Elektr zaryadlarning o’zaro ta’sir qonuni. Kulon qonuni. Nuqtaviy zaryad haqida tushuncha. Zaryadlarning xalqaro (si) va sgs birliklar sistemasidagi birliklari. Zaryadlarning chiziqiy, hajmiy va sirtiy zichliklari. Reja


emissiya  yuz  beradi.  Elektron  emissiyani  kuzatish  uchun  jism  sirtida



Download 7,53 Mb.
Pdf ko'rish
bet131/133
Sana11.01.2022
Hajmi7,53 Mb.
#346008
1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   133
Bog'liq
Mariza Nebodur domla

emissiya  yuz  beradi.  Elektron  emissiyani  kuzatish  uchun  jism  sirtida 
elektronlarni tezlashtiruvchi tashqi elektr maydon vujudga keltirish lozm.  
 Demak  metallarning  issiqlik  xarakatida  ishtirok  etuvchi,  o`tkazuvchanlik 
elektronlari  bo`lsagina  vakuumda  elektr  toki  xosil  bo`lishi  ravshan.  Elektronlar 
metall  ichida  saqlangani  uchun  sirt  yaqinida  elektronlarga  ta`sir  qiluvchi  va 
metallning  ichiga  qarab  yo`nalgan  kuchlar  mavjud.  Bu  kuchlar  elektronlar  va 
panjaraning  musbat  ionlari  orasidagi  tortishish  tufayli  paydo  bo`ladi,  natijada 
metall  sirtida  elektr  maydon  hosil  bo`ladi, 
potensial    esa  tashqi  fazodan  metall  ichiga 
o`tishda  qandaydir  φ    kattalikka  ortadi.  Bunga 
mos  ravishda  elektronning  potensial  energiyasi 
eφ  qadar  kamayadi.  Chekli  metall  uchun 
potensial energiyasi taqsimoti quyidagi rasmdagi 
energetik  diagrammada  ko`rsatilgan.  Bu  yerda 
W
0
-metall  tashqarisida  tinch  turgan  elektronlarning  satxi,  E
c
-o`tkazuvchanlik 
elektronlarning eng kichik energiyasi (o`tkazuvchanlik zonasining tubi).
                      
 
            
Elektronning potensial energiyasi uning chekli metallda taqsimlanishi. 
Potensial   energiya taqsimoti potensial taqsimoti potensial o`ra  
ko`rinishida namoyon bo`ladi. Uning chuqurligi 
λ=eφ=W
0
-E
c
ga teng. 
Bu elektron yaqinlik deb ataladi. 
Elektronlarning metallning sirtini tashlab ketishi uchun W≥W
0
bo`lishi kerak. 
Xona  temperaturasida  metallar  va  yarimo`tkazgichlar  deyarli  barcha 
elektronlar  uchun  bu  shart  bajarilmaydi  va  elektronlar  o`tkazgich  chegarasida 
bog`langandir.  Biroq  elektronlarga  turli  usullar  bilan  qo`shimcha  energiya  berish 


mumkin.  Bunday  holda  metall  elektronlarining  bir  qismi  metallni  tashlab 
chiqishimkoniyatiga  ega  bo`ladi  va  elektronlar  chiqarish,  ya`ni 
elektron  emissiya 
kuzatiladi. 
Elektron emissiyaning turli xillari mavjud bo`lib ular:  
1
.Termoelektron emissiya 
(jismlarning Tsini ko`tarish natijasida) 
2.
Fotoemissiya
 (elektronlarga yorug`lik yordamida energiya berilishi) 
3.
Ikkilamchi emissiya 
(elektronlar yoki ionlar bilan bombardimon qilish) 
4
. Avtoelektron emissiya (
elektr maydon ta`sirida elektronning ajiralishi) 
Normal tashqi sharoitda elektronlar emissiyasi sust bo`ladi. Uning 
intensivligini oshirish uchun metal tarkibidagi erkin elektronlarning kinetik 
energiyasini chiqish ishiga tenglash yoki undan oshirish kerak.  


II

Vakuumli diodning Volt-Amper xarakteristikasi 
Biz quyida vakuumda 
elektr xodisasini 
termoelektron emissiya 
xodisasi orqali o`rganib 
chiqamiz.Buning uchun 
bizga havosi so`rib olingan 
ikki elektrodli lampalar 
kerak bo`ladi.Uning bir elektrodi qiyin eriydigan metallar (volfram, molibden va 
x.k)dan qilingan tok bilan maxsus cho`g`lantirilgan sim(katod), ikikinchisi esa 
termoelektronlarni qabul qilib oluvchi sovuq elektron (anod) kerak. Bunday 
lampalar radiotexnikada o`zgaruvchan toklarni to`g`irlashda ishlatiladi. Sxemani 
quyidagi ko`rinishlarda yig`ish mumkin: 
Diodning anodi ko`pincha silindir 
shaklida yasalib, uning ichiga cho`g`lanadigan katod joylashtiriladi. Agar 
vakuumli diod, kuchlanish manbai va milliampermetrdan iborat elektr zanjir 
yuqori xollardagidan biridek qilib tuzilsa, 
kadod sovuq 
bo`lganda elektr toki 
xosil bo`lmasligi 
ravshan, chunki diod 
ichidagi kuchli 
siyraklangan gazda 
zaryadlangan zarralar yo`q va shuning uchun 
diodning elektr o`tkazuvchanligini amalda 0ga teng deyish mumkin. Agar katodni 
qizdiradigan bo`lsak milliampermetr og`a boshlaydi. (Prezintatsiyadagi 
animatsiyaga qaralsin) Diod zanjirida tok faqat batareyaning musbat qutbi anod 
bilan manfiy qutbi va katod bilan ulanganligida paydo bo`ladi. Agar diodga 


berilgan potensiallar farqining ishorasi o`zgartirilsa, u holda katodni qanchalik 
kuchli cho`g`lantirsak ham zanjirda tok xosil 
bo`lmaydi. Bu xol kadodning manfiy zarralar, 
ya`ni elektronlar chiqarishini va musbat ionlar 
metallni sezilarli miqdorda tark etmasligini 
bildiradi. Dioddagi termoelektron tok kuchi 
anodning katodga nisbatan qanday kattalikda 
potensialga ega ekaniga bog`liqdir. Dioddagi 
tok kuchining anod kuchlanishiga bog`liqligini 
tasvirlovchi egri chiziq quyidagi rasmda 
tasvirlangan (014 egri chiziq). Anod potensiali 
nolga teng bio`lganda, diod orqali o`tgan tok kuchi juda kichik bo`ladi. Anodning 
musbat potensiali ortganida tok 01 egri chiziqqa muvofiq ortadi. Anod 
kuchlanishining yanada ortishida tok kuchi biror I
s
 qiymatga erishadi, bu qiymat 
diodning 
to`yinish toki 
deb ataladi va bu qiymat endi anod kuchlanishiga deyarli 
bog`liq bo`lmay qoladi(1-4 qism) Katod temperaturasi ortgan sari xarakteristika 
0125, 01236 va boshqalar orqali ko`rish mumkin. Tokning I
s  
dan kichik 
qiymatlarida tok kuchining kuchlanishga bog`lanishi barcha temperaturalarda ayni 
bir 0123 egri chiziq bilan tasvirlanadi. Turli temperaturalarda to`yinish toki I
s
ning 
qiymati turlicha bo`ladi, katod temperaturasi ortganda bu qiymatlar tez 
kattalashadi.
 
Yuqoridagi  keltirilgan  xarakteristikalar  Vakuumli  diodning  Volt-Amper 
xarakteristikasi 
xisoblanadi. 
Demak 
elektron 
lampaning 
Volt-Amper 
xarakteristikasi  to`g`ri  chiziqli  bo`lnas  ekan,  shuning  uchun  ham  elektron  lampa 
Om qonuniga bo`ysinmas o`tgazgich deyishimiz mumkin ekan.                                          

Download 7,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   133




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish