Электромеханик туридаги ўлчаш асбобларининг турлари, метрологик тавсифлари режа

8.5.3. Электродинамик ўлчаш асбоблари





8.5-расм. Электродинамик ўлчаш асбоби

Электродинамик ўлчаш асбоби 1, 1`-қўзғалмас ғалтаклар; 2- қўзғалувчан ғалтакдан иборат.

Иккита бир хил 1 ва 1¹ қўзғалмас ғалтаклардан, қўзғалувчан 2 ғалтакдан ўзгармас токлар I₁ , I₂ ўтганда ҳар бир ўрам атрофида магнит майдони ҳосил бўлади (8.5-расм). I₁, I₂ токлар ҳосил қилган магнит майдонларининг ўзаро таъсирида айлантирувчи момент М ҳосил бўлади. Токли қўзғалмас ва қўзғалувчан ғалтакларнинг электромагнит майдон энергияси қуйидагига тенг

W_е=  (9.11).

бу ерда

L₁- қўзғалмас ғалтакнинг индуктивлиги;

L₂ - қўзғалувчан ғалтак индуктивлиги бўлиб, улар ғалтакларнинг ўзаро ҳолатига боғлиқ эмас;

М­₁₂ – ўзаро индуктивлик коэффициенти бўлиб, унинг қиймати қўзғалмас ва қўзғалувчан ғалтак ўқлари ўртасидаги бурчакка боғлиқ.

W_e қийматини (9.1) ифодага қўйиб айлантирувчи момент ифодасини ёзамиз.

(9.12)

Айлантирувчи ва тескари таъсир этувчи моментлар ўзаро тенг бўлганларида асбоб қўзғалувчан қисми учун турғун мувозанат ҳолати вужудга келади.

, (9.13)

бундан

(9.14)

(9.14) ифода электродинамик ўлчаш механизмларининг шкала тенгламаси деб аталади. Токлар ўзгарувчан бўлса қуйидаги ифодага эга бўламиз:

(9.15)

бу ерда φ – I₁ ва I₂ токлар ўртасидаги фаза силжиш бурчаги. I₁ ва I₂ токларнинг эффектив қиймати. Қўзғалмас ва қўзғалувчан ғалтаклар кетма-кет уланганда (9.15) ифода қуйидагича ёзилади:

(9.16)

Бундай асбобларнинг шкаласи нотекис (квадратик) характерга эга бўлади.Электродинамик ўлчаш механизмлари амперметр ва вольтметрлар сифатида кам ишлатилади. Улар асосан қувватни ўлчаш учун ваттметр сифатида ва логометрик механизми принципида ясалганида эса фазометр ва частотомер сифатида ишлатилади.

Афзалликлари:

• ҳам ўзгарувчан, ҳам ўзгармас ток занжирларида ишлатилади;

• юқори даражадаги аниқликка эга;

• электр қуввати сарфини ҳисоблашда қўлланилиши мумкин;

• бир вақтнинг ўзида иккита катталикни текшириш мумкин.

Камчиликлари:

• хусусий энергия сарфи катта;

• ташқи температурага боғлиқлиги кучли;

• катта қийматларни бевосита ўлчай олмайди.