Elektr yuritma asoslari Laboratoriya mavzular: 1-Laboratoriya ishi Mavzu

5.1-rasm.

qismlarini egiluvchi simlar yordamida ulab bajariladi. Tadqiq qilinayotgan qisqa tutashtirilgan rotorli AD-TKR ga ulanadi.

Tiristorli kommutatorga kuchlanish egiluvchan simlar yordamida TKR stendidagi A,B,C qismlariga va ABI avtomatining A,B,C qismlariga beriladi.

AD ning kuchlanishi, toki va tezligi TKR stendidagi A₁, V₁, n₁ asboblari yordamida tekshirib turiladi. MI-41 markali o’zgarmas tok mashinasi tadqiq qilinayotgan AD ning nagruzkasi sifatida ishlatiladi.

Tezlik bo’yicha tashqi aloqani va tezlik qiymatini tekshirib turish uchun tehogeneratordan foydalaniladi.

Dvigatelning nagruzkasini generatorning TKR stendida o’rnatilgan YA₁ va YA₂ qismlariga ulangan R_n rezistori yordamida o’zgartirish mumkin.

O’zgarmas tok mashinasining qo’zg’atish cho’lg’amiga 110 V li kuchlanish Ш₁ va Ш₂ qismlariga beriladi. Rostlanadigan R_n rezistori sifatida yuklash tumbasi (24 Om, 20 A) dan foydalaniladi.

Teristorning ochilish burchagini o’zgartirish uchun va demak, dvigatel qismlarida U_d kuchlanishini rostlash uchun TKR stendining old paneliga R_top rezistorining dastasi chiqarilgan. Tashqi aloqa koeffitsenti K_ta ni, panelning old tomoniga chiqarilgan R_ta rezistori yordamida o’zgartirish mumkin. Boshqarish sistemasiga tezlik bo’yicha tashqi aloqa AD ning qizishini tadqiq qilish stendida joylashgan U_тg qismlarini egiluvchan simlar yordamida ulash bilan kiritiladi.

“TKR-AD” sistemasining ishlash printsipi

“TKR-AD” sistemasi dvigatelning tezligini uning statoriga beriladigan kuchlanishni o’zgartirish yo’li bilan keng chegarada rostlashga imkon beradi.

AD ni bo’ladigan elektrmagnit hodisalar ta’sirini e’tiborga olmay va ta’minlovchi kuchlanishning faqat birinchi garmonikasi ta’sirini e’tiborga olib va “TKR-AD” sistemasining to’g’ri chiziqli bo’lishi shartidan tenglamasini chiqaramiz (1,2):

5,2-rasmda:

K_k- kuchaytirgichning ko’paytirish koeffitsenti,

K₁- boshqarish qurilmasining kuchaytirish koeffitsenti,

K₂- TKR ning kuchaytirish koeffitsenti.

Dvigatelning uzatma funktsiyasi quyidagiga teng.

W_д=K_д/T₁P+I, (5.1)

Bu erda:

K_d-AD ning kuchaytirish koeffitsenti,

T₁- AD ning vaqt doimiysi.

Tohogeneratorning uzatma funksiyasi:

W_тg(P)= λ/T₂P+I, (5.2)

Bu erda

λ- tahogeneratorning kuchaytirish koeffitsenti,

T₂-tahogeneratorning vaqt doimiysi.

Struktura shemasida K_k va K₂ larning oldidagi manfiy ishora kirish va chiqish kattaliklari orttirmalarini turli ishorada bo’lishini ko’rsatadi.



5.2-rasm.

Boshqaruvchi ta’sir ΔU_o’r qiymatga o’zgarganda tezlikni rostlashning yopiq sistemasiga kiradigan ayrim qismlarining aloqalarini tavsiflovchi orttirmalar tenglamasi quyidagicha yoziladi.

ΔΣU=ΔU_o’r-ΔU_тg, (5.3)

ΔU_k =K_uΔΣU

Δα=K₁ΔU_k

Δν₁=K₂Δα

K_дΔν=(T₁P±1)Δn

ΔU_tg =λ/T₂P+I Δn

Bu erda:

ΔU_o’r- solishtiriladigan kuchlanishning o’zgarishi,

ΔΣU- kuchlanishlar farqi,

ΔU_k-boshqarish kuchlanishining o’zgarishi,

ΔU_tg-tashqi aloqa signalini o’zgarishi,

Δα-rostlash burchagining o’zgarishi,

Δν₁-ta’minlovchi kuchlanishining birinchi gormonikasi qiymatining nisbiy o’zgarishi,

Δn-tezlikning o’zgarishi.

(5.3) tenglamasidan sistemasining kuzatish funksiyasini olish mumkin:

W(P)=Δn/ΔU_o’r=K₁K₂K_kK_d(T₂P+1) /T₁T₂P²+(T₁+T₂)P+K₁K₂K_kK_g ±1) (5.4)

Agar tezlik bo’yicha tashqi aloqa munosib qism (zveno) yordamida kiritilsa, unda T₂=0 va uzatish funksiyasi kuyidagi ko’rinishga ega bo’ladi:

W(P)=Δn/ΔU_o’r=K₁K₂K_KK_d/T₁P+(K₁K ₂K _kK _d λ±1) (5.5)

Ya’ni bu holda dvigatel turg’un amperiodik zveno hisoblanadi, agar K₁ K₂ K_k K_d >1 bo’lsa, bu amalda doimo bajariladi.

Laboratoriya ishini o’tkazish uchun ko’rsatmalar

1. 
   Statik tavsiflarni olish
   

Sistemani statik tavsiflarini olish uchun quyidagilar kerak bo’ladi: ulagich simlar yordamida dvigatelni TKR ga ulang; TKR ning A, B, C, qismlarini ABI ning shunga mos qismlariga ulab, unga 220 V li o’zgaruvchan kuchlanish beriladi; panelning old tomonidagi R_top yordamida α=0⁰ o’rnating; stendda U_тгqismlarini , K₁ va K₂ qismlariga yuklash tumbasini ulang, so’ng ABI avtomatini ulang.

TKR panelning old tomoniga chiqarilgan tumbler (BK₁) yordamida fazaviy boshqarish sistemasiga (FBS) kuchlanish berish bilan sistemaning hammasi ishga tushiriladi.

Boshqarish sistemasi ishga tushirilgandan so’ng dvigatel ishga tushiriladi, undan keyin uning statik tavsifi olinadi: I_д=ƒ(S).

α buchagini o’zgartirib bir necha statik tavsiflarni olish mumkin. Tajriba natijalarini 1-jadvalga yozib oling va ular bo’yicha statik tavsiflarini quring.

S		Iд			n
	α=0^0	α=40^0	α=60^0	α=80^0	ayl/min
0
0,06
0,7
0,15
0,2
0,25

2. Rostlash tavsiflarini olish

Sistemaning rostlash tavsiflarini olish uchun stendning ulanish elektrik shemasi oldingidek qoladi. α=0⁰ o’rnatiladi va tadqiq qilinayotgan dvigatelning validagi nagruzka R_н yordamida oshiriladi.

Nagruzka, kuchlanish va tezlik qiymatlari A₂ , V₂, n₁ asboblari yordamida tekshirib turiladi. Undan keyin α burchagi o’zgartiriladi va rostlash tavsiflari olinadi. Rostlash tavsiflari tashqi aloqa koeffitsentini R_ta yordamida o’zgartirib, ikki chetki qiymatlari ( maksimal va minimal) uchun olinadi. Olingan ma’lumotlar bo’yicha rostlash tavsiflari quriladi.

S

n

Α=0^0

α=40^0

α=60^0

α=80^0

ayl/m

IA

UV

MHm

I A

U V

M Hm

I A

U D

M Hm

I A

U V

M Hm

0

0,2

0,4

0,6

Ilova: K_maks va K_min koeffitsentlari uchun 2-jadval alohida to’ldiriladi.

O’zlashtirishni tekshirish uchun savollar

5-1. ‘TKR-AD” sistemasining ishlash printsipi nimaga asoslanadi?

5-2. boshqarish sistemasi nima uchun ishlatiladi?

5-3. tiristorli rostlagichlarningboshqarishning qanday usullarini bilasis?

5-4. Elektr yuritma tezligining eng pastki diopozoni nima bilan chegaralanadi?

5-5. Tashqi aloqasis elektr yuritma qanday statik tavsiflarga ega?

5-6. elektr yuritmaning tavsiflarini turg’un va stabil (bir hil) bo’lishiga tezlik bo’yicha tashqi aloqaning ta’siri qanday?

Adabiyotlar

1. 
   A.V.Shubenko, I.Ya. Braslavskiy, Tiristorli boshqarishli asinhron elektryuritma, -M: Energiya, 1976 y, 14-38 betlar.
   
2. 
   V.A. Shubenko, I.Ya. Braslavskiy, fazaviy boshqarishli tiristorli asinhron elektryuritma, -M:, Energiya, 1972 y, 26-64 betlar.
   

7-Laboratoriya ishi

Fazaviy rotorli asinhron dvigatelning statik tavsiflarini tadqiq qilish

Laboratoriya ishidan maqsad:

Fazaviy rotorli asinhron dvigatelning dvigatel va tormozlanish rejimlarida mehanikaviy tavsiflarini o’rganish, laboratoriya sharoitida tajriba o’tkazib olingan ω=ƒ(M) bog’lanishini hisoblash natijasida olingan shunday bog’lanish bilan solishtirib tekshirish.

1. 
   Qurilmaning elektr jihozlari bilan tanishish va elektr mashinalarining pasportida berilganlarni yozib olish.
   

1. 
   Hisoblang va quring:
   

a / tabiiy mehanikaviy tavsifni,

b / rotor zanjirida R_1р=0,2 Om, R_2р=0,4 Om li qo’shimcha rezistorlar kiritilganda sun’iy mehanikaviy tavsiflarini.

2. 
   Hisoblang va quring:
   

1. 
   Fazaviy rotorli asinhron dvigatel quyidagi rejimlarda ishlaganda uning mehanikaviy tavsiflarini:
   

a / dinamik usulda tormozlashda; R_d1=0,2 Om, R_d2=0,4 Om.

b / teskari ulash usulida tormozlashda: R_т1=1,6 Om, R_т2 =3,2 Om.

2. 
   Dvigatel rejimida mehanikaviy tavsiflari
   

1.Fazaviy rotorli asinhron dvigatelning tabiiy va sun’iy mehanikaviy tavsiflarini olish uchun elektr qurilmasining shemasini yig’ing.

2. 
   Dvigatelning mehanikaviy tavsiflarini oling va quring:
   

a / tabiiy tavsifini,

b / rotor zanjiriga ikki hil qiymatli rezistorlar kiritilgan tavsifini.

3. 
   2 a,b punktlarga binoan turli hil nagruzka rejimi o’rnatib, o’lchov asboblarining ko’rsatishlarini 3-1 jadvalga yozib oling. So’ngra lozim bo’lgan hisoblashlarni bajaring, grafiklarini quring va ularni hisobalsh natijasida qurilgan grafiklar bilan solishtiring.
   
4. 
   Bajarilgan laboratoriya ishidan hisobot tuzing.
   

3.1-jadval

I1^*	-0,2	0	0,4	0,8	1,0	1,2	1,8	2,0
V1^*
V2^*
I2^*
n^*
m^*

3. 
   Tormoz rejimida mehanikaviy tavsiflari
   

1. 
   Dvigatelning tormoz rejimida tavsiflarini olish uchun shema yig’ilsin.
   
2. 
   Quyidagi tavsiflar qurilsin:
   

a / tormozlash va rezistorlari R_d1 va R_d2 bo’lgan dinamik usulda tormozlash tavsifini,

b / sinalayotgan dvigatelning rotori zanjiriga R_т1 va R_т2 rezistorlarini kiritib teskari ulash usuli tormozlash tavsifini.

3. 
   Dinamik usulda tormozlashda, teskari ulash usuli tormozlashda va dvigatel tarmoqdan uzilganda o’zining to’htash vaqtlarini o’lchang, ularni solishtiring. Dinamik usulda teskari ulab tormozlash vaqtlarini o’lchashda hisoblangan rezistorlardan foydalaning.
   
4. 
   2-a va b punktlarga binoan turli hil nagruzka rejimi o’rnatib, o’lchov asboblarining ko’rsatishlarini 3.2 –jadvalga yozib oling.
   
5. 
   Bajarilgan laboratoriya ishidan hisobot tuzing.
   

3.2-jadval

I2^*	0	0,2	0,4	0,6	0,8	1,0	1,2	1,4	1,6	1,8	2,0
V2^*
n^*
m^*

Laboratoriya qurilmasining bayoni

Sinalayotgan fazaviy rotorli asinhron dvigatelning turli rejimlarida tajribalar o’tkazish va mehanikaviy tavsiflarini olish uchun laboratoriya qurilmasi, olingan laboratoriya ishidan bayon qilingan agregatga o’hshash bo’lib, qurilayotgan qurilmada sinalayotgan dvigatel sifatida uch fazali fazaviy rotorli asinhron dvigatel qo’llanishi bilan farq qiladi (3.1-rasm).

ABI avtomatik uchligi yordamida stendga kuchlanish berilladi. Sinalayotgan dvigatelning ishlash rejimini tanlash KU-1 qayta ulagichi yordamida amalga oshiriladi:

1. 
   holati- uch fazali rejim,
   
2. 
   holati –dinamik usulda tormozlash rejimi.
   

КU- 2 qayta ulagichi yordamida stator cho’lg’ami “yulduz” yoki “uchburchak” usulida qayta ulash mumkin.

Dinamik usulda tormozlashda stator cho’lg’ami berilgan o’zgarmas tokning qiymati LATR-1 ga yana transformator TR va to’g’rilagich ko’orik B1 ulanadi.

Tavsiflar olishga tayorgarlik

1. 
   Sinalayotgan rotori zanjirini qo’shimcha aktiv rezistorga (qismlari P1, P2, P3) ulang.
   
2. 
   Stendga 220 V li o’zgaruvchan kuchlanish bering, shitdagi A-6 ni ulang (bunda “stend manba’ga ulanadi” signal lampasi yonadi).
   
3. 
   AB1 ni ulang.
   
4. 
   KU-1 ni ulab ulanish shemasi tanlanadi (DT yoki ZF).
   
5. 
   Т₃ tumbleri ulanadi. Bunda 2 YUM yuklash mashinasining qo’zg’atish cho’lg’ami manba’ga ulanadi.
   
6. 
   CD ishga tushuriladi. Bunda KU-2 lozim bo’lgan holatiga
   

yoki holatiga ulanadi.

LATR-2 yordamida 1YUM va 2 YUM mashinalari yakorlarida qiymatlari teng va qutblari bir hil e.yu.k.lar hosil qiling, bu shart bajarilganda V₃ voltmetri nolni ko’rsatadi. Stend ishga tayor bo’ladi.

Dinamik usulda yormozlash tavsifini olish uchun KU-1 qayta ulagichi DT holatiga o’tkaziladi. Dinamik tormozlash toki (A₁ ampermetri) LATR –1 yordamida rostlanadi.

CD ning tavsifini olish generator (rekuperatsiya) rejimidan boshlash tavsiya qilinadi, so’ng asta sekin dvigatel rejimiga o’tiladi. Yuklash mashinasidan foydalanib tavsiflarni olish tartibi A punktda bayon qilingan.