Elektr to‘kidan himoyalanish tadbirlari Yong‘in xavfsizligi. Yong‘inning sabablari va oldini olish chora-tadbirlar

55-rasm. CHilangarlik asboblari kesuvchi qismlaripiig burchaklari:

a—zubilo; 6— kreytsmeysel’; v—shaber; g—egov; d— kularra polotnosi;e—parma; g—yoygich; j— metchiq

payraxa yoki qirindi qirib tashlanadigan detalni, ishlov berilgan sirt deganda esa sirtidan qirindi qirib tashlangan detalni tushunmoq. lozim. Kesish tekisligi deganda kesuvchi asbob tig’i bilan zagotovkada hosil bo’lgan yuza (sirt) tushuniladi.

Kesishda asbobdan qirindi chiqadigan sirtni oldingi sirt, unga karama-karshi joylashgan tomonini orqa sirt deb aytiladi. Oldin

gi va orqa sirtlar o’rtasida hosil bo’lgan burchakni o’tkirlik bur­chagi deyiladi. Bu burchak 3 harfi bilan belgilanadi.

Asbobning oldingi sirti va tekisligi bilan ishlov berilgan sirtdan o’tkazilgan perpendikulyar orasidagi burchakni oldingi bur­chak deb ataladi. Oldingi burchak u harfi bilan belgilanadi. Asbobda oldingi burchak qancha katta bo’lsa, uning o’tkirlik burchagi shuncha kam bo’ladi. Kesuvchi ayebobning orqa burchagi (x) 3°—8° bo’lishi keraq Agap kesuvchi asbobni katta burchak hosil qilib, bolg’ada zarb berilsa, asbobning tagi zagotovkaga botib ketishi, xaddan tashqari kichik burchak ostidagi zarbada esa zubilo zagotovkadan (sirpanib) chiqib ketishi mumkin. Oldingi va ishlov beriladigan sirt oraligidagi burchakni kesish burchagi (os) deb ataladi. U o’tkirlik burchagi bilan orqa burchak yig’indisiga teng.

Ponasimon kesuvchi asbobning ishlov beriladigan metallga ta’siri ponaning o’qi va yo’naltiriladigan R kuchga bog’likdir. Pona­ning ikki xil vazifasi bor: agar ponaning o’qi va R kuch zagotovka­ga nisbatan perpendikulyar zarba bilan yo’naltirilsa, u holda zagotovka kesiladi; agar ponaning o’qi va R kuch zagotovkaga nisbatan 90° dan kam bo’lgan burchak ostidagi zarba bilan yo’naltirilsa, u hoda zagotovkadan qirindi ajraladi, ya’ni ponaning oldingi sirti metall katlamini kirindi holida kuchiradi. Kesish asboblari

C Hilangarlikda kullaniladigan kesuvchi asboblardan biri — zu­bilo o’rta zarba oluvchi uchta kismdan iborat bo’lib, po’lat (U7, U8A, 7XF, 8XF)dan tayyorlanadi (58-rasm, a). Ishchi qismi (2) — ponasimon kesuvchi chivikning taga (1) ma’lum burchak ostida utkir-langan. Zarba oluvchi qismi/4) yukrriga borgan sayin ingichkalash-gan, uchi kalpok, shaklida. Metallni kesishda zubiloning o’rta kis-midan (3) ushlanadi.

Zubiloning utkirlik burchagi ishlov beriladigan metallning kattikdigiga bog’liq. holda tanlanadi. Ayrim metallarni kesishda tavsiya etiladigan utkirlik burchaklari kuyidagicha: kdttiq materiallar (kattiq po’lat, bronza, chuyan) —70°; o’rta qattiqlikdagi materiallar (po’lat) — 60°; yumshoq. materiallar (jez, mis, titanli krtishma) — 45°; alyumin qotishmasi — 35°.

Zubilolar 100, 125, 160, 200 mm uzunlikda, ishchi qismining eni 5, 10, 16 va 20 mm ulchamlarda yasaladi. Ishchi qismining 0,3— 0,5 mm uzunlikdagi bulagi (taga) toblanadi. Termik ishlovdan keyin zubilo kesuvchi kirrasining kdttikligi HRC_a 53—59, zarb oluvchi kallakniki HRC_a35—43 bo’lishi keraq Zubiloni mustaxkamlyk va turgunlikka sinash uchun St-6 rusumli po’lat plastinani (qalinligi 3 mm, eni 50 mm) giraga kisib, ustki qismi kesiladi. Sinovdan keyin zubiloning tish uz holida krlishi keraq

Zubiloning toblanganlik darajasini eski egov bilan ham aniqlash mumkin. Toblangan qismi egovlanganda zubilodan kirindi chyudmasa, demak toblash yaxshi bajarilgan. Kreytsmeysel’³ zubilodan uzining kambar eni bilan farkdanadi (58-rasm, b). U bilan zagotov-kada shponka arikchalari hosil qilinadi, keng taxta sirtlaridan katlamlar kesiladi. Kreyts-meysellar zubilo tayyorlanadi ran materiallardan yasaladi. Xar ikki asbob jig’ utkirlik bur­chaklari va zarba oluvchi ishchi sismlarining mustaxkamlyk darajalari bir xildir.