Elektroakustika

infra tovush
lar deb ataladi 20000 Gs dan yuqori 
chastotali 
tebranishlar 
ultra 
tovush
lar 
deb 
ataladi. 
Bunday 
tebranishlarni ham eshitmaymiz. Infra va ultra tovush tebranishlarini 
hayvonlar yaxshi eshitadi. Masalan, bir necha gers chastotali yer 
qimirlashini hayvonlar bezovtalanib qabul qiladilar, bu ularning bunday 
kichik chastotali tebranishlarni eshitishidan dalolat beradi. 
16÷20000 Gs oralig‘idagi tovushlarning eshitilishi bir xil emas. 
Baland tovush eshitilish hissi uning balandlik chastotasi taxminan 14000 
Gs ni tashkil etganda yo‘qoladi. Bundan yuqori chastotali tovushlarni 
eshitish a’zosi teng balandlikdagi tovushlardek qabul qiladi. 
Chastotaning 14000 Gs dan yuqori chegara 20000 Gs tomonga oshishi 
tovush balandligining pasayayotgandek tuyulishiga olib keladi. Yosh 

---

15 
o‘tishi bilan odamning eshitish yuqori chegarasi 12000 Gs gacha 
pasayib, tovush balandligini sezish ham susayadi. 
Chastota tebranishlarining kichik o‘zgarishini eshitish a’zosi qanday 
sezadi? Eshitish a’zosining tovush chastotasi o‘zgarishiga bo‘lgan 
sezgirligi 
eshitish a’zosining nozikligi
deb ataladi. 1000 Gs li tovush 
tebranishida chastotaning 3 Gs ga o‘zgarishi sezilarli bo‘ladi. Bundan 
chiqdi 600÷ 4000 Gs oralig‘ida chastotaning 0,3% ga nisbiy o‘zgarishi 
ham sezilarlidir. Past va baland tovushlarda bunday o‘zgarishni sezish 
uchun chastotani kattaroq qiymatga o‘zgartirish kerak. 
Musiqachilar musiqa tovushi balandligini sezish va uni baholashda 
ikkita tushunchaga ega bo‘lib, 
absolyut
va 
nisbiy
eshitish qobiliyatga 
ajratadilar. 
Absolyut 
eshitish 
qobiliyati 
deb, 
kamdan-kam 
odamlarda 
uchraydigan qobiliyat, ya’ni berilgan tovush balandligi va tovush 
notasini aniqlanishiga aytiladi. Absolyut eshitish qobiliyatiga ega 
bo‘lgan odam istalgan notani boshqa tovush bilan solishtirmasdan qayta 
eshittirishi mumkin. Bunday absolyut eshitish qobiliyatiga tabiatan 
kamdan-kam insonlar egadirlar, hattoki ko‘pgina kompozitor va ijrochi - 
musiqachilar ham bunday qobiliyatga ega emaslar.