Elektron pochta serveri yordamida ishlovchi mijoz dasturini yaratish

2.3. Dаsturning texnik topshirig’i va infologik tаvsifi 
Email muloqot 
. Elektron pochta yordamida dunyodagi barcha Elektron pochtaga ega bo‘lgan 
shaxslar, tashkilotlar, muassasalar, idoralar va boshqalar bilan aloqa o‘rnatish 
imkoniyatlari mavjud. Eng muhimi, bu aloqa tez va arzon. Bu usul bilan dunyo 
qit‘alari bilan bir zumda bog‘lanib sizga va sizning suhbatdoshlaringizga tegishli 
ma‘lumotlarni hamda sizni qiziqtirgan savollarga javobni bir necha sekundda 
olishingiz mumkin.
Elektron pochta orqali faqat matnlarni emas, balki rasm, grafik, video, 
tovushlardan tashkil topgan ma‘lumotlarni ham jo‘natish va qabul qilish 
imkoniyati paydo bo‘ldi. 
Elektron pochta orqali olingan fayllarni disketlarga yozib olish, vinchestr 
disklarda saqlash va u bilan boshqa fayllar ustida bajariladigan amallarni: 
tahrirlash, nusxa olish va boshqalarni bemalol amalga oshirish mumkin.
Elektron pochtaning ajoyib xususiyatlaridan biri - u masofa tanlamaydi va 
uzoq, yaqin masofalar ham har doim yaqin masofadek tuyulaveradi. 
Elektron pochta (E-mail – Electron Mail) – bir kompyuterdan boshqasiga 
shaxsiy xabarlarni uzatishni qulay va puxta vositasidir. Elektron pochtani alohida 
xususiyati uni ikkita Amaliy dasturga asoslanganidir. Ulardan biri birlamchi 
xabarlarni jo‘natish uchun, boshqasi esa keluvchi xabarlarni olish uchun ishlatiladi. 
Mos ravishda internet tomonidan elektron pochtani ishi ikkita server bilan 
ta‘minlanadi: birlamchi xabarlar serveri va keluvchi xabarlar serveri.
SMTP protokolini bosh maqsadi elektron pochta xabarlarini puxta va samarali 
yetkazib berishdir.

---

45 
Elekron pochta server yordamida ishlovchi dastur bir nechta pochtalardagi 
xabarlarni o'qish va yuborish jarayonini ta'minlash uchun xizmat qiladi.
2.3.1-chizma. Email muloqot 
Bu dasturning ―xabar yuborish‖ qismida biz (―foydalanuvchi‖ tugmasini 
bosganda yangi oyna ochiladi) pochtalarimiz ro'yxatini kiritishimiz lozim. 
2.3.2-chizma. Foydalanivchi oynasi 
Bundan tashqari biz Send Email oynasiga qaytib, ushbu oynadagi do‘stlar 
tugmasini bossak, barcha do‘stlarimiz pochtalarini kiritishimiz, yoki oldindan 
kiritilganlarni ko‘rishimiz imkoniyatiga egamiz. Quyida do‘stlar oynasining 
ko‘rinishini keltiramiz: 

---

46 
2.3.3-chizma. Do‘stlar oynasi 
Send Email oynasiga o‘tgandan keyin biz foydalanuvchilar va do‘stlar ro‘yxatidan 
foydalanib o‘z pochtamizdan do‘stlarimizga xabar yuborishimiz mumkin. Bu ish, 
ya‘ni, xabarni jo‘natish ―send‖ tugmasini bosish orqali amalga oshiriladi.
2.3.4-chizma. Xabar jo‘natish 
Endi bu dasturning kod qismiga o‘tib, yuqoridagi jarayonlar qanday amalga
oshirilishi bilan tanishamiz. 

---

47 
2.3.5-chizma. ―Xabar yuborish‖ tugmasi bosilganda dastur ishi 
―Xabar yuborish‖ tugmasi bosilganda dastur nima ishlar qilishini ko‘ramiz: 
2.3.6-chizma.‖Xabar yuborish‖ tugmasini bosish kodi 
Demak, xabar yuborish tugmasi bosilganda bizga ―Form1‖ yangi oyna 
ochiladi. Bu oyna xabar yuborish oynasi hisoblanadi. 

---

48 
―Qabulqilish‖ tugmasi bosilganda esa xuddi shunday kelgan xabarlarni 
ko‘rish uchun ―frmuqish‖ nomli yangi oyna ochiladi. 
2.3.7-chizma. ―frmuqish‖ nomli yangi oyna kodi 
Quyida bu yangi formalarning ichki qismi (kod qismi) bilan tanishamiz: 
1.
Xabar yuborish oynasining kod qismi. 
2.3.8-chizma. Xabar yuborish oynasi 

---

49 
Forma yuklanganda: 
2.3.9-chizma. Formani yuklash kodi. 
Chaqir() metodi: 
2.3.10-chizma. Foydalanuvchilar ro‘yxati bilan to‘ldirish. 

---

50 
Send (xabar yuborish) tugmasi bosilganda: 
2.3.11-chizma. Xabar yuborish kodi. 

---

51 
Service comboBoxdan tarmoq tanlanganda: 
2.3.12-chizma. Tarmoq tanlashdagi kod. 
Do‘stlar tugmasi bosilganda: 
2.3.13-chizma. Do‘stlar tugmasi bosilgandagi kod. 

---

52 
Foydalanuvchi tugmasi bosilganda: 
2.3.14-chizma. Foydalanuvchi tugmasi bosilgandagi kod. 
Foydalanuvchi oynasining ko‘rinishi: 
2.3.15-chizma.Foydalanuvchi oynasining ko‘rinishi. 

---

53 
Forma yuklanganda: 
2.3.16-chizma. Formani yuklash kodi. 
Service comboBox dan tarmoq tanlanganda: 
2.3.17-chizma. Serviceni comboBox dan tanlash 

---

54 
O‘chirish tugmasi bosilganda: 
2.3.18-chizma. O‘chirish tugmasining kodi 
Yuqoridagi kodlar yordamida o‘chirish oynasi hosil bo‘ladi. Hosil bo‘lgan 
oyna orqalido‘stlarimiz ro‘yxatida turgan ortiqcha hisoblanganlarini o‘chirib 
tashlashimiz mumkin bo‘ladi. 
Qo‘shish tugmasi bosilganda: 
2.3.19-chizma. Qo‘shish tugmasining kodi 
oyna hosil bo‘ladi. Bunda biz do‘stlarimiz ro‘yxatiga yangi do‘stlarimizni ham 
qo‘shib qo‘yishimiz mumkin.

---

55 
Xotima 
Elektron pochta bu kompyuter orqali muloqotning eng universal vositasidir. U 
axborotni istalgan kompyuterdan istalgan boshqa kompyuterga (agar ular elektron 
pochta tarmog‘iga ulangan bo‘lsa) yuborishi mumkin. Chunki hozirgi tizimda 
ishlaydigan turli xil shaxsiy kompyuterlarning (ShK) ko‘pchiligi uni qo‘llaydi. 
Oddiy pochtadek Elektron pochtada ham aloqa bo‘limlari bo‘lib, ular provayderlar 
deb ataladi. Elektron pochta yordamida dunyodagi barcha Elektron pochtaga ega 
bo‘lgan shaxslar, tashkilotlar, muassasalar, idoralar va boshqalar bilan aloqa 
o‘rnatish imkoniyatlari mavjud. Eng muhimi, bu aloqa tez va arzon. Elektron 
pochta (E - Mail) – Internetning eng ko‘p tarqalgan xizmatlaridan biri. Elektron 
pochtani jo‘natish va ularga javob berish qulayligi tufayli, u oddiy bir guruh 
olimlar orasida axborot almashishdan butun dunyo bo‘yicha tarqalib ketdi. 
Elektron pochtaning boshqa turdagi axborot almashinishidan ko‘p afzallik 
tomonlari bor. Elektron pochta orqali jo‘natilgan xat 5 - 10 minut ichida 
(muvaffaqiyatli holda) dunyoning xohlagan burchagiga yetib borishi mumkin. Bu 
uning oddiy pochtadan qancha tezligini ko‘rsatadi. Oddiy telefondan afzallik 
tomoni esa uning nisbatan juda arzonligidir. Birlamchi xabarlar xizmati SMTP 
(Simple Mail Transfer Protocol – pochtani uzatishning soddaroq protokoli ) ga 
asoslangan. Birlamchi xabarlar xizmatini eng ko‘p tarqalgan protokoli POP (Post 
Office Protocol- pochta bo‘limi protokoli)dir. 
SMTP protokolini bosh maqsadi elektron pochta xabarlarini puxta va samarali 
yetkazib berishdir.
SMTP ga muhit bo‘lib ayrim lokal tarmoq yoki Internet tarmog‘i xizmat 
qilishi mumkin. POP protokoli foydalanuvchining pochta qutisidagi (pochta 
serveridan) xabarlarni ularning ish joylariga tanlash uchun mo‘ljallangan. Shunday 
qilib, foydalanuvchilar Internet orqali SMTP protokoli bo‘yicha korrespondensiya 
jo‘natilsa, POP protokoli bo‘yicha foydalanuvchilar pochta serveridagi o‘zlarini, 
pochta qutisidagi korrespondensiyani oladilar. POP ni ikki versiyasi keng 
tarqalgan: POP2 va POP3. Hozirgi vaqtda POP3 protokoli tez-tez ishlatiladi.

---

56 
ADABIYOTLAR 
1. I.A.Karimov ―Yuksak ma‘naviyat – yengilmas kuch‖. T. ―Ma‘naviyat‖. 
2008.
2. Oliver Sturm ―
Functional Programming in C#: Classic Programming 
Techniques for Modern Projects
‖,M:VINITI, 2008, 1-рарагров. 
3.В. 
Лабор 
―Создание 
приложений 
для 
Windows‖ 
Минск. 
―Харвест‖.2003,35-44ctp 
4. Зиборов В.В. ―Visual С 2010 на примерах‖Санкт-Петербург ―БХВ- 
Петербург‖. 2011, 165-186стр 
5. Зиборов В.В. ―Visual С 2012 на примерах‖ Санкт-Петербург ―БХВ- 
Петербург‖. 2012, 172-188стр 
6. Ватсон Б. ―С# 4.0 на примерах‖ Санкт-Петербург ―БХВ- 
Петербург‖,2009 8 стр – 98 стр 
7. Дрейер М. ―С# для школъников‖ M. ―Харвест‖, 2010,15 стр -141cтр 
8. Мэтью Мак-Дональд. ―ws Presentation Foundation в .NET 4.0 с 
примерами на C# 2010‖ M.: VINITI, 2010, 78стр – 187стр. 

---

57 
Ilova 
using
System; 
using
System.Drawing; 
using
System.Text; 
using
System.Windows.Forms; 
using
System.Net.Mail; 
using
System.Net; 
using
System.Data.OleDb; 
using
System.Data; 
namespace
SendEmail{ 
public