Elektron jadvallar bilan ishlash bo’yicha dasturiy ta’minotlar

14-rasm. CHiziqli diagramma

Diarpamma turiga qarab siz har xil qaralayotgan masala bo`yicha ma`lumotlar olishingiz va xulosa chiqarishingiz mumkin.

Aytaylik chiziqli va gistogramma ko`rinishidagi diagrammalar, masalan sotuv hajmlarni taqqoslashga qulay bo`lsa, doiraviy diagram­malar sohalar orasidagi bog`liqlikni taqqoslashga o`ng`ay. Excel ning yana bir imkoniyati shundaki, diagrammani uning to`rini tanlab ol­dindan ekranda ko`rish mumkin. Buning uchun siz Prosmotr rezul’tata(Press and hold to view samp1e) tugmasini bosishingiz mumkin va diagrammalar turi va ko`rinishini o`zingizga qulay qilib tanla­shingiz va so`ngra chop qilishingiz mumkin.

Diagramma turi va ko`rinishini tanlash.

Master diagramm muloqot oynasida Standartno`e (Standart type) ni tanlaymiz .

Tip (Chart type) guruhida siz Gistogramma (Solimn) tanlasangiz, Vid(Chart subtype) guruhida gistogrammalar ko`rinadi. Dalee (Next) tugmasi orqali diagramma ko`rinishini almashtirishingiz mumkin.

Alohida varaqqa diagpamma chizish uchun Vstavka (Insert) menyusiga kirib Diagramma (Chart) buyrug`ini tanlang. Master diagramm ning muloQot oynasi ochiladi, unda Siz diagramma to`rini va ko`rininishini tanlang. Ctandarno`e guruhi tanlab, Tip gypyhida Krygovaya (Pie )ni, Vid gypyhida yuQori Qatordagi birinchi diagrammani Tanlang, Dalee > tugmasini bosing. Natijada Master diagrammning muloQot oynasi ochiladi. Nazvanie diarpammo` (Chart title) maydonida Siz diagrammaga nom qo`yishingiz mumkin. Podpisi danno`x (Data tabels) va Podisi znacheniy (Data tabels) guruhi yordamida diagrammaga izohlar berishingiz mumkin.

Formatlash bo`limi bandlari vazifalari.

Exeel dasturida formatlash, asosan, kataQ satr va ustunlarning ustida bajariladi. Bo`lim bandlarida satrning balandligi, ustunning eni, katak chiziqlarini hosil qilish va yo`qotish, yangi varaq hosil qilish, o`nga nom berish vazifalari amalga oshiriladi 15-rasm).

15-rasm. 16-pasm.

Stil’ bandida satr yoki ustun nomi belgilanishi, katakda ma`lu­motlarning berilish va to`ldirish usullari aniQlanadi. Katakda yozuv­larning alifbosi va o`lchamini belgilash mumkin (16-rasm).

Servis bo`limi. Mazkur bo`lim bandlari Office muhitidagi amaliy dasturlarnikiga o`x­shash bo`lib, mazmuni quyidagicha aniQlanadi:

matnning xatosini ainqlash;

belgini avto almashtirish;

o`zgartirishlarni saqlash;

kitobga kirish;

o`zgartirishlarni belgilash;

kitoblarni birlashtirish;

dasturni himoyalash;

katak qiymatiii tahrir qilish;

yangi yo`nalishlariii berish;

bog`lanishlar bilan ishlash;

makro ma`lumotlar;

yangi ustqurmalar kiritish;

uskuna panelini tahrir qilish;

Jadval xususiyatlari;

Web sahifasida ishlash.

18-rasm. Excel jadvallarida ranglarni tahrir qilish

19-rasm. Excel jadvali xossalarini tanlash.

Excel dasturida ko`p foydalanuvchilarga ish jarayonini tartibga solish ularga ustivorliklar belgilash, kitobga kirish uchun ruxsat berish kabi vazifalarni DOSTUP K KNIGE bandi bajaradi.

Parametro` bandi dastur haqida umumiy, qiymatlar, hisob ishlari, diagrammalar, o`zgartirish xususiyatlari haqida esa batafcil ma`lumotlar beradi, ba`zi xossalarini taxrir qilish imkoni­yatlarini ta`minlaydi (18-19- rasm).

EXCELda qymatlar ustida amallar .

Danno`e bo`limii bandlari kataklardagi qiymat­lar ustida amallar bajarishga mo`ljallangan:

qiymatlarini tartiblash;

biror belgi bo`yicha saralash;

biror shaklda tartiblash;

yakuniy natijalarni aniqlash;

ma`lumotlarni tekshirish;

qiymatlarni jadvalga solish;

matnni ustunlarga bo`lish;

qiymatlarni birlashtirish;

yangi to`zilmalar olish;

natijaviy jadvallar to`zish;

tashqi ma`lumotlarni kiritish;
Mazkur bandning dastlabki ikki bandi ustun yoki satr elementla­rini biror belgisi bo`yicha saralash va taptiblash vazifasini bajarish.

Forma bandi tanlab olingan hisobot shakli bo`yicha satr element­larini tekshirish va tahrir qilish ishlarini amalga oshiradi.

Itogi bandi ustun yoki satr bo`yicha umumiy natijalarni olish shaklini belgilaydi.

Qyyilgan masala bo`yicha kiritilayotgan ma`lumotlarning to`g`pili­gini tekshirish Proverka bandi orqali amalga oshiriladi. Bunda muloqot oynasi hosil bo`lib, kiritilishi zarur bo`lgan ma`lumotlar xususiyatlari va hosil bo`lgan xatoliklar haqidagi xabarnoma mazmu­ni belgilanadi.

Elektron jadvalda ma`lum qiymatlarning tanlab olingan nomi bo`yicha, biror qonuniyat bo`yicha yangi jadvallar hosil qilish vazifa­sini Tablitsa podstanovki bandi bajaradi.

Keyingi bandlar jadval elementlarini birlashtirish, yaxlitlash va ajratish, tashqi tarmoqlardan ma`lumotlar to`g`rilash uchun xizmat qiladi.

EXCEL da formula va funktsiyalar buan imlash hamda hisob ishlarini bajarish.

Formula berilishi

Excelda tayyorlanadigan ma`lumotli jadvallar matn yoki sonlar bilan to`ldirilishini aytib o`tdiq ba`zan yacheykalardagi qiymatlar ustida ayrim hisoblashlarni bajarish zaruriyati tyg`iladi, bunday vaziyatda formulalardan foydalaniladi.

Excel yacheykasidagi formulaning dastlabki simvoli hamma vaqt ,,=" (tenglik) hisoblanadi. So`ngra, arifmetik operatsiya belgilari bilan o`zaro bog`langan arifmetik ifodalar teriladi. Masalan, N8 yacheykasida

=A5 + 4 * V6

formula yozilgan bo`lsa, N8 ning qiymati A5 va To`rtta V6 ning yig`indisidan iboratligidan dalolat beradi.

Excelda ishlatiladigan arifmetik amal belgilari quyidagilar:

+ (qo`shish);

- (ayirish);

* (ko`paytirish);

/ (bo`lish);

^ (darajaga ko`tarish)

Matematik funktsiyalar

PRODUCT «argumentlar ro`yhati> (PROIZVED) - argument qiymatlarining ko`paytmasini hisoblaydi;

SQRT (son) (ildiz) - sonning kvadrat ildizini hisoblaydi;

FACT (son) (FAKTOR) - argument sifatida berilgan butun songacha bo`lgan natural sonlar ko`paytmasini hisoblaydi;

RAND (tasodifiy son) - 0 va 1 oralig`idagi tasodifiy soni hisoblaydi;

AVS (son) - argument qiymatining modulini hisoblaydi;

LN (son) - sonning natural logarifmini aniqlaydi;

EXR (son) - sonning eksponentasini hisoblaydi;

SIN (son) - sonning sinusini hisoblaydi;

COS (son) - sonning kosinusini hisoblaydi;

TAN (son) - sonning tangensini hisoblaydi (radianda);
Statistik funktsiyalar

AVERAGE «argumentlar ro`yhati» - barcha argumentlar qiyma­tining o`rta arifmetigini hisoblaydi;

MAX «argumentlar ro`yhati» - argumentlar ro`yhatidan eng kattasi (maksimal son)ni topadi;

MIN «argumentlar ro`yhati» - argumentlar ro`yhatidan eng kichigi (minimal son)ni topadi;

SUM «argumentlar ro`yhati» - barcha argument lar qiymatining yig`indisini hisoblaydi.

DISP(

DOVERIT(a;b; n) a - ishonchlilik darajasi uchun tanlab olingan qiymat.

Masalan, a 0 ga teng bo`lsa, ishonchlilik 100% ni tashkil qiladi, agar a 0,05 bo`lsa, ishonchlilik darajasi 95% ni tashkil qiladi.

b - tanlab olingan tajriba natija to`plami uchun o`rtacha farqla­nish bo`lib, oldindan ma`lum deb faraz qilinadi.

p - tanlanmadagi elementlar soni.

KVADROTOK «argumentlar Ro`yhati»- barcha argumentlar uchun kvadrat farqlanishni aniqlaydi.

Mantiqiy funktsiyalar.

Ayrim amaliy masalalarni echishda hisoblashlar u yoki bu shartlarga bog`liq bo`lishi mumkin. Bunday holatda IF shartli funktsiyasidan foydalanish mumkin. Bu funktsiyaning formati quyidagicha:

IF «mantiqiy ifoda>;I-ifoda;2-ifoda)

Uning ishlash printsipi quyidagicha:ning qiymati "chin" (1) bo`lsa, < l-ifoda >, "yolg`on" (0) bo`lsa, <2-ifoda> bajariladi.

MICROSOFG EXCELda ishlash uchun qisqacha ma`lumotnoma.

	Ishmazmuni	Bajarish tartibi
	Excel ni yuklash.	Windows 98 yuklangandan so`ng, Pusk (Start) tugmasi ko`magida "PROGRAM­MO`" bandini oching, dasturlar ro`yhati­dan Microsoft Excel ni "sichqoncha"ko`rsat­kichi yordamida tanlang va "sichqoncha" ning chap tugmasini bosing .
	Ma`lumotlarni kiritish.	Dastlab kerakli yacheykani ajrating, so`ngra uni yangi ma’lumot bilan to`ldiring, co`ngra Enter klavishini: bosing yoki boshqa yacheykada "sichqoncha" tugmasini bosing.
	Ma`lumotlarni tuzatish.	Ma`lumot o`zgartirilishi lozim bo`lgan yacheykada "sichqoncha" Tugmasini ikki marta bosing. Kursor (ko`rsatkich)ni o`zgaradigan joyga keltirib, yangi matnni tering yoki Backspase klavishi orqali eski matnni o`chirib yangisini kiriting.
	YAcheykani tozalash.	YAcheykani ajrating va Del klavishini bosing yoki Pravka (Edit) menyuciga kirib, Ochistit’ (C1ear) buyrug`ini bering, nati­jada hosil bo`lgan menyuda Soderjimos (Contents) qatorida "sichqoncha" tugmasini bosing.
	Tuzatmalarni bekor qilish.	Pravka menyusida Otmena (Undo) buyrug`ini bering.
	Tuzatmalarni takrorlash.	Vernut’ (Redo) yoki Vernut’ (Repeat) bandini Pravka menyusida bering.
	Varaqni qayta nomlash.	Varaq yorlig`ida "sichqoncha" tugmasini ikki marta bosing, yangi nomni kiriting, so`ngra Enterni bosing.
	Ish kitobida biror varag`ini o`chirish.	"Sichqoncha"ning o`ng tugmasini o`chiri­layotgan varaq yorlig`ida bosing va menyu Udalit’ (De1ete) buyrug`ini tanlang.
	Ish kitobiga yangi varaq qo`yish.	"Sichqoncha" ning o`ng tugmasini varaq yorlig`ida bosing va menyuda Vstavit’ (In­sert) buyrug`ini bering.
	Ish kitobini xotirada saqlash.	Soxranit’ (Save) buyrug`ini bering. Muloqot oynasida paydo bo`lgan imya fayla (Rile Name) so`rovga nom(imya) bering va Soxranit’ tugmasini bosing
	Ish kitobini yopish.	Fayl buyruqlar to`plamidan Zakro`t’ (Close) buyryg`ini bering yoki ish kitobi­ning o`ng yuqori burchagida joylashgan Zakro`t’ tugmasini bosing.
	Microsoft Exse1 ishini tugallash.	Fayl (File) buyruqlari to`plamida Vo`xod (Exit) buyrug`ini bering.
	Ish varag`ini chop qilish.	CHop qilinadigan yacheykalar blokini ajrating. Fayl menyuga buyruqlar to`pla­midan Pechat’ (Print) buyrug`ini tanlang. Vo`vesti na pechat’ (Print what)ni V’he­lenno`y diapazon (Selection) bilan ajra­ting va OK tugmasini bosing.
	Ustun va qator kengligini ajratish.	Fayl menyusi buyruqlar to`plamida Parametro` stranitso` (page Setup) buyrug`ini tanlang. Muloqot darchasi yordamida Polya (Margins)ni ustida "sichqoncha" tugmasini bosing. Uctyn va qator (yo`llar) kengligini yuqoridan, quyidan, chap va o`ngdan kerakli miqdorda bering va OK tugmasini bosing.
	Diagramma chizish.	Vstavka menyusida Diagramma (Chart) buyrug`ini tanlang, Master diagramm (Chart Wizagd)ning dastlabki qadami (SHag) ochiladi. Bu erda diagramma (1 dan 4 gacha qadami) turi tanlanadi. Dalee (Ne­xt) tugmasini bosing va diagramma chizi­ladigan qatordagi ma`lumotlarni ajra­ting. Oxirgi qadamda Na novom liste yoki Na otdel’nom liste bandining kerakli­gini ajrating.
	Diagpammani xotirada	Fayl menyusida Soxranit’ buyrug`ini bering.
	Diagrammani chop qilish.	Fayl menyusida Pechat’ buyrug`ini bering.