Elektr zaryadlarning o’zaro ta’sir qonuni. Kulon qonuni. Nuqtaviy zaryad haqida tushuncha. Zaryadlarning xalqaro (si) va sgs birliklar sistemasidagi birliklari. Zaryadlarning chiziqiy, hajmiy va sirtiy zichliklari. Reja


Jismlarning  zaryadlanishi  bilan  bog’liq  amaliy  masalalarga  misollar



Download 7,53 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/133
Sana11.01.2022
Hajmi7,53 Mb.
#346008
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   133
Bog'liq
Mariza Nebodur domla

Jismlarning  zaryadlanishi  bilan  bog’liq  amaliy  masalalarga  misollar 
keltirish
.  Elektr  zaryadlarni  turli  usullar  bilan  olish  mumkin,  masalan,  galvanic 
elementlar  yordamida  zaryadlar  olish  to’g’risida  eslatib  o’tamiz.    Elektr 
o’tkazuvchi eritma (kislota yoki tuzning suvdagi eritmasi) yordamida tutashtirilgan 
ikki hil o’tkazgich galvanic element deyiladi. Rasmda eng oddiy elementlardan biri 
–  Volt  elementi  ko’rsatilgan.  Bu  element  sulfat  kislotaning  suvdagi  kuchsiz 
eritmasiga tushirilgan, elektrodlar deb ataladigan mis va rux plastinkalardan iborat. 


Mis musbat zaryadlanadi, rux esa manfiy zaryadlanadi. Ko’pincha musbat elektrod 
anod,  manfiy  elektrod  katod  deb  ataladi.    Tajribada  ko’rsatiladiki,  har  qanday 
jismda zaryad paydo bo’lishi kattaligi jihatidan unga teng, lekin ishorasi qarama-
qarshi  bo’lgan  boshqa  zaryadni  yuzaga keltiradi.  Masalan,  galvanik  elementlarda 
doim ikki elektrodga ega bo’lamiz, ulardan biri musbat, biri manfiy zaryadlanadi. 
Ishqalab  elektrlashda  ham  doim  ikkala  ishqalanayotgan  jism  zaryadlanadi,  shu 
bilan birga kattaligi teng bo’lib ishoralari turli ismli bo’ladi. Har qanday zaryadlash 
protsessida bir xil kattalikdagi turli ismli zaryadlar paydo bo’lishi hamma jismlarda 
doim musbat va manfiy zaryadlar bo’ladi degan xulosaga olib keldi. Biroq oddiy 
sharoitlarda  har  qaysi  jism  hajmidagi  musbat  zaryadlar  miqdori  manfiy  zaryadlar 
miqdoriga  teng,  shuning  uchun  jism  zaryadlanmagan  bo’lib  tuyuladi.  Har 
qaysizaryadlash  protsessi  elektr  zaryadlarini  qayta  taqsimlash  protsessidan  iborat, 
bunda  jismlarning  birida  (yoki  jismning  biror  qismida)  ortiqcha  musbat  zaryad, 
boshqa  jismda  (  yoki  jismning  boshqa  qismida)  ortiqcha  manfiy  zaryad  hosil 
bo’ladi.  Jismlardagi  musbat  va  manfiy  zaryadlarning  umumiy  miqdori 
o’zgarmaydi,  bu  zaryadlar  jismlar  o’rtasida  qayta  taqsimlanadi,  xolos.  Shuning 
uchun  hamma  jismlarda  istalgan  elektr  protsessda  hosil  bo’ladigan  zaryadlarning 
algebraic  yig’indisi  hamma  vaqt  nolga  teng.    Hozirgi  vaqtda  elektr  zaryadlar 
tabiatda  biz  eng  soda  yoki  elementar  deb  hisoblaydigan  zaryadlangan  zarralar 
ko’rinishida  bo’lishi  uzil-kesil  aniqlangan.  Manfiy  zaryadlangan  elementar  zarra 
electron  deb  ataldi,  biz  uni  elektr  hodisalarida  ko’p  uchratamiz.  Har  qaysi 
elektronning  zaryadi  bir  hil  va 
        
   
  
  ga  teng  .  Elektronning  massasi 
juda  ham  kichik  va  atigi   
  
   
kg  ga  yaqin.  Shuning  uchun  jismning  massasi 
sezilarli  o’zgarmagan  holda  unga  juda  ko’p  miqdorda  elektronlar  olib  kelish  va 
undan  olib  ketish  mumkin.  Har  qaysi  elementning  atomi  tarkibiga  unga  xos 
bo’lgan  muayyan  miqdordagi  elektronlar  kiradi.  Biroq  atom  butunicha  olganda 
zaryadlanmagan,  chunki  unda  kattaligi  jihatdan  atomdagi  barcha  elektronlar 
zaryadlarning  yig’indisiga  teng  bo’lgan  musbat  zaryad  bor.  Atomning  musbat 
zaryadi  atom  yadrosida  bo’lib,  atomning  deyarli  hamma  massasi  shu  yadroda 
mujassamlashtirilgan. Agar atom bir yoki bir nechta electron yo’qotsa, unda atom 


musbat zaryadlangan atomga yoki musbat zaryadlangan ionga aylanadi. Agar atom 
qo’shimcha  elektronlar  qamrab  olsa,  manfiy  zaryadlangan  atom  yoki  manfiy  ion 
hosil  bo’ladi.  Biror  jismning  zaryadlanish  protsessi  deganda  unga  biror  miqdor 
elektronlar yoki ionlarning kelib qo’shilishi yoki undan olib ketilishi tushuniladi.  
 
 
 
 
 
 

Download 7,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   133




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish