Elektroakustika

 
Mikrofonlarning ishlash prinsipini qisqacha ko‘rib chiqamiz. 
Tovush qabulqilgichlar orasida keng tarqalgani bu ko‘mirli – 
mikrofondir. Ko‘mirli mikrofonning ishlash prinsipi (5.1-rasm) 
diafragmaga tovush bosimi ta’sir qilganda ko‘mir kukunining aktiv 
qarshiligi o‘zgarishiga asoslangan. 

---

104 
 
5.1-rasm. Ko‘mirli mikrofonning konstruktiv sxemasi: 
1-diafragma; 2-ko‘mir kukuni; 3-ko‘zg‘almas elektrod
Diafragma bosim ta’sirida tebranaboshlaydi, bu tebranishlar 
chastotasiga mos holda ko‘mir kukuni 2 zarrachalarining siqilish kuchi 
o‘zgaradi. Qo‘shimcha U
o 
manbadan ko‘mir kukunli kapsyul 2 va 
transformatorning birinchi chulg‘ami orqali o‘zgarmas tok o‘tadi. Aktiv 
qarshilikning o‘zgarishi natijasida 1 va 3 elektrodlar o‘rtasidagi aktiv 
qarshilik va transformatorning birinchi g‘altagidan oqayotgan tok 
diafragma tebranishlariga mos holda o‘zgaradi, transformatorning 
ikkinchi chulg‘amida o‘zgaruvchan kuchlanish - elektr signali paydo 
bo‘ladi. Ko‘mirli mikrofonlar ta’sir etadigan mexanik yuklamalarga 
nisbatan mustahkam, yuqori sezgirligi bilan xarakterlanadi (1V/Pa), 
chiqish energiyasi unga tushayotgan tovush energiyasidan taxminan 10 
barobar ko‘p. 
Amalda U
0
kuchlanish 0,5V dan oshmasligi kerak aks holda elektr 
yoyi ko‘mir kukunini kuydirib yuboradi. 
Ko‘mirli mikrofonnig to‘la qarshiligi (qo‘llanilishiga qarab) bir 
necha yuz omni tashkil etadi. Buning evaziga ko‘mirli mikrofonlar 
liniyalarga bevosita, kuchaytirgichlarsiz ulanishi mumkin, bu uning 
asosiy afzalligi hisoblanadi. Kamchiligi sifatida chastota tavsifining 
notekisligi va u bilan bog‘liq bo‘lgan nochiziqli buzilishlarning 
kattaligini aytish mumkin. Ko‘mirli mikrofonning bu kamchiliklari 

---

105 
tufayli yuqori sifatli tovush eshittirish, ovoz yozish va o‘lchashlarda 
undan foydalan-maydilar. Bu turdagi mikrofonlar hozirgi vaqtda ham 
maishiy telefon apparatlarda keng qo‘llaniladi.