Elektron hujjat va elektron hujjat almashinuvi

Elektron hujjat va elektron hujjat almashinuvi

Hujjat tushunchasi. Hujjat -matn, tovush yoki tasvir shaklida yozilgan axborot bo‘lib, zamon va makonda uzatish hamda saqlash va jamoat tomonidan foydalanish uchun mo‘ljallangan moddiy ob’ektdir.

Hujjat turlari. Hujjat turlari – hujjatlarni o‘z shakliga ko‘ra quyidagi turlarga ajratish mumkin:

Matnli hujjatlar. Qog‘ozga yozuv mashinasi, qo‘l yoki axborot kommunikatsiya vositalari yordamida tushirilgan qandaydir ma’no beruvchi so‘zlar ketma-ketligidir.

Tovushli hujjatlar. Ovoz yozish vositalari yordamida yozib olingan tovushli axborot.

Tasvirli hujjatlar. Fotosurat, rang tasvir mahsuli.

Elektron hujjat. Elektron hujjat O‘zbekiston Respublikasining “Elektron hujjat aylanishi to‘g‘risida”gi 2004 yil 29 apreldagi 611-II son Qaroriga binoan quyidagicha ta’riflanadi.

Elektron shaklda qayd etilgan, elektron raqamli imzo bilan tasdiqlangan va elektron hujjatning uni identifikatsiya qilish (tanib olish) imkoniyatini beradigan boshqa rekvizitlariga (ma’lumotlarga) ega bo‘lgan axborot elektron hujjatdir.

Elektron hujjat texnika vositalaridan va axborot tizimlari xizmatlaridan hamda axborot texnologiyalaridan foydalanilgan holda yaratiladi, ishlov beriladi va saqlanadi.

Elektron hujjat elektron hujjat aylanishi ishtirokchilarining mazkur hujjatni idrok etish imkoniyatini inobatga olgan holda yaratilishi kerak.

An’anaviy va elektron hujjat almashish.

Odatda hujjatlarni an’anaviy tarzda almashish jarayonida pochta xizmati muhim rol o‘ynaydi. CHunki pochta xizmatining asosiy vazifasi jo‘natmalarni o‘z manzillariga etkazib berishdan iboratdir. Ushbu holatda hujjatlar konvertga solinadi va aloqa bo‘limiga topshiriladi. SHundan so‘ng pochta xizmati xodimlari tomonidan hujjat kerakli manzilga jo‘natiladi va yetkaziladi.

Elektron hujjatlarni almashish tizimi esa an’anaviy hujjat almashish tizimidan biroz farq qilinadi. Bunda hujjat elektron ko‘rinishda kompyuter, telekommunikatsiya va Internet tarmog‘i orqali uzatiladi. Elektron hujjatlarni almashish jarayonida maxsus ixtisoslashtirilgan tizimlardan (E-hujjat) yoki elektron pochta xizmatidan foydalaniladi. Elektron hujjat almashish tizimlarida hujjatlarni uzatish juda tezkor amalga oshiradi.

Imzo va uning ahamiyati. Imzo – hujjatning haqiqiyligini va yuborgan jismoniy shaxsga tegishli ekanligini tasdiqlaydigan insonning fiziologik xususiyati. Imzo orqali insonning shaxsi hamda u yozgan hujjatning haqiqiyligi aniqlanadi.

Muhr va uning ahamiyati. Muhr – hujjatning haqiqiyligini va biror bir yuridik shaxsga tegishli ekanligini tasdiqlovchi isbotdir. Muhrlar o‘zining alohida shakliga ega bo‘lib, asosan hujjatlarning va undagi imzolarning aslligini tasdiqlaydi.

Elektron raqamli imzo. Elektron raqamli imzo O‘zbekiston Respublikasining “Elektron raqamli imzo to‘g‘risida”gi 2003 yil 11 dekabrdagi 562-II son Qaroriga binoan quyidagicha ta’riflanadi.

Elektron raqamli imzo - elektron hujjatdagi mazkur elektron hujjat axborotini elektron raqamli imzoning yopiq kalitidan foydalangan holda maxsus o‘zgartirish natijasida hosil qilingan hamda elektron raqamli imzoning ochiq kaliti yordamida elektron hujjatdagi axborotda xatolik yo‘qligini aniqlash va elektron raqamli imzo yopiq kalitining egasini identifikatsiya qilish imkoniyatini beradigan imzo;

Elektron raqamli imzo - xabar yoki hujjat yaxlitligini va muallifining xaqiqiyligini tekshirishda qo‘llaniladigan va shaxs imzosini to‘laligicha o‘rnini bosa oladigan hujjatga tegishli isbotdir. U axborot - kommunikatsiya tizimlari orqali uzatilayotgan hujjatlarni va axborotlarni haqiqiyligini tekshirishda qo‘llaniladi.

Elektron raqamli imzodan muhr o‘rnida foydalanish. Elektron raqamli imzodan muhr o‘rnida ham foydalanish ham mumkin, bunda faqat va faqat hujjatga tegishli elektron raqamli imzo hujjatdagi barcha o‘zgarishlarni yoki o‘zgartirishlarni ko‘rsatib beradi. Buning uchun elektron raqamli imzo yuridik shaxs nomiga, ya’ni kompaniya va tashkilotlar nomiga ruyxatdan o‘tkaziladi.

Elektron hujjatning rekvizitlari. Elektron hujjatning rekvizitlari quyidagilardan iborat: elektron raqamli imzo; jo‘natuvchi yuridik shaxsning nomi yoki jo‘natuvchi jismoniy shaxsning familiyasi, ismi va otasining ismi; jo‘natuvchining pochta va elektron manzili; hujjat yaratilgan sana. Qonun hujjatlari asosida yoki elektron hujjat aylanishi ishtirokchilarining kelishuvida boshqa rekvizitlar ham belgilanishi mumkin.

Elektron kalitlar va sertifikatlar. Elektron raqamli imzoning yopiq kaliti - bu faqat hujjat muallifiga ma’lum bo‘lgan va elektron hujjatda elektron raqamli imzoni hosil qilish uchun mo‘ljallangan belgilar ketma-ketligi. Elektron raqamli imzoning ochiq kaliti bu elektron hujjatning kim tomonidan yuborilganligini aniqlash va uni haqiqiyligini tasdiklashda qo‘llanilishi mo‘ljallangan belgilar ketma-ketligi. Elektron sertifikatlar - bu sertifikatsiya tizimi qoidalariga binoan belgilangan talablarga ko‘ra elektron raqamli imzo vositalarining muvofiqligini tasdiqlash uchun hamda elektron raqamli imzo kalitining sertifikati elektron raqamli imzoning ochiq kalitining elektron raqamli imzoning yopiq kalitiga mosligini tasdiqlaydigan va elektron raqamli imzo yopiq kalitining egasiga ruyxatga olish markazi tomonidan berilgan hujjat.

Elektron hujjat almashish tizimlari. Elektron hujjat almashish tizimlari O‘zbekiston Respublikasining “Elektron hujjat aylanishi to‘g‘risida”gi 2004 yil 29 apreldagi 611-II son Qaroriga binoan quyidagicha ta’riflanadi va faoliyat yuritadi.

Elektron hujjat almashish tizimlari – elektron hujjatlarni axborot-kommunikatsiya tizimi orqali jo‘natish va qabul qilish jarayonlari yig‘indisi. Elektron hujjat aylanishidan bitimlar (shu jumladan shartnomalar) tuzish, hisob-kitoblarni, rasmiy va norasmiy yozishmalarni amalga oshirish hamda boshqa axborotlarni almashishda foydalanish mumkin. Turli kompaniyalarning avtomatlashtirilgan tizimlari orasida standartlashtirilgan shakldagi ish hujjatlarining (buyurtmalar, hisob raqamlari va sh.k.) ma’lum shakldagi elektron almashinuvi elektron hujjat almashinuvi tizimini belgilaydi.

«E-HUJJAT» elektron hujjat aylanish tizimini rivojlantirish yo‘llari

28.06.2013

Rukn: Sharh va fikr-mulohazalar.

Muallif: Sh. Sindarov.

e_28_06_2013

Hоzirgi kunda respublikamizda ishlab turgan tizimlarning o‘nga yaqin turi mavjud. Eng keng qo‘llanilayotgan tizimlar milliy korxonalar tomonidan ishlab chiqilgan «Germes», «E-Hujjat», «FIDO-DOCFLOW» tizimlari hamda chet el kompaniyalari tomonidan ishlab chiqilgan Efrat, Lotus Domino va boshqalar.

Qo‘llanilayotgan tizimlarning asosiy kamchiligi elektron hujjatga yuridik maqom berish imkonining yo‘qligi va ko‘pgina tizimlarni foydalanuvchilarning ishlatish jarayoni murakkabligi hisoblanadi. Hozirgi kunda faqatgina «E-Hujjat» tizimida yuridik maqom berish imkoni mavjud. «Germes» tizimida esa bu ish amalga oshirilyapti.

Bundan tashqari, tizimlarning asosiy qismi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 29-martdagi 140-sonli Qarori bilan tasdiqlangan «O‘zbekiston Respublikasi vazirliklari, davlat qo‘mitalari, idoralari, korporatsiyalari, konsernlari, uyushmalari, kompaniyalari va boshqa markaziy muassasalari apparatlarida ish yuritish va ijro nazoratini tashkil etish bo‘yicha yo‘riqnoma»si asosida ishlab chiqilmagan.

Bugungi kunda Respublika miqyosida elektron hujjat almashinuvi joriy etilib, jami 67,8 foizni tashkil etadi. Idoralar ichida qog‘ozsiz hujjat aylanishi axborot vositalarining rivojlanishi bilan birgalikda olib boriladi, chunki elektron hujjat aylanishining asosiy komponentlaridan biri axborot vositalari sanaladi. Bugungi kunda axborot vositalarini rivojlantirishga sarflanadigan xarajatlar miqdori YaIM’ga nisbatan 5 foizni tashkil etadi.

BMTTD’ning Raqamli rivojlanish dasturi tomonidan tayyorlangan «Davlat boshqaruvida axborot-kommunikatsiya texnologiyalari. Umumiy tushunchalar. Jahon tajtribasi. O‘zbekistonda joriy etish istiqbollari» ma’lumotlariga tayansak, elektron hukumatni amalda qo‘llash bo‘yicha mamlakatlar orasida AQSH birinchi o‘rinda 68,3% miqdorda elektron hukumat joriy etilgan. O‘zbekistonda ham bu jarayon oxirgi besh yillikda 2–3 barobarga ortganini ko‘ramiz.

Respublikamizda elektron hujjat aylanish tizimi va uni joriy etishda aloqa va axborotlashtirish sohasi mutaxassislari tomonidan yaratilayotgan ixtiro hamda ratsionalizatorlik takliflarining o‘rni beqiyos. Ana shunday istiqbolli yangiliklardan biri — fan-texnika va marketing tadqiqotlari markazi tomonidan yaratilgan «Kriptografik kommunikatsiya, autentifikatsiya va maxfiy kalitlar generatsiyasining diaekspotensial tizimini yaratish usuli» ixtirosidir.

O‘zbekiston Respublikasining milliy kriptografik algoritmlarini yaratish, ularni takomillashtirish va axborotni kriptografik muhofazalashning milliy dasturiy va apparat-dasturiy vositalarini ishlab chiqish O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007-yil 3-apreldagi «O‘zbekiston Respublikasida axborotning kriptografik muhofazasini tashkil etishga oid chora-tadbirlar to‘g‘risidagi» 614-sonli qarorida birinchi galdagi vazifa qilib qo‘yilganligini hisobga olsak, mazkur ixtiro bu qarorning bajarilishini ta’minlashda muhim ahamiyatga egadir.

Xorij tajribasini tadqiq etish va o‘rganish rivojlanishning yangi yo‘nalishlarini ochib beradi. Bugungi kunda dunyo bo‘yicha ma’lumotlar foiz hisobida 1-rasmda keltirilgan. Yuqorida tahlil etilgan Rossiya elektron hujjat aylanish tizimi dunyo bo‘yicha 6% ulushga ega bo‘lib, bu juda katta ko‘rsatkich hisoblanadi. Tizimning Respublikamizda tatbiq etilayotgan himoyalangan elektron hujjat aylanish «E-HUJJAT» tizimlarini yaratishda mazkur xorijiy tashkilotlarning tajribasiga tayangan holda olib borilishiga asoslangan.

e_28_06_2013_1

Elektron hujjat aylanish tizimining asosiy elementi bo‘lib, bir necha turga (kiruvchi, chiquvchi va ichki) bo‘linuvchi va ma’lum rekvizitlarga ega elektron hujjat hisoblanadi. Elektron hujjat hisob-varaqasini yuritish har bir foydalanuvchiga ruxsat etiladi. Elektron hujjat rahbariyat tomonidan elektron raqamli imzo qo‘yilgandan so‘ng uni o‘zgartirish imkoni bo‘lmaydi.

«E-HUJJAT» davlat va tijorat korxonalarida elektron hujjat almashish tizimini yuritish uchun mo‘ljallangan. «E-HUJJAT» mamlakatimizda ishlab chiqilgan algoritmlar asosida yaratilgan ilk dasturiy ta’minot bo‘lib, quyidagi asosiy vazifalarni bajaradi:

• davlat va tijorat korxonalarining lokal va korporativ tarmoqlari orqali himoyalangan elektron hujjat almashuvini boshqarish;

• Respublikamizda ishlab chiqilgan «Elektron raqamli imzo» to‘g‘risidagi, «Elektron hujjat aylanishi» to‘g‘risidagi qonunlar, axborot va kommunikatsiya yo‘nalishidagi dasturlarni hayotga tatbiq etish;

• markazlashgan ele¹ktron hujjat almashish tizimini yaratish. «E-HUJJAT» quyidagi imkoniyatlarni yaratadi:

• elektron hujjatlarni elektron raqamli imzo, shifrlash, kalit almashish tizimlari orqali maxfiyligini va butunligini ta’minlash;

• elektron hujjatlarni markazlashgan holda saqlash, almashish va foydalanuvchilarning ishlarini yengillashtirish;

• foydalanuvchilarning shaxsiy hujjatlarini shifrlangan holda saqlash.

e_28_06_2013_2

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASINING QONUNI ELEKTRON HUJJAT AYLANISHI TO’G’RISIDA

2017-09-30 14:22:11 1665

(O’zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to’plami, 2004 y., 20-son, 230-modda)

1-modda.Ushbu Qonunning maqsadi

Ushbu Qonunning maqsadi elektron hujjat aylanishi sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat.

2-modda.Elektron hujjat aylanishi to’g’risidagi qonun hujjatlari

Elektron hujjat aylanishi to’g’risidagi qonun hujjatlari ushbu Qonun va boshqa qonun hujjatlaridan iboratdir.

Agar O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida O’zbekiston Respublikasining elektron hujjat aylanishi to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bo’lsa, xalqaro shartnoma qoidalari qo’llaniladi.

3-modda.Elektron hujjat aylanishi sohasidagi davlat siyosati

Elektron hujjat aylanishi sohasidagi davlat siyosati elektron hujjat aylanishi keng qo’llanilishini ta’minlashga, elektron hujjat aylanishi ishtirokchilarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishga, elektron hujjatdan foydalanish standartlari, normalari va qoidalarini ishlab chiqishga qaratilgan.

4-modda.Elektron hujjat aylanishi

Elektron hujjat aylanishi elektron hujjatlarni axborot tizimi orqali jo’natish va qabul qilib olish jarayonlari yig’indisidan iborat bo’ladi.

Elektron hujjat aylanishidan bitimlar tuzish (shu jumladan shartnomalar tuzish), hisob-kitoblarni, rasmiy va norasmiy yozishmalarni amalga oshirish hamda boshqa axborotni uzatishda foydalanish mumkin.

5-modda.Elektron hujjat

Elektron shaklda qayd etilgan, elektron raqamli imzo bilan tasdiqlangan va elektron hujjatning uni identifikatsiya qilish imkoniyatini beradigan boshqa rekvizitlariga ega bo’lgan axborot elektron hujjatdir.

Elektron hujjat texnika vositalaridan va axborot tizimlari xizmatlaridan hamda axborot texnologiyalaridan foydalanilgan holda yaratiladi, ishlov beriladi va saqlanadi.

Elektron hujjat elektron hujjat aylanishi ishtirokchilarining mazkur hujjatni idrok etish imkoniyatini inobatga olgan holda yaratilishi kerak.

6-modda.Elektron hujjatning rekvizitlari

Elektron hujjatning majburiy rekvizitlari quyidagilardan iborat:

elektron raqamli imzo;

elektron hujjatni jo’natuvchi yuridik shaxsning nomi yoki elektron hujjatni jo’natuvchi jismoniy shaxsning familiyasi, ismi, otasining ismi;

elektron hujjatni jo’natuvchining pochta va elektron manzili;

hujjat yaratilgan sana.

Qonun hujjatlarida yoki elektron hujjat aylanishi ishtirokchilarining kelishuvi bilan elektron hujjatning boshqa rekvizitlari ham belgilanishi mumkin.

7-modda.Elektron hujjatning yuridik kuchi

Elektron hujjat qog’oz hujjatga tenglashtiriladi va u bilan bir xil yuridik kuchga ega bo’ladi.

8-modda.Elektron hujjatning asl nusxasi

Elektron hujjatning bir xil har qaysi aynan nusxasi, basharti u belgilangan tartibda haqiqiy deb tasdiqlangan bo’lsa, asl nusxadir.

9-modda.Elektron hujjatning qog’oz nusxasi

Elektron hujjatning qog’oz nusxasi bo’lishi mumkin.

Elektron hujjatning qog’oz nusxasi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tasdiqlanadi va saqlanadi.

10-modda.Elektron hujjat aylanishining ishtirokchilari

Elektron hujjatni jo’natuvchi va elektron hujjatni qabul qilib oluvchi elektron hujjat aylanishining ishtirokchilaridir.

Elektron hujjat aylanishida axborot vositachilari ham ishtirok etishlari mumkin.

11-modda.Elektron hujjatni jo’natuvchi

Elektron hujjat rekvizitlarida nomi ko’rsatilgan hamda elektron hujjatni qabul qilib oluvchiga elektron hujjatni jo’natayotgan yuridik yoki jismoniy shaxs elektron hujjatni jo’natuvchidir.

12-modda.Elektron hujjatni qabul qilib oluvchi

Elektron hujjatni jo’natuvchi tomonidan elektron hujjat qaysi yuridik yoki jismoniy shaxsga yo’llangan bo’lsa, shu shaxs elektron hujjatni qabul qilib oluvchidir.

13-modda.Axborot vositachisi

Elektron hujjat aylanishi bilan bog’liq xizmatlarni shartnoma asosida ko’rsatuvchi yuridik yoki jismoniy shaxs axborot vositachisidir.

Axborot vositachisi, agar elektron hujjat aylanishining ishtirokchilari bilan tuzilgan shartnomada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, elektron hujjatlar mazmunini yoki ulardan foydalanish tartibini o’zgartirishga haqli emas.

14-modda.Elektron hujjatni jo’natish

Elektron hujjat, agar u bevosita elektron hujjatni jo’natuvchi yoki uning axborot vositachisi tomonidan jo’natilgan bo’lsa, jo’natilgan deb hisoblanadi.

Agar qonun hujjatlarida yoki taraflarning kelishuvida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, elektron hujjatni jo’natuvchi tomonidan uning bekor qilinishi mumkin bo’lmagan jo’natilish vaqti elektron hujjatni jo’natish vaqti deb hisoblanadi.

15-modda.Elektron hujjatni qabul qilib olish

Agar qonun hujjatlarida yoki taraflarning kelishuvida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa:

elektron hujjatni qabul qilib oluvchi tomonidan ko’rsatilgan axborot tizimi orqali elektron manzil bo’yicha elektron hujjat kelib tushgan vaqt elektron hujjat qabul qilib olingan vaqt deb hisoblanadi;

elektron hujjat, agar elektron hujjatning qabul qilib olinishini ta’minlagan axborot tizimi hatto boshqa erda joylashgan bo’lsa ham, elektron hujjatni qabul qilib oluvchi turgan joyda qabul qilib olingan deb hisoblanadi.

16-modda.Elektron hujjatlarni saqlash

Elektron hujjatlar elektron hujjat aylanishi ishtirokchilari tomonidan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda saqlanishi kerak.

Elektron hujjatlarni saqlash chog’ida ulardan erkin foydalanish va ularning qog’oz nusxalarini taqdim etish imkoniyati ta’minlanishi lozim.

Elektron hujjatni saqlash muddati, agar qonun hujjatlarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, shunga o’xshash maqsadga mo’ljallangan qog’oz hujjat uchun belgilangan muddatdan kam bo’lmasligi kerak.

17-modda.Elektron hujjat aylanishida elektron hujjatlarni muhofaza qilish

Elektron hujjat aylanishida elektron hujjatlarni muhofaza qilish elektron hujjat aylanishining ishtirokchilariga yoki boshqa yuridik va jismoniy shaxslarga zarar etkazilishining oldini olish maqsadida, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

18-modda.Nizolarni hal etish

Elektron hujjat aylanishi sohasidagi nizolar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda hal etiladi.

19-modda.Elektron hujjat aylanishi to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlik

Elektron hujjat aylanishi to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzganlikda aybdor shaxslar belgilangan tartibda javobgar bo’ladilar.

O‘zbekiston Respublikasining 2003 yil 11 dekabrdagi 562-II-sonli «Elektron rakamli imzo to‘g‘risida» qonuni asosida elektron raqamli imzodan foydalanish sohasidagi munosabatlarni tartibga solish belgilab qo‘yilgan.

elektron raqamli imzo - yopiq kalitini qo‘llagan holda axborotning kriptografik o‘zgarishi natijasida olingan va imzoning shakllanish vaqtidan boshlab elektron hujjatdagi axborotda xatolik yo‘qligini aniqlovchi hamda imzo kaliti sertifikatini imzo egasiga taalluqligini tekshiruvchi elektron hujjatning rekviziti hisoblanadi;

elektron raqamli imzo - elektron hujjatdagi mazkur elektron hujjat axborotini elektron raqamli imzoning yopiq kalitidan foydalangan holda maxsus o‘zgartirish natijasida hosil qilingan hamda elektron raqamli imzo ochiq kaliti yordamida elektron hujjatdagi axborotda xatolik yo‘qligini aniqlash va elektron raqamli imzo yopiq kalitining egasini identifikatsiya qilish imkoniyatini beradigan imzo;

elektron raqamli imzoning yopiq kaliti - elektron raqamli imzo kalit vositalaridan foydalangan holda hosil qilingan, faqat imzo qo‘yuvchi shaxsning o‘ziga ma’lum bo‘lgan va elektron hujjatda elektron raqamli imzo yaratish uchun mo‘ljallangan belgilar ketma-ketligi;

elektron raqamli imzoning ochiq kaliti - elektron raqamli imzo kalit vositalaridan foydalangan holda hosil qilingan, elektron raqamli imzo yopiq kalitiga mos keluvchi, axborot tizimining har qanday foydalanuvchisi foydalana oladigan va elektron hujjatdagi elektron raqamli imzo kalit haqiqiyligini tasdiqlash uchun mo‘ljallangan belgilar ketma-ketligi;

elektron raqamli imzo kalitining sertifikati - elektron raqamli imzoning ochiq kaliti elektron raqamli imzoning yopiq kalitiga mosligini tasdiqlaydigan va elektron raqamli imzo yopiq kalitining egasiga vakolatli organ tomonidan berilgan elektron yoki qog‘oz shaklidagi hujjat;

elektron raqamli imzo yopiq kalitining paroli - elektron raqamli imzoning yopiq kalitidan ruxsatsiz tarzda foydalanishdan himoya qilish uchun mo‘ljallangan shartli belgilar ketma-ketligi.

elektron raqamli imzoning yopiq kaliti egasi - elektron raqamli imzo kalitini yaratgan (elektron hujjatga imzo qo‘ygan) va vakolatli organ tomonidan uning nomiga elektron raqamli imzo kaliti sertifikati berilgan jismoniy shaxs.

elektron raqamli imzo kalit sertifikatini boshqarish - elektron raqamli imzo kalitining sertifikati amal qilishini to‘xtatib turish yoki qayta tiklash yoxud uni bekor qilish.

elektron raqamli imzo kalit sertifikatining amal qilish muddati - elektron raqamli imzo kaliti ro‘yxatga olingan vaqtdan boshlab 24 oydan oshmasligi kerak.

elektron raqamli imzo kaliti sertifikatini https://e-imzo.uz internet manzilidagi shaxsiy kabinet orqali elektron raqamli imzo kaliti sertifikatining amal qilish muddati tugagunga qadar uzaytirib olish mumkin.

ERI kaliti foydalanish kengligi

O‘zbekiston Respublikasining 2017 yil 11 sentyabrdagi O‘RQ-445-sonli “Jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlari to‘g‘risida”, gi qonuniga asosan elektron raqamli imzo elektron hujjatni imzolagan shaxsni identifikatsiyalash uchun mo‘ljallangan bo‘lib, qo‘lda qo‘yilgan imzoning to‘kis analogi hisoblanadi hamda elektron hujjatda aks ettirilgan axborotning o‘zgartirilmasligi va avtorlikni tasdiqlash uchun qo‘llaniladi. Shuningdek, “Jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi qonunlariga muvofiq, elektron raqamli imzo bilan tasdiqlanmagan murojaatlar anonim murojaatlar deb hisoblanadi.

ERI kalitni qanday olish mumkin

Elektron raqamli imzo kalitlarini ro‘yxatga olish va elektron raqamli imzo kaliti sertifikatlarini berish O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 10 maydagi 348sonli qarori asosida O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi huzuridagi “Yangi texnologiyalar” ilmiy-axborot markazi tomonidan Davlat xizmatlari markazlari orqali amalga oshiriladi.

Elektron raqamli imzo kaliti sertifikatlarini olish uchun belgilangan tartibda so‘rovnoma to‘ldiriladi.

So‘rovnomani Davlat xizmatlari markazlari yoki https://e-imzo.uz sayti orqali to‘ldirish mumkin.

Arizani ko‘rib chiqish va elektron raqamli imzo kaliti sertifikatini olish uzog‘i bilan 40 daqiqa ichida amalga oshiriladi. Elektron raqamli imzo kalit sertifikatini davlat xizmatlari markaziga taqdim etilgan USBflesh xotiraga yuklab olanadi.

Elektron raqamli imzo yopiq kalitining paroli vakolatli organ tomonidan so‘rovnomada ko‘rsatilgan mobil telefon raqamiga sms-xabar shaklida yuboriladi.

Elektron raqamli imzo yopiq kaliti egasining Davlat xizmatlari markaziga bevosita qilgan arizasi orqali so‘rovnomada ko‘rsatilgan mobil telefon raqami o‘zgartirilishi mumkin.

Elektron raqamli imzo yopiq kalitining parolini https://e-imzo.uzsayti arizada ko‘rsatilgan telefon raqami orqali qayta olish mumkin.

Elektron raqamli imzo kalit uchun to‘lov shakllari.

Arizani ko‘rib chiqishning ijobiy natijasidan so‘ng elektron raqamli imzo kaliti uchun to‘lov amalga oshirilishi lozim.

Jismoniy shaxs - O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 6 maydagi PF-5456sonli farmoniga muvofiq eng kam oylik ish haqqining 7% miqdorida, barcha bank kassalari hamda CLICK, PAYME, UPAY, PAYNET, MUNIS va boshqa to‘lov tizimlari orqali amalga oshirishi mumkin.

Yuridik shaxsva Yakka tartibdagi tadbirkorlar O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 18 iyuldagi PF4455sonli farmoniga muvofiq eng kam oylik ish xaqining 10 % miqdorida amalga oshirishi mumkin. Elektron raqamli imzo kaliti uchun oldindan to‘lovni Davlat soliq qo‘mitasi ro‘yxatga olish markazining quyidagi bank rekvizitlari orqali amalga oshiriladi: h/r 20210000700431200005 ATB «INVEST FINANCE BANK» MFO 01041, STIR 201589463

Yakka tartibdagi tadbirkorlar ham huddi jismoniy shaxslardek to‘lov tizimlari yoki bank kassalari orqali to‘lovni amalga oshirishlari mumkin.

Elektron raqamli imzo kaliti quyidagilarga bepul beriladi:

Davlat byudjet tashkilotlariga;

Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 10 maydagi 348sonli “Davlat xizmatlari markazlari orqali elektron raqamli imzo kalitini ro‘yxatga olish va elektron raqamli imzo kalitining sertifikatini berish bo‘yicha davlat xizmatlari ko‘rsatishning ma’muriy reglamentini tasdiqlash haqida” gi qaroriga asosan kasb-hunar kollejlari va akademik litseylarning o‘quvchilariga;

2019 yil 8 apreldagi 284sonli “Normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarini ishlab chiqish va kelishishning yagona elektron tizimini joriy etishning tashkiliy chora-tadbirlari to‘g‘risida” qaroriga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasiga, Vazirlar Mahkamasiga, vazirliklarga, idoralarga, mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlariga, boshqa davlat organlari va tashkilotlarning rahbarlariga va mas’ul shaxslariga.

Elektron raqamli imzo kalitni olish

Elektron raqamli imzo kalit egasi shaxsni tasdiqlovchi xujjatning asl nusxasi bilan birga USBflesh xotira taqdim etishi lozim.

Jismoniy shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar:

Shaxsni tasdiqlovchi guvohnomani nusxasi (pasport, harbiy bilet, haydovchilik guvohnomasi yoki shaxsini tasdiqlovchi boshqa hujjat);

Elektron raqamli imzo kalitini ro‘yxatdan o‘tkazish va sertifikatni berish uchun imzolangan ariza.

Yuridik shaxslar:

Yuridik shaxsni vakili – elektron raqamli imzo kalit egasining shaxsni tasdiqlovchi guvohnomani nusxasi (pasport, harbiy bilet, haydovchilik guvohnomasi yoki shaxsini tasdiqlovchi boshqa hujjat);

Elektron raqamli imzo kalitning egasi - yuridik shaxsning vakiliga buyruqning tasdiqlangan nushasi yoki ishonchnoma (bunda, murojaat etuvchi elektron raqamli imzo yopiq kalitining egasi bo‘lsa, elektron raqamli imzo kalitining sertifikatini boshqarish uchun yuridik shaxsning xati (ishonchnoma) talab etilmaydi).

Elektron raqamli imzo

Elektron xizmatlar

Davlat xizmatlari

Elektron hukumat

Soliqlarni elektron to‘lash

Elektron hujjatlar repozitoriysi

Xizmatlardan foydalanish statistikasi

Onlayn NKM

Elektron hisobvaraq-fakturalar

Mobil ilova

O'zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo'mitasi

So'ngi yangilanish:

28 январь 2021 | 20:32

Agar saytda xatolik topsangiz

matnni belgilab Ctrl+Enter bosing

©2001 - 2021. Barcha huquqlar himoyalangan.

Sayt materiallaridan foydalanganda saytga havola ko'rsatilishi shart.

Saytdagi barcha materiallardan quyidagi litsenziya bo‘yicha foydalanish mumkin: “Creative Commons Attribution 4.0 International"

my.gov.uz lex.uz

Ilm, ma'rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili

Investitsion salohiyat

Soliq sohasiga oid ma'lumotlar lug'ati

Jamoatchilik fikrini o'rganish

DSQ faoliyati to'g'risidagi axborot uchun so'rov

Foydali havolalar

Davlat ramzlari

Soliq-servis

Soliq organlarida xizmat

Aloqa

Fuqarolar murojatlari

Mobil ilova

Sayt talablari

(71) 244-98-98

Ishonch telefoni

Elektron hújjet hám elektron hújjet almasinuvi

Hújjet túsinigi. Hújjet -tekst, dawıs yamasa suwret formasında jazılǵan informaciya bolıp, zaman hám mákanda uzatıw hám de saqlaw hám jámiyetlik tárepinen paydalanıw ushın mólsherlengen materiallıq ob'ekt bolıp tabıladı.

Hújjet túrleri. Hújjet túrleri - hújjetlerdi óz formasına kóre tómendegi túrlerge ajıratıw múmkin:

Tekstli hújjetler. Qaǵazǵa jazıw mashinası, qol yamasa informaciya kommunikatsiya quralları járdeminde túsirilgen qanday da mánis beretuǵın sózler izbe-izligi bolıp tabıladı.

Dawıslı hújjetler. Dawıs penenjazıw quralları járdeminde jazıp alınǵan dawıslı informaciya.

Suwretli hújjetler. Fotosurat, reń suwret jemisi.

Elektron hújjet. Elektron hújjet Ózbekstan Respublikasınıń “Elektron hújjet aylanıwı tuwrısında”gi 2004 jıl 29 apreldegi 611-II san Sheshimine qaray tómendegishe tariyplanadi.

Elektron formada belgilengen, elektron cifrlı qolmenen tastıyıqlanǵan hám elektron hújjettiń onı identifikaciya qılıw (teńib alıw ) múmkinshiligin beretuǵın basqa rekvizitlariga (maǵlıwmatlarǵa ) iye bolǵan informaciya elektron hújjet bolıp tabıladı.

Elektron hújjet texnika qurallarından hám informaciya sistemaları xızmetlerinen hám de informaciya texnologiyalarınan paydalanılǵan halda jaratıladı, ishlov beriledi hám saqlanadı.

Elektron hújjet elektron hújjet aylanıwı qatnasıwshılarınıń usı hújjetti aqıl etiw múmkinshiligin inabatqa alǵan halda jaratılıwı kerek.

Dástúriy hám elektron hújjet almaslaw.

Ádetde hújjetlerdi dástúriy tárzde almaslaw processinde pochta xızmeti zárúrli rol oynaydı. CHunki pochta xızmetiniń tiykarǵı waziypası posılkalardı óz mánzillerine jetkizip beriwden ibarat esaplanadi. Bul jaǵdayda hújjetler konvertga solinadi hám baylanıs bólimine tapsırıladı. SHundan keyin pochta xızmeti xızmetkerleri tárepinen hújjet kerekli adreske jónetiledi hám jetkiziledi.

Elektron hújjetlerdi almaslaw sisteması bolsa dástúriy hújjet almaslaw sistemasınan azmaz parq etiledi. Bunda hújjet elektron kóriniste kompyuter, telekommunikatsiya hám Internet tarmaǵı arqalı uzatıladı. Elektron hújjetlerdi almaslaw processinde arnawlı qánigelestirilgen sistemalardan (E-hújjet) yamasa elektron pochta xızmetinen paydalanıladı. Elektron hújjet almaslaw sistemalarında hújjetlerdi uzatıw júdá operativ ámelge asıradı.

Qol jáne onıń áhmiyeti. Qol - hújjettiń haqıyqıylıǵın hám jibergen fizikalıq shaxsqa tiyisli ekenligin tastıyıqlaytuǵın insannıń fiziologikalıq ózgesheligi. Qol arqalı insannıń shaxsı hám de ol jazǵan hújjettiń haqıyqıylıǵı anıqlanadı.

Móhir jáne onıń áhmiyeti. Móhir - hújjettiń haqıyqıylıǵın hám qandayda bir bir yuridikalıq shaxsqa tiyisli ekenligin tastıyıqlaytuǵın tastıyıq bolıp tabıladı. Móhirler óziniń bólek formasına iye bolıp, tiykarınan hújjetlerdiń hám odaǵı qollardıń aslligini tastıyıqlaydı.

Elektron cifrlı qol. Elektron cifrlı qol Ózbekstan Respublikasınıń “Elektron cifrlı qol tuwrısında”gi 2003 jıl 11 dekabr degi 562-II san Sheshimine qaray tómendegishe tariyplanadi.

Elektron cifrlı qol - elektron hújjet degi usı elektron hújjet informaciyaın elektron cifrlı qoldıń jabıq giltidan paydalanǵan halda arnawlı ózgertiw nátiyjesinde payda etińan hám de elektron cifrlı qoldıń ashıq gilti járdeminde elektron hújjet degi informaciyada qátelik joq ekenligin anıqlaw hám elektron cifrlı qol jabıq giltining iyesin identifikaciya qılıw múmkinshiligin beretuǵın qol;

Elektron cifrlı qol - xabar yamasa hújjet pútinligin hám avtorınıń xaqiqiyligini tekseriwde qollanılatuǵın hám shaxs imzosini tolıqlıǵınsha ornın basa alatuǵın hújjetke tiyisli tastıyıq bolıp tabıladı. Ol informaciya - kommunikatsiya sistemaları arqalı uzatılıp atırǵan hújjetlerdi hám informaciyalardı haqıyqıylıǵın tekseriwde qollanıladı.

Elektron cifrlı qoldan móhir ornında paydalanıw. Elektron cifrlı qoldan móhir ornında da paydalanıw da múmkin, bunda tek hám tek hújjetke tiyisli elektron cifrlı qol hújjet degi barlıq ózgerislerdi yamasa ózgertiwlerdi kórsetip beredi. Onıń ushın elektron cifrlı qol yuridikalıq shaxs nomiga, yaǵnıy kompaniya hám shólkemler nomiga ruyxatdan ótkeriledi.

Elektron hújjettiń rekvizitlari. Elektron hújjettiń rekvizitlari tómendegilerden ibarat : elektron cifrlı qol; jiberiwshi yuridikalıq shaxstıń atı yamasa jiberiwshi fizikalıq shaxstıń famılıyası, atı hám ákesiniń atı ; jiberiwshiniń pochta hám elektron adresi; hújjet jaratılǵan sáne. Nızam hújjetleri tiykarında yamasa elektron hújjet aylanıwı qatnasıwshılarınıń shártlesiwinde basqa rekvizitlar da belgileniwi múmkin.

Elektron giltler hám sertifikatlar. Elektron cifrlı qoldıń jabıq gilti - bul tek hújjet avtorına málim bolǵan hám elektron hújjette elektron cifrlı qoldı payda etiw ushın mólsherlengen belgiler izbe-izligi. Elektron cifrlı qoldıń ashıq gilti bul elektron hújjettiń kim tárepinen jiberilganligini anıqlaw jáne onı haqıyqıylıǵın tasdiklashda qollanılıwı mólsherlengen belgiler izbe-izligi. Elektron sertifikatlar - bul sertifikatsiya sisteması qaǵıydalarına qaray belgilengen talaplarǵa kóre elektron cifrlı qol qurallarınıń muwapıqlıǵın tastıyıqlaw ushın hám de elektron cifrlı qol giltining sertifikatı elektron cifrlı qoldıń ashıq giltining elektron cifrlı qoldıń jabıq giltiga sáykesligin tastıyıqlaytuǵın hám elektron cifrlı qol jabıq giltining iyesine ruyxatga alıw orayı tárepinen berilgen hújjet.

Elektron hújjet almaslaw sistemaları. Elektron hújjet almaslaw sistemaları Ózbekstan Respublikasınıń “Elektron hújjet aylanıwı tuwrısında”gi 2004 jıl 29 apreldegi 611-II san Sheshimine qaray tómendegishe tariyplanadi hám iskerlik júrgizedi.

Elektron hújjet almaslaw sistemaları - elektron hújjetlerdi informacion-kommunikaciya sisteması arqalı jıberiw hám qabıllaw processleri jıyındısı. Elektron hújjet aylanıwınan pitimler (sonday-aq shártnamalar ) dúziw, esap -kitaplardı, rásmiy hám rásmiy bolmaǵan jazıwmalarni ámelge asırıw hám de taǵı basqa informaciyalardı almaslawda paydalanıw múmkin. Túrli kompaniyalardıń avtomatlastırılgan sistemaları arasında standartlastırılgan forma daǵı jumıs penenhújjetleriniń (buyırtpalar, esap nomerleri hám sh. k.) málim forma daǵı elektron almasinuvi elektron hújjet almasinuvi sistemasın belgileydi.

«E-HUJJAT» elektron hújjet aylanıw sistemasın rawajlandırıw jolları

28. 06. 2013

Sútin: Túsindiriw hám oy-órisler.

Avtor : Sh. Sindarov.

e_28_06_2013

Házirgi kúnde respublikamızda islep turǵan sistemalardıń o'nga jaqın túri bar. Eń keń qollanilayotgan sistemalar milliy kárxanalar tárepinen islep shıǵılǵan «Germes», «E-Hújjet», «FIDO-DOCFLOW» sistemaları hám de sırt el kompaniyaları tárepinen islep shıǵılǵan Efrat, Lotus penenDomino hám basqalar.

Qollanilayotgan sistemalardıń tiykarǵı kemshiligi elektron hújjetke yuridikalıq mártebe beriw imkaniyatınıń joq ekenligi hám kóplegen sistemalardı paydalanıwshılardıń isletiw procesi quramalılıǵı esaplanadı. Házirgi kúnde tek ǵana «E-Hújjet» sistemasında yuridikalıq mártebe beriw múmkinshiligi bar. «Germes» sistemasında bolsa bul jumıs penenámelge asırılıp atır.

Bunnan tısqarı, sistemalardıń tiykarǵı bólegi Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesiniń 1999 -jıl 29 -mart daǵı 140 -sanlı Sheshimi menen tastıyıqlanǵan «Ózbekstan Respublikası ministrlikleri, mámleket komitetleri, keńseleri, korporatsiyalari, konsernlari, awqamları, kompaniyaları hám basqa oraylıq mákemeleri apparatlarında jumıs penenjúrgiziw hám atqarıw qadaǵalawın shólkemlestiriw boyınsha jollama»si tiykarında islep shıǵılmaǵan.

Búgingi kúnde Respublika kóleminde elektron hújjet almasinuvi engizilip, jámi 67, 8 protsentti quraydı. Keńseler ishinde qaǵazsız hújjet aylanıwı informaciya qurallarınıń rawajlanıwı menen birgelikte alıp barıladı, sebebi elektron hújjet aylanıwınıń tiykarǵı komponentlerinen biri informaciya quralları esaplanadi. Búgingi kúnde informaciya quralların rawajlandırıwǵa sarplanatuǵın ǵárejetler muǵdarı YaIM'ga salıstırǵanda 5 protsentti quraydı.

BMTTD'ning Cifrlı rawajlanıw programması tárepinen tayarlanǵan «Mámleket basqarıwında informacion-kommunikaciya texnologiyaları. Ulıwma túsinikler. Jáhán tajtribasi. Ózbekstanda engiziw keleshekleri» maǵlıwmatlarına tayansak, elektron húkimetti ámelde qóllaw boyınsha mámleketler arasında AQSH birinshi orında 68, 3% muǵdarda elektron húkimet engizilgen. Ózbekstanda da bul process penenaqırǵı bes jıllıqta 2-3 esege artqanini kóremiz.

Respublikamızda elektron hújjet aylanıw sisteması jáne onı engiziwde baylanıs hám informaciyalastırıw tarawı qánigeleri tárepinen jaratılıp atırǵan oylap tabıw hám de ratsionalizatorlik usınıslarınıń ornı kútá úlken. Áne sonday perspektivalı jańalıqlardan biri — pán-texnika hám marketing izertlewleri orayı tárepinen jaratılǵan «Kriptografik kommunikatsiya, autentifikatsiya hám jasırın giltler generatsiyasining diaekspotensial sistemasın jaratıw usılı» oylap tapqanı bolıp tabıladı.

Ózbekstan Respublikasınıń milliy kriptografik algoritmların jaratıw, olardı jetilistiriw hám informaciyanı kriptografik qáwipsizliklewdiń milliy programmalıq hám apparat -programmalıq quralların islep shıǵıw Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2007-jıl 3-apreldegi «Ózbekstan Respublikasında informaciyanıń kriptografik qáwipsizligin shólkemlestiriwge tiyisli ilajlar tuwrısındaǵı» 614-sanlı sheshiminde birinshi náwbettegi wazıypa etip qoyılǵanlıǵın esapqa alsaq, usı oylap tabıw bul qarardıń atqarılıwın támiyinlewde zárúrli áhmiyetke iye esaplanadı.

Shet el tájiriybesin izertlew hám úyreniw rawajlanıwdıń jańa baǵdarların ashıp beredi. Búgingi kúnde dúnya boyınsha maǵlıwmatlar procent esabında 1-suwretde keltirilgen. Joqarıda analiz etilgen Rossiya elektron hújjet aylanıw sisteması dúnya boyınsha 6% úleske iye bolıp, bul kútá úlken kórsetkish esaplanadı. Sistemanıń Respublikamızda qollanıw atırǵan qorǵawlanǵan elektron hújjet aylanıw «E-HUJJAT» sistemaların jaratıwda usı shet el shólkemlerdiń tájiriybesine tayanǵan halda alıp barılıwına tiykarlanǵan.

e_28_06_2013_1

Elektron hújjet aylanıw sistemasınıń tiykarǵı elementi bolıp, bir neshe túrge (kiretuǵın, shıǵıwshı hám ishki) bóliniwshi hám málim rekvizitlarga iye elektron hújjet esaplanadı. Elektron hújjet esap -betasini júrgiziw hár bir paydalanıwshına ruxsat etiledi. Elektron hújjet administraciya tárepinen elektron cifrlı qol qoyılǵannan keyin onı ózgertiw múmkinshiligi bolmaydı.

«E-HUJJAT» mámleket hám kommerciya kárxanalarında elektron hújjet almaslaw sistemasın júrgiziw ushın mólsherlengen. «E-HUJJAT» mámleketimizde islep shıǵılǵan algoritmlar tiykarında jaratılǵan dáslepki programmalıq támiynat bolıp, tómendegi tiykarǵı wazıypalardı atqaradı :

• mámleket hám kommerciya kárxanalarınıń lokal hám korporativ tarmaqları arqalı qorǵawlanǵan elektron hújjet almasıwın basqarıw ;

• Respublikamızda islep shıǵılǵan «Elektron cifrlı imzo» tuwrısındaǵı, «Elektron hújjet aylanıwı» tuwrısındaǵı nızamlar, informaciya hám kommunikatsiya baǵdarı daǵı programmalardı turmısqa qollanıw etiw;

• oraylasqan elektron hújjet almaslaw sistemasın jaratıw. «E-HUJJAT» tómendegi múmkinshiliklerdi jaratadı :

• elektron hújjetlerdi elektron cifrlı qol, shifrlaw, gilt almaslaw sistemaları arqalı jasırınlıǵın hám pútkilligin támiyinlew;

• elektron hújjetlerdi oraylasqan halda saqlaw, almaslaw hám paydalanıwshılardıń jumısların jeńillestiriw;

• paydalanıwshılardıń jeke hújjetlerin shifrlanǵan halda saqlaw.

e_28_06_2013_2

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASINING QONUNI ELEKTRON HUJJAT AYLANISHI TO'G'RISIDA

2017-09 -30 14:22:11 1665

(Ózbekstan Respublikası Nızam hújjetleri kompleksi, 2004 y., 20 -san, 230 -element )

1-element. Bul Nızamnıń maqseti

Bul Nızamnıń maqseti elektron hújjet aylanıwı salasındaǵı munasábetlerdi tártipke salıwdan ibarat.

2-element. Elektron hújjet aylanıwı tuwrısındaǵı nızam hújjetleri

Elektron hújjet aylanıwı tuwrısındaǵı nızam hújjetleri bul Nızam hám basqa nızam hújjetlerinen ibarat esaplanadi.

Eger Ózbekstan Respublikasınıń xalıq aralıq shártnamasında Ózbekstan Respublikasınıń elektron hújjet aylanıwı tuwrısındaǵı nızam hújjetlerinde názerde tutılǵanınan basqasha qaǵıydalar belgilengen bolsa, xalıq aralıq shártnama qaǵıydaları qollanıladı.

3-element. Elektron hújjet aylanıwı salasındaǵı mámleket siyasatı

Elektron hújjet aylanıwı salasındaǵı mámleket siyasatı elektron hújjet aylanıwı keń qollanılıwın támiyinlewge, elektron hújjet aylanıwı qatnasıwshılarınıń huqıqları hám nızamlı máplerin qorǵawǵa, elektron hújjetten paydalanıw standartları, normalari hám qaǵıydaların islep shıǵıwǵa qaratılǵan.

4-element. Elektron hújjet aylanıwı

Elektron hújjet aylanıwı elektron hújjetlerdi informaciya sisteması arqalı jıberiw hám qabıl qılıp alıw processleri jıyındısınan ibarat boladı.

Elektron hújjet aylanıwınan pitimler dúziw (sonday-aq shártnamalar dúziw), esap -kitaplardı, rásmiy hám rásmiy bolmaǵan jazıwmalarni ámelge asırıw hám de taǵı basqa informaciyanı uzatıwda paydalanıw múmkin.

5-element. Elektron hújjet

Elektron formada belgilengen, elektron cifrlı qolmenen tastıyıqlanǵan hám elektron hújjettiń onı identifikaciya qılıw múmkinshiligin beretuǵın basqa rekvizitlariga iye bolǵan informaciya elektron hújjet bolıp tabıladı.

Elektron hújjet texnika qurallarından hám informaciya sistemaları xızmetlerinen hám de informaciya texnologiyalarınan paydalanılǵan halda jaratıladı, ishlov beriledi hám saqlanadı.

Elektron hújjet elektron hújjet aylanıwı qatnasıwshılarınıń usı hújjetti aqıl etiw múmkinshiligin inabatqa alǵan halda jaratılıwı kerek.

6 -element. Elektron hújjettiń rekvizitlari

Elektron hújjettiń májburiy rekvizitlari tómendegilerden ibarat :

elektron cifrlı qol;

elektron hújjetti jiberiwshi yuridikalıq shaxstıń atı yamasa elektron hújjetti jiberiwshi fizikalıq shaxstıń famılıyası, atı, ákesiniń atı ;

elektron hújjetti jiberiwshiniń pochta hám elektron adresi;

hújjet jaratılǵan sáne.

Nızam hújjetlerinde yamasa elektron hújjet aylanıwı qatnasıwshılarınıń shártlesiwi menen elektron hújjettiń basqa rekvizitlari da belgileniwi múmkin.

7-element. Elektron hújjettiń yuridikalıq kúshi

Elektron hújjet qaǵaz hújjetke teńlestiriledi hám ol menen birdey yuridikalıq kúshke iye boladı.

8-element. Elektron hújjettiń túp nusqası

Elektron hújjettiń birdey hár qaysı áyne nusqası, eger ol belgilengen tártipte haqıyqıy dep tastıyıqlanǵan bolsa, túp nusqa bolıp tabıladı.

9 -element. Elektron hújjettiń qaǵaz nusqası

Elektron hújjettiń qaǵaz nusqası bolıwı múmkin.

Elektron hújjettiń qaǵaz nusqası nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte tastıyıqlanadi hám saqlanadı.

10 -element. Elektron hújjet aylanıwınıń qatnasıwshıları

Elektron hújjetti jiberiwshi hám elektron hújjetti qabıl etip alıwshı elektron hújjet aylanıwınıń qatnasıwshıları bolıp tabıladı.

Elektron hújjet aylanıwında informaciya dáldalshıları da qatnasıwları múmkin.

11-element. Elektron hújjetti jiberiwshi

Elektron hújjet rekvizitlarida atı kórsetilgen hám de elektron hújjetti qabıl etip alıwshına elektron hújjetti jo'natayotgan yuridikalıq yamasa fizikalıq shaxs elektron hújjetti jiberiwshi bolıp tabıladı.

12-element. Elektron hújjetti qabıl etip alıwshı

Elektron hújjetti jiberiwshi tárepinen elektron hújjet qaysı yuridikalıq yamasa fizikalıq shaxsqa jibergen bolsa, sol shaxs elektron hújjetti qabıl etip alıwshı bolıp tabıladı.

13-element. Informaciya dáldalshısı

Elektron hújjet aylanıwı menen baylanıslı xızmetlerdi shártnama tiykarında kórsetiwshi yuridikalıq yamasa fizikalıq shaxs informaciya dáldalshısı bolıp tabıladı.

Informaciya dáldalshısı, eger elektron hújjet aylanıwınıń qatnasıwshıları menen dúzilgen shártnamada basqasha qaǵıyda názerde taza bolsa, elektron hújjetler mazmunın yamasa olardan paydalanıw rejimin ózgertiwge haqılı emes.

14-element. Elektron hújjetti jıberiw

Elektron hújjet, eger ol tikkeley elektron hújjetti jiberiwshi yamasa onıń informaciya dáldalshısı tárepinen jiberilgen bolsa, jiberilgen dep esaplanadı.

Eger nızam hújjetlerinde yamasa táreplerdiń shártlesiwinde basqasha qaǵıyda názerde taza bolsa, elektron hújjetti jiberiwshi tárepinen onıń biykar etiliwi múmkin bolmaǵan jo'natilish waqıtı elektron hújjetti jıberiw waqıtı dep esaplanadı.

15-element. Elektron hújjetti qabıl qılıp alıw

Eger nızam hújjetlerinde yamasa táreplerdiń shártlesiwinde basqasha qaǵıyda názerde taza bolsa :

elektron hújjetti qabıl etip alıwshı tárepinen kórsetilgen informaciya sisteması arqalı elektron mánzil boyınsha elektron hújjet kelip túsken waqıt elektron hújjet qabıl etip alınǵan waqıt dep esaplanadı ;

elektron hújjet, eger elektron hújjettiń qabıl etip alınıwın támiyinlegen informaciya sisteması hátte basqa erda jaylasqan sonda da, elektron hújjetti qabıl etip alıwshı turǵan orında qabıl etip alınǵan dep esaplanadı.

16 -element. Elektron hújjetlerdi saqlaw

Elektron hújjetler elektron hújjet aylanıwı qatnasıwshıları tárepinen nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte saqlanıwı kerek.

Elektron hújjetlerdi saqlaw sıyaqlında olardan erkin paydalanıw hám olardıń qaǵaz nusqaların usınıw múmkinshiligi támiyinleniwi kerek.

Elektron hújjetti saqlaw múddeti, eger nızam hújjetlerinde basqasha qaǵıyda názerde taza bolsa, soǵan uqsas maqsetke mólsherlengen qaǵaz hújjet ushın belgilengen múddetten kem bolmawi kerek.

17-element. Elektron hújjet aylanıwında elektron hújjetlerdi qorǵaw

Elektron hújjet aylanıwında elektron hújjetlerdi qorǵaw elektron hújjet aylanıwınıń qatnasıwshılarına yamasa basqa yuridikalıq hám fizikalıq shaxslarǵa zálel etkazilishining aldın alıw maqsetinde, nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte ámelge asıriladı.

18-element. Dawlardı sheshiw

Elektron hújjet aylanıwı salasındaǵı dawlar nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte sheshiledi.

19 -element. Elektron hújjet aylanıwı tuwrısındaǵı nızam hújjetlerin buzǵanlıq ushın juwapkerlik

Elektron hújjet aylanıwı tuwrısındaǵı nızam hújjetlerin buzǵanlikda ayıplı shaxslar belgilengen tártipte juwapker boladılar.

Ózbekstan Respublikasınıń 2003 jıl 11 dekabr degi 562-II-sanlı «Elektron rakamli qol tuwrısında» nızamı tiykarında elektron cifrlı qoldan paydalanıw salasındaǵı munasábetlerdi tártipke salıw belgilep qoyılǵan.

elektron cifrlı qol - jabıq giltini qollaǵan halda informaciyanıń kriptografik ózgeriwi nátiyjesinde alınǵan hám qoldıń qáliplesiw waqtından baslap elektron hújjet degi informaciyada qátelik joq ekenligin anıqlawshı hám de qol gilti sertifikatın qol iyesine tiyisligini tekseriwshi elektron hújjettiń rekviziti esaplanadı ;

elektron cifrlı qol - elektron hújjet degi usı elektron hújjet informaciyaın elektron cifrlı qoldıń jabıq giltidan paydalanǵan halda arnawlı ózgertiw nátiyjesinde payda etińan hám de elektron cifrlı qol ashıq gilti járdeminde elektron hújjet degi informaciyada qátelik joq ekenligin anıqlaw hám elektron cifrlı qol jabıq giltining iyesin identifikaciya qılıw múmkinshiligin beretuǵın qol;

elektron cifrlı qoldıń jabıq gilti - elektron cifrlı qol gilt qurallarından paydalanǵan halda payda etińan, tek qol qo'yuvchi shaxstıń ózine málim bolǵan hám elektron hújjette elektron cifrlı qol jaratıw ushın mólsherlengen belgiler izbe-izligi;

elektron cifrlı qoldıń ashıq gilti - elektron cifrlı qol gilt qurallarından paydalanǵan halda payda etińan, elektron cifrlı qol jabıq giltiga uyqas penenkeliwshi, informaciya sistemasınıń hár qanday paydalanıwshısı paydalana alatuǵın hám elektron hújjet degi elektron cifrlı qol gilt haqıyqıylıǵın tastıyıqlaw ushın mólsherlengen belgiler izbe-izligi;

elektron cifrlı qol giltining sertifikatı - elektron cifrlı qoldıń ashıq gilti elektron cifrlı qoldıń jabıq giltiga sáykesligin tastıyıqlaytuǵın hám elektron cifrlı qol jabıq giltining iyesine kepillikli organ tárepinen berilgen elektron yamasa qaǵaz formasındaǵı hújjet;

elektron cifrlı qol jabıq giltining parolı - elektron cifrlı qoldıń jabıq giltidan ruxsatsız tárzde paydalanıwdan qorǵaw ushın mólsherlengen shártli belgiler izbe-izligi.

elektron cifrlı qoldıń jabıq gilti iyesi - elektron cifrlı qol giltini jaratqan (elektron hújjetke qol qoyǵan ) hám kepillikli organ tárepinen onıń nomiga elektron cifrlı qol gilti sertifikatı berilgen fizikalıq shaxs.

elektron cifrlı qol gilt sertifikatın basqarıw - elektron cifrlı qol giltining sertifikatı ámel etiwin toqtatıp turıw yamasa qayta qayta tiklew yoxud onı bıykarlaw.

elektron cifrlı qol gilt sertifikatınıń ámel qılıw múddeti - elektron cifrlı qol gilti dizimge alınǵan waqıttan baslap 24 aydan aspawı kerek.

elektron cifrlı qol gilti sertifikatın https://e-qol. uz internet adresindegi jeke kabinet arqalı elektron cifrlı qol gilti sertifikatınıń ámel qılıw múddeti tugagunga shekem uzaytırıp alıw múmkin.

ERI gilti paydalanıw keńligi

Ózbekstan Respublikasınıń 2017 jıl 11 sentyabr degi O'RQ-445-sanlı “Fizikalıq hám yuridikalıq adamlardıń shaqırıwları tuwrısında”, gi nızamına tiykarınan elektron cifrlı qol elektron hújjetti imzolagan shaxstı identifikaciyalaw ushın mólsherlengen bolıp, qolda qoyılǵan qoldıń to'kis penenanalogi esaplanadı hám de elektron hújjette sáwlelendirilgen informaciyanıń ózgertirilmasligi hám avtorlikni tastıyıqlaw ushın qollanıladı. Sonıń menen birge, “Fizikalıq hám yuridikalıq adamlardıń shaqırıwları tuwrısında”gi Ózbekstan Respublikası nızamlarına muwapıq, elektron cifrlı qolmenen tastıyıqlanmagan shaqırıwlar anonim shaqırıwlar dep esaplanadı.

ERI giltni qanday alıw múmkin

Elektron cifrlı qol giltlerin dizimge alıw hám elektron cifrlı qol gilti sertifikatların beriw Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesiniń 2018 jıl 10 maydaǵı 348 sonli sheshimi tiykarında Ózbekstan Respublikası Mámleket salıq komiteti janındaǵı “Jańa texnologiyalar” ilimiy-informaciya orayı tárepinen Mámleket xızmetlerin orayları arqalı ámelge asıriladı.

Elektron cifrlı qol gilti sertifikatların alıw ushın belgilengen tártipte sorawnama toldırıladı.

Sorawnamanı Mámleket xızmetlerin orayları yamasa https://e-qol. uz saytı arqalı toltırıw múmkin.

Arzanı kórip shıǵıw hám elektron cifrlı qol gilti sertifikatın alıw uzog'i menen 40 minuta ishinde ámelge asıriladı. Elektron cifrlı qol gilt sertifikatın mámleket xızmetlerin orayına usınıs etilgen USBflesh yadqa júklep olanadi.

Elektron cifrlı qol jabıq giltining parolı kepillikli organ tárepinen sorawnamada kórsetilgen mobil telefon nomerine sms-xabar formasında jiberiledi.

Elektron cifrlı qol jabıq gilti iyesiniń Mámleket xızmetlerin orayına tikkeley etken arzası arqalı sorawnamada kórsetilgen mobil telefon nomeri ózgertiliwi múmkin.

Elektron cifrlı qol jabıq giltining parolın https://e-qol. uzsayti arzada kórsetilgen telefon nomeri arqalı qayta alıw múmkin.

Elektron cifrlı qol gilt ushın tólew formaları.

Arzanı kórip shıǵıwdıń unamlı nátiyjesinden keyin elektron cifrlı qol gilti ushın tólew ámelge asırılıwı kerek.

Fizikalıq shaxs - Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2018 jıl 6 maydaǵı PF-5456 sonli pármanına muwapıq eń kem aylıq jumıs penenhaqqining 7% muǵdarında, barlıq bank kassaları hám de CLICK, PAYME, UPAY, PAYNET, MUNIS penenhám basqa tólew sistemaları arqalı ámelge asırıwı múmkin.

Yuridikalıq shaxsva Jalǵız tártip degi isbilermenler Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2012 jıl 18 iyuldagi PF4455 sonli pármanına muwapıq eń kem aylıq jumıs penenxaqining 10 % muǵdarında ámelge asırıwı múmkin. Elektron cifrlı qol gilti ushın aldınan tólewdi Mámleket salıq komiteti dizimge alıw orayınıń tómendegi bank rekvizitlari arqalı ámelge asıriladı : h/r 20210000700431200005 ATB «INvEST FINANCE BANK» MFO 01041, STIR 201589463

Jalǵız tártip degi isbilermenler de tap fizikalıq shaxslar sıyaqlı tólew sistemaları yamasa bank kassaları arqalı tólewdi ámelge asırıwları múmkin.

Elektron cifrlı qol gilti tómendegilerge biypul beriledi:

Mámleket byudjet shólkemlerine;

ministrler Mákemesiniń 2018 jıl 10 maydaǵı 348 sonli “Mámleket xızmetlerin orayları arqalı elektron cifrlı qol giltini dizimge alıw hám elektron cifrlı qol giltining sertifikatın beriw boyınsha mámleket xızmetlerin kórsetiwdiń basqarıw reglamentın tastıyıqlaw haqqında” gi sheshimine tiykarınan kásip-óner kolledjleri hám akademikalıq liceylerdiń oqıwshılarına ;

2019 jıl 8 apreldegi 284 sonli “Normativlik-huqıqıy hújjetler joybarların islep shıǵıw hám kelisiwdiń birden-bir elektron sistemasın engiziwdiń shólkemlestirilgen ilajları tuwrısında” sheshimine muwapıq Ózbekstan Respublikası Prezidenti Admınıstratsiyasiga, ministrler Mákemesine, ministrliklerge, keńselerge, jergilikli atqarıw etiwshi húkimet shólkemlerine, basqa mámleket shólkemleri hám shólkemlerdiń basshılarına hám juwapker shaxslarına.

Elektron cifrlı qol giltni alıw

Elektron cifrlı qol gilt iyesi shaxstı tastıyıqlaytuǵın hújjettiń túp nusqası menen birge USBflesh yad usınıwı kerek.

Fizikalıq shaxslar hám jalǵız tártip degi isbilermenler:

Shaxstı tastıyıqlaytuǵın gúwalıqtı nusqası (pasport, áskeriy bilet, aydawshılıq gúwalıǵı yamasa shaxsın tastıyıqlaytuǵın basqa hújjet);

Elektron cifrlı qol giltini dizimnen ótkeriw hám sertifikattı beriw ushın imzolangan arza.

Yuridikalıq shaxslar :

Yuridikalıq shaxstı wákili - elektron cifrlı qol gilt iyesiniń shaxstı tastıyıqlaytuǵın gúwalıqtı nusqası (pasport, áskeriy bilet, aydawshılıq gúwalıǵı yamasa shaxsın tastıyıqlaytuǵın basqa hújjet);

Elektron cifrlı qol giltning iyesi - yuridikalıq shaxstıń wákiline buyrıqtıń tastıyıqlanǵan nushasi yamasa isenim xatı (bunda, shaqırıq etiwshi elektron cifrlı qol jabıq giltining iyesi bolsa, elektron cifrlı qol giltining sertifikatın basqarıw ushın yuridikalıq shaxstıń xati (isenim xatı ) talap etilmey

1