zaryad bulutini xosil qiladi (
fazoviy zaryad
) Bu fazoviy zaryad diodda potensial
taqsimotini o`zgartiradi. Agar katod va anod bir-biriga parallel bo`lgan yassi
plastinkalar bo`lsa (quyidagi rasmda) u olda fazoviy zaryad bo`lmaganida (
sovuq
katotda
) yasssi kondensatorni tashkil qiluvchi katod va anod orasida fazoviy
zaryad hosil bo`ladi va potensial taqsimoti o`zgaradi, bu taqsimot endi 2
egri chiziq
bilan ifodalanadi. Bunda har qanday x tekislikda potensialning qiymati fazoviy
zaryad
bo`lmaganidan
kichik
bo`ladi,
binobarin:
Elektronlar xarakati tezligi ham fazoviy zaryad bo`lganda kamayadi. Anod
kuchlanishi ortganda elektronlarning fazoviy zaryad bulutidagi konsentratsiyasi
kamayadi. Shuning uchun fazoviy zaryadning tormozlash ta`siri ham kamayadi va
anod toki ortadi.
Shu narsani qayd etib o`tish kerakki 2-egri chiziq orqali tasvirlangan potensial
taqsimoti elektronlarning katoddan uchib chiqish boshlang`ich tezligi kichik
bo`lganidagina o`rinli bo`ladi, aslida o`zi shunday bo`ladi ham. Boshlang`ich
tezliklarni nazarga olmaslik mumkin bo`lmagan hollarda potensial taqsimoti juda
murakkab ko`rinishda bo`ladi.
Metallar ichida elektronni ushlab turishga sabablar:
1.
Elektron gazni kristal panjarada “+” ionlar elektronlarni metall ichiga
qaytarib turadi.
2.
Metall sirtidan elektron bo`shliqqa chiqishda o`z o`rniga “+” zaryadni
induksiyalanadi, ya`ni metal ichida “+” zaryad hosil bo`ladi.
3.
Metall sirtiga issiqlik ta`siri natijasida yetib kelgan elektronlar
metallni tark etishi mumkin.
Elektronlar metall sirtiga yaqin (atom o`lchami) masofada elektron bulut
hosil bo`ladi. Elektron bulut “+”lar bilan maydon hosil qiladi. Maydon esa
elektronlarni metall sirtidan uchib chiqishiga to`sqinlik qiladi.
III.Boguslavskiy-Lengmur qonun
Biz yuqorida ta`kidlab o`tganimizdek qizigan anod va katod orasida hosil
bo`ladigan sof electron toki Om qonuniga bo`ysunmas ekan. I
t
(
to`yinish toki
)ga
nisbatan kichik bo`lgan I toklar uchun Boguslaviskiy-Lengmur qonuni o`rinlidir:
I=CU
3/2
(*)
Bunda C-elektrodlarning shakli va o`lchamlariga bog`liq:
Yassi diod uchun quyidagi o`rinlidir:
C=
ε
0
√
e/m- elektronning solishtirma
zaryadi
d-katod va anod orasidagi masofa
S-katod sirti
Bu qonunda I tok kuchi potensiallar ayirmasining 3/2 darajasiga proportsional
ravishda ortadi. I ning Uga bundy bog`lanishi elektrodlar orasida elektron buluti
vujudga kelishidir. Katta potensiallar ayirmalarida tok to`yinish qiymatiga
erishishi mumkin. Bu qonunni biz yuqoridagi chizmadagi 0123 egri chiziq
ifodalaydi. Anod potensiali vaqt birligi ichida katod chiqarayotgan elektronlar
anodga borib tushadigan darajada kata bo`lganida tok o`zining maksimal qiymatiga
erishadi va anod kuchlanishiga bog`liq bo`lmay qoladi. To`yinish tokining zichligi
j, ya`ni katod sirtining har bir birligiga to`g`ri keluvchi to`yinish toki kuchi
katodning emission qobiliyatini xarakterlaydi, bu kattalik katodning tabiatiga va
temperaturasiga bog`liq.
To`yinish toki-kuchlanishni orttirgan sari, hosil bo`luvchi tok kuchi
o`zgarishsiz qoladigan sohaga to`yinish toki sohasi, u sohada hosil bo`lgan tokka
to`yinish toki deb ataladi
To`yinish toki katodning sirt birligidagi chiqayotgan elektronlar bilan
aniqlanadi.
Boguslavskiy-Lengmur qonunini tekshirish Elektr kursidagi labaratoriya
ishlariga
ham kiritilgan.(88-ish) Bunda talabalarning o`zi bu qonunni mustaqil
tekshirib ko`rish imkoniyatiga ega bo`ladilar va anod kuchlanishi va tok kuchi
orasidagi bog`liqlikni ko`rishadi va to`yinish tokining qiymati va
chiqish ishini
hisoblash imkoniyatiga ega bo`ladilar.
IV-Richardson-Deshman formulasi, to`yinish tokining temperaturaga
bog`liqligi
Biz yuqoridagi rejada chiqish ishiga ta`rif bergan edik, metal sirtidagi
potensial to`siqni yengib, vakuumga chiqadigan elektronlar soni temperatura
ko`tarilganida tez ortadi. Shuning uchun to`yinish tokining zichligi xam
temperaturaga kuchli bog`liq bo`ladi. Hisoblashlar bu bog`lanish quyidagicha
ifodalanadi:
j
s
=
T
2
exp(-b/kT) (1)
A-mutlaq toza sirt uchun barcha metallar
uchun doimiy kattalik
=
gra
b-energiya o`lchamligiga ega bo`lgan kattalik bo`lib, berilgan metallning
termoelektron chiqish ishi
deb ataladi. k=Boltsman doimiysi Termoelektron
chiqish ishi vakuumda tinch turgan elektron
energiyasi bilan F Fermi sathi
orasidagi ayirmaga teng bo`ldi:
b=
-
Biz
yuqoridagi
formulani
quyida
keltirib
chiqaramiz:
Metall ichida aqlanayotgan elektronlar uchun
kvant holatlar soni:
dz=
dP
x
dP
y
dP
z
(2)
dz-implus fazosining kvant holatlar soni.
(2)-ifodada elektronning sppinini e`tiborga olish kerak:
dn=dzf(ε)
dn=
(3)
Implus
fazosida
kvantlarining
elektroni
soni(konsentratsiyasi)
(3)ifoda
orqali
aniqlanadi. Elektron metalldan chiqib ketishi
uchun kamida chiqish ishiga teng bo`lgan
miqdorda ish bajarishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: 
