serverlarda joylashgan yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri uzatilayotgan audio hamda video 
hujjatlardan foydalanishga imkoniyat yaratadi. Real rlayer, Quck rlayer, Cosmo 
rlayer, Media rlayer dasturlari shu kabi vazifalarni bajaradi. 
Hozirgi kunda O‘zbekistonda ham Internet texnologiyalarini rivojlanishi 
natijasida ko‘pgina radioeshittirishlarni internet orqali tinglash mumkin. Avvaliga 
brouzer yordamida kerakli radiokanalning veb sahifasi topiladi va shundan so‘ng 
eshittirish to‘g‘ridan-to‘g‘ri internet tarmog‘iga uzatilayotgan kanalga bog‘lanadi. 
SHunda operatsion tizimda mavjud bo‘lgan namoyish dasturlaridan biri ishga 
tushishi natijasida foydalanuvchi ushbu radiokanalni tinglash imkoniyatiga ega 
bo‘ladi. 
Bundan tashqari Internet tarmog‘i orqali televizion ko‘rsatuvlarni ham tomosha 
qilish mumkin. Ushbu holatda ham radioeshittirishlar kabi ma’lum veb saytlarga 
bog‘lanish va ular orqali ko‘rsatuvlarni tomosha qilish imkoni mavjud. Bunday veb 
saytlarga mtrk.uz, oriat.uz saytlarini misol keltirish mumkin.