Elektron tijorat predmeti va vazifalari
Bajardi: Bet- 80 guruh o’quvchisi Alimboyev Sardor
Tekshirdi:Jumaniyozova Mukaddas Yuldashevna
Jahon hamjamiyatining ko’zlangan rivojlanish va farovonlikka erishish uchun, axborot
texnologiyalariga bo’lgan ehtiyoji katta sur’atlar bilan oshib borayapti. Iqtisodiy o’sishning
faollashuvi, dunyo aholisi yashash darajasining yaxshilanishi axborot texnologiyalarining kundalik
hayotimizga singib ketagani natijasidir. Dunyo tajribasi shuni ko’rsatadiki erkin axborot oqimining
ta’minlanishi bozor iqtisodiyotiga o’tishni tezlashtiradi va sotsial farovonlikni oshiradi.
Axborot texnologiyalarining tez rivojlanishi iqtisodda ham o’z aksini topmasdan qolmaydi. Hozirgi
kunda iqtisodda, ayniqsa tadbirkorlik sohasida erishilayotgan yutuqlar negizida aynan axborot
texnologiyalari turli segmentlarining yuqori darajada rivojlanganligi va samarali qo’llanishi yotadi.
O’zbekiston iqtisodiyoti ham bundan mustasno emas albatta. Yaqqol misol sifatida axborot
texnologiyalarining bir qator segmentlari masalan, ma’lumotlar yetkazish tarmoqlari, axborot
internet-resurslari va ular orasidagi elektron hujjat almashuv, biznes va tijoratning barqaror
rivojlanayotganini keltirish mumkin. O’zbekiston uchun axborot texnologiyalarini rivojlantirish
yangi iqtisodiy aloqalarni ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Lekin bu jarayon, axborot
texnologiyalari sohasida ta’lim standartlarining oshishi, milliy telekommunikatsiya tarmoqlarining
modernizatsiyalashuvi, huquqiy bazaning shakllanishi oqibatida vujudga keladigan jamiyatning
ma’lum darajadagi informatsion tayorligi mavjud bo’lgan holatdagina sodir bo’ladi.
Elektron tijorat. Elektron tijorat - bu kompyuter tarmoqlari yordamida amalga oshiriladigan
barcha moliyaviy va savdo operatsiyalarini va shu kabi operatsiyalar bilan bog'liq bo'lgan biznes
jarayonlarini o'z ichiga oladigan iqtisodiyot sohasi.Uning asosiy maqsadlari esa
Quyidagilardan iborat:
• tannarxni pasaytirish;
• ishlab chiqarish vaqtini qisqartirish;
• mijozlarning talablarini tezlashtirish;
• xizmat ko'rsatish sifatini oshirish.
Elektron tijoratning iqtisodiy sharoitga sezilarli darajada va quyidagicha ta'siri:
• narxlarga ta'siri - elektron bozorni yaratishdan boshqa narsa yo'q iste'molchilarni qidirishni
osonlashtiradigan ma'lumotlarning kombinatsiyasi sifatida nafaqat tovarlar, balki eng maqbul
narx;
• ishlab chiqarish samaradorligining pasayishi hisobiga tranzaktsiya xarajatlari raqobatning
kuchayishi va oshkora biznes bilan shug'ullanish;
• inventarizatsiyani qisqartirish - ma'lumotlar asta- sekin real bilan almashtirilmoqda zaxiralar,
chunki ularni ortiqcha saqlash foydasiz, chunki tarkibiy qismlarni iste'mol qilish jarayonini to'g'ri
tasavvur qiling.
Elektron tijorat quyidagilarni modelarni o'z ichiga oladi:
• Elektron ma'lumotlar almashinuvi (Electronis Data Interchange),
• Elektron pul o'tkazmalari (Electronic Funds Transfer),
• elektron tijorat (e-trade),
• elektron pullar (e-cash),
• elektron marketing (e-marketing),
• elektron bank (e-banking),
• elektron sug'urta xizmatlari (e-insurance).
Elektron tijoratning bozorlar va chakana sotuvchilarga ta'siri.
• Elektron tijorat mijozlarga geografik to'siqlarni engib o'tishga imkon beradi va ularga istalgan
vaqtda,
istalgan joyda tovar sotib olishga imkon beradi. Onlayn va an'anaviy bozorlar turli xil biznes
strategiyalariga ega. Oddiy chakana savdo do'konlari cheklanganligi sababli kamroq
assortimentni taklif qiladi. Onlayn chakana sotuvchilar ko'pincha inventarizatsiya qilishmaydi,
lekin buyurtmalarni to'g'ridan-to'g'ri ishlab chiqaruvchiga yuborishadi.
• Narxlar strategiyasi an'anaviy va onlayn-do'konlar uchun ham farq qiladi. An'anaviy chakana
sotuvchilar o'z narxlarini do'konga tashrif buyuruvchilar soni, o'rtacha xarid narxiga, bitimlarning
soniga va binolarni ijaraga olish narxiga asoslaydilar. Onlayn do'konlar xaridlar sonini ham
hisobga oladi, ular etkazib berish tezligini ham belgilaydilar.
3. Tashkilotlarda va tadbirkorlikda elektron tijoratni B2B sektoridan foydalanish.
Bunday
printsipi
juda
oddiy:
kompaniya
boshqa
kompaniya
bilan
savdo
qiladi.
Internet-platformalar barcha bosqichlardagi operatsiyalarni sezilarli darajada soddalashtirish,
savdoni yanada samarali va oshkora qilish imkoniyatini beradi.
B2B xususiyatlariga quyidagilar kiradi:
B2B xususiyatlariga quyidagilar kiradi:
• Bozorda xaridorlar va sotuvchilar nisbatan kam. Iste'mol tovarlari bozorida ularning aksariyati
ko'proq, shuning uchun B2B hududida raqobat unchalik kuchli emas;
• B2B narxlari alohida tarzda shakllantirilgan - bu erda strategik va o'zaro manfaatli sheriklik
muhim ahamiyatga ega. Shuning uchun, turli xil mijozlar uchun mahsulot yoki materialning har
xil narxi shakllanishi mumkin;
• Tovarlarga bo'lgan talab elastik emas va har doim tashqi iqtisodiy omillar ta'sirida bo'ladi.
• mijozlar buyurtma qiladigan partiyalar tovarlarning hajmi va miqdorida farq qiladi. Bu har doim
ommaviy etkazib berish;
• B2B sohasida mahsulotlarni targ'ib qilishning eng samarali usuli bu to'g'ridan-to'g'ri sotish -
vakolatli yondashuv bilan ko'pincha o'zaro manfaatli bitimlar tuzishga olib keladigan kompaniya
vakillari bilan muzokaralar;
