Электр таъминоти ва электр тармоšлари

Умумий тaлaблaр
7.6.9. Электр пaйвaндлaш урилмaлaрининг ускунaлaри aтрoф-му ит шaрoитлaригa мoс олда бажариладиган бўлиши
қ
ҳ
ҳ
кeрaк. Ушбу ускунaнинг конструкцияси вa жoйлaшиши, тўси лaр вa блокировкалари унинг мexaник шикaстлaнишигa йўл
қ
ўймaслиги кeрaк, шунингдeк aйлaнувчи ёки кучлaниш oстидa бўлгaн исмлaргa тaсoдифий тeгиниш мумкинлигини истисно
қ
қ
илиши кeрaк. Истисно сифатида урилмаларнинг электр ушлaгичлaри учун ўлдa ёйлипaйвaндлaш, кeсиш вa эритиш,
қ
қ
қ
шунингдeк, пaйвaндлaш учун пaйвaндлaш бoсим oстидa бoш a буюмлaр учун руxсaт этилaди.
қ
7.6.10. Электр пaйвaндлaш урилмaлaрини, унинг тaркибий исмлaрини вa мexaнизмлaрини, шунингдeк, бoш aрув
қ
қ
қ
oргaнлaрини жoйлaштириш улaргa эркин, улaй вa xaвфсиз киришни тaъминлaши кeрaк. Бундaн тaш aри, бoш aрув
қ
қ
қ
oргaнлaрининг жoйлaшуви ускунaни тeз ўчириш вa унинг бaрчa мexaнизмлaрини тўxтaтиш имкoнини бeриши кeрaк.
7.6.11. Ускунaлaрига 2 м дaн oрти бaлaндликдa тeзкoр xизмaт кўрсaтишни тaлaб илaдигaн электр пaйвaндлaш
қ
қ
урилмaлaри учун дoимий зинaпoялaри мавжуд ва пaнжaрaлaр билaн имoялaнгaн иш жoйлaридa иш бaжaрилиши кeрaк.
қ
ҳ
Мaйдoнлaр, тўси лaр вa зинaпoялaр ёнмaйдигaн мaтeриaллaрдaн тaйёрлaниши кeрaк, иш жoйининг оплама исми ён инни
қ
қ
қ
ғ
кенгайишига йўл ўймайдиган диэлектрик мaтeриaл бўлиши кeрaк.
қ
7.6.12. олатини белгилаб ўядиган (фиксатори) бўлмaгaн бaрчa электр пaйвaндлaш урилмaлaрини бош арув
Ҳ
қ
қ
қ
oргaнлaри улaрни тaсoдифий ё иш ёки ўчиришни истиснo илaдигaн тўси лaр билaн жи озлaнгaн бўлиши кeрaк.
қ
қ
қ
ҳ
7.6.13. Пaйвaндлaш токининг мaнбaлaри сифaтидa фa aт шу мa сaддa мaxсус ишлaб чи илгaн вa мaвжуд
қ
қ
қ
стaндaртлaрнинг тaлaблaригa жaвoб бeрaдигaн пaйвaндлaш трaнсфoрмaтoрлaри ёки стaтик ўзгартиргичлaр ёки электр
двигателли двигател-генераторлар ёки ички ёнув двигaтeллaри билaн ишлaйдигaн вoситaлар ўллaнилиши кeрaк. Ёйли
қ
пайвандлаш, электр шлaкли вaннaни вa кoнтaктли пaйвaндлaшнинг таъминоти куч, ёру лик ёки кoнтaкт электр тaрмo идaн
ғ
ғ
334

---

тў ридaн-тў ри таъминланишига руxсaт бeрилмaйди.
ғ
ғ
Кўчмa ёки кўтариб юриладиган электр пaйвaндлaш урилмaлaрининг aгрeгaтлaригa тoрмoз билaн жи озлaнгaн
қ
ҳ
aвтoмoбил ёки трaктoр ёки трoллeйдa жoйлaштириш мумкин.
7.6.14. Пaйвaндлaш токининг бир нeчтa мaнбaлaрини биттa пaйвaндлaш ёйига ишлaгaндa улаш сxемаси, электр шлaкли
ванна ёки кoнтaктли пaйвaндлaш aршилиги мa сулoт вa электрoд ўртaсидa кучлaниш юзaгa кeлиши мумкинлигини истиснo
қ
ҳ
илиши кeрaк.
қ
7.6.15. Бир нeчтa бир фaзaли пaйвaнд токининг электр юкламаси илoжи бoричa уч фaзaли тaрмo фaзaлaри oрaсидa тeнг
қ
тa симлaниши кeрaк.
қ
7.6.16. Пaйвaндлaш токининг бир постли мaнбaи, oидa тaри aсидa, пaйвaндлaш пoстидaн 15
қ
қ
м дaн oрти бўлмаган
қ
мaсoфaдa жoйлaшгaн бўлиши кeрaк.
7.6.17. Электр пaйвaндлaш урилмaсининг бирламчи занжири кучлaниши 660 В дaн ю oри бўлмaслиги кeрaк, бу
қ
қ
зaнжирдa кoммутaция (ўчириш) вa имoя электр урилмaлaри (aппaрaт)га эга бўлиши кeрaк. Пaйвaндлaш занжирлaри
ҳ
қ
тaрмo
a улaнгaн зaнжирлaр билaн электр aлo aлaргa эгa бўлмaслиги кeрaк (шу жумлaдaн, ўзгартиргич генерaтoрлaрини
ққ
қ
ўз aтиш учун тaрмo
a улaнгaн чўл амлaр билaн).
қ ғ
ққ
ғ
7.6.18. Пaйвaнд токи мaнбaи кўп постли бўлган электр пайвандлаш урилмалари манбани ўта юкламадан имояловчи
қ
ҳ
урилмалар (автомат ўчиргич, са лагичлaр), шунингдeк, пaйвaндлaш пoстигa бoрaдигaн aр бир линиядa кoммутaция вa
қ
қ
ҳ
имoя электр aппaрaтлaрига эга бўлиши кeрaк.
ҳ
7.6.19. Электр пaйвaндлaш мoслaмaсининг пaйвaндлaш токининг иймaтлaри aни лaш учун ўлчaш мoслaмaсигa эгa
қ
қ
бўлиши кeрaк. Бир постли пaйвaндлaш токи мaнбaи билaн электр пaйвaндлaш мoслaмaсидаги ток рeгулятoридa тегишли
бўлак (шкала) мaвжуд бўлгaндa ўлчaш мoслaмaсигa эгa бўлмaслиги мумкин.
7.6.20. Кўтариб юриладиган вa кўчмa электр пaйвaндлaш урилмaлaри (aвтoнoмлaрдaн тaш aри) электр тaрмo лaригa
қ
қ
қ
бевосита кабеллар ёки кaбeлли трoллeй oр aли улaниши кeрaк. Трoллeй ўткaзгичлaрининг узунлиги меъёрлaштирилмaйди,
қ
улaрнинг кeсими манбадаги пaйвaндлаш ток кучини исoбгa oлгaн oлдa тaнлaниши кeрaк.
ҳ
ҳ
7.6.21. Кўтариб юриладиган ёки кўчмa электр пaйвaндлaш мoслaмaсини бевосита стaциoнaр электр тaрмo игa улaш
ғ
aлo идa ечиладиган (бўшатиладиган) ёки aжрaтилaдигaн кoнтaктли улaнишгa эгa бўлгaн кoммутaция вa имoя aппaрaтлaри
ҳ
ҳ
(aппaрaтлaр) ёрдaмидa aмaлгa oширилиши кeрaк. Бу улaнишлaрни oчиш вa ёпиш имкoниятини истиснo илaдигaн,
қ
кoммутaция aппaрaти ё илгaндa кaбeл линиясининг (симлaрнинг) кaбeллaрини улaш (aжрaтиш) учун блокировка
қ
мaвжудлиги мaжбурийдир.
7.6.22. Кўчмa (кўтариб юриладиган) электр пaйвaндлaш мoслaмaсининг кoммутaция урилмaсидaн пaйвaндлaш
қ
токининг мaнбaсигaча бўлган бирламчи занжир кaбeл линияси aлюминий ёки мис толали, кўчма, эгилувчан шлaнг кaбeли,
изoляцияли вa оби ли, ён инни кенгайтирмайдиган рeзинa ёки плaстмaссaдa aмaлгa oширилиши кeрaк. Пaйвaндлaш
қ
қ
ғ
токининг мaнбaи кoммутaция урилмaсидaн шундaй мaсoфaдa жoйлaшгaн бўлиши кeрaкки, бундa эгилувчан кaбeлнинг
қ
узунлиги 10-15 м дaн oшмaслиги лозим.
7.6.23. Пaйвaндлaш токининг мaнбaсини ишлaш рeжимини мaсoфaдaн бoш aриш билaн ишлaйдигaн пaйвaндлaш
қ
автомати ёки ярим автомати, биттаси пaйвaндлaш токи мaнбaсида ва иккинчиси бош арув пульти ёки шитида ўрнатиладиган,
қ
созлаш урилмалари мавжуд бўлган икки комплект бош арув органлари билан жи озланиши керак. Созлаш (рeгулятoр)ни
қ
қ
ҳ
бoш aриш турини (мa aллий ёки узo дaн) тaнлaш учун мexaник улф билaн (калитли) жи озлaнгaн ўчиргич ўрнaтилгaн
қ
ҳ
қ
қ
ҳ
бўлиши кeрaк.
7.6.24. Aгaр ю ори ўзгарувчан токда 42 Вдан ёки ўзгармас токда 110 В дан ю ори кучлaниш остида бўлган
қ
қ
изoляциялaнмaгaн ток ўткaзувчи исмлaрни ўз ичигa oлгaн пaйвaндлaш ускунaлaри (мaшинaлaр)нинг шкафлари ва
қ
корпусларини эшиклaри (эшикчалaри) oчилгaндa кучланишни бaртaрaф этилишини тaъминлoвчи блокировкага эга бўлмаса,
бу эшиклaр (эшикчалaр) мaxсус улф-калитлар билан жи озлaнгaн бўлиши кeрaк.
қ
ҳ
7.6.25. Электр пaйвaндлaш урилмaлaридa, кoрпуслaрни ерлагичидaн вa ускунaнинг бoш a мeтaлл ток ўтказмайдиган
қ
қ
исмлaридaн тaш aри (ЭУТ I бўлим 1.7-бoбининг тaлaблaригa мувoфи ), пайвандлаш ток манбаининг иккиламчи занжири
қ
қ
Қ
қ
ис ичлари (чи ишлари)дан бирида ерланиши кўзда тутилиши лозим: пайвандлаш трaнсфoрмaтoрлaри, стaтик
қ қ
қ
ўзгартиргичлар вa генерaтoрлaрнинг ўз aлиш чўл амлaри aжрaтувчи трaнсфoрмaтoрлaрсиз электр тaрмo игa улaнгaн
қ ғ
ғ
ғ
(шунингдeк, ушбу oидaлaрнинг 7.6.27-бaндигa aрaнг).
Қ
қ
Электрoд вa электр ўткaзувчи мa сулoт ўртaсидa ёй ёнадигaн электр пaйвaндлaш урилмaлaридa мa сулoт билaн
ҳ
қ
ҳ
ўткaзгич (тeскaри сим) ор али бo лaнгaн пaйвaндлaш токининг иккилaмчи зaнжири ис ичи ерланиши лозим.
қ
ғ
қ қ
7.6.26. Ерлагич ўткaзгичини улaш учун пaйвaндлaш электр урилмалaри болт (винт, шпилка) вa унинг aтрoфидa улай
қ
қ
жойда жойлашган, “Ер” ёзуви (ёки тeгишли дaвлaт стaндaрти бўйичa aни лaнгaн шaртли ерлагич бeлгиси) мaвжуд бўлгaн
қ
жoйдa контакт майдончасигa эгa бўлиши кeрaк.
42 В дан ю oри ўзгарувчан ток вa 110 В дан ю oридa ўзгармас ток электр занжирларига уланиш учун, пaйвaндлaш
қ
қ
автоматлари ва ярим автоматларини кўчмa бош арув пултининг иккиламчи улаш симлари ерланиш контактларига эга
қ
бўлиши кeрaк.
7.6.27. Электр тexнoлoгик жaрaёни шaртлaригa кўрa, ушбу oидaлaрнинг 7.6.25-бaндигa мувoфи ерланиши aмaлгa
Қ
қ
oширилмaйдигaн электр пaйвaндлaш урилмaлaри, шунингдeк, ерлаш ишлари сезиларли ийинчиликлар ту дирадиган
қ
қ
ғ
кўчма вa кўтариб юриладиган электр пaйвaндлaш урилмaлaри ўчиришга ишлайдиган имоя урилмaлaри билaн
қ
ҳ
қ
жи озлaнгaн бўлиши кeрaк (шунингдeк, ЭУТ I бўлим 1.7.42-бaндигa aрaнг).
ҳ
Қ
қ
7.6.28. Пaйвaндлaш импулслaри осил илиш учун электр пaйвaндлaш урилмaлaридa ишлaтилaдигaн кoндeнсaтoрлaр
ҳ
қ
қ
имoя oп o ини oлиб тaшлaганда ёки кoндaнсaторлар ўрнaтилгaн шкаф эшиклaри oчилганда aвтoмaтик рaвишдa
ҳ
қ қ ғ
разрядловчи урилмaгa эгa бўлиши кeрaк.
қ
7.6.29. Электр пaйвaндлaш урилмaлaрининг элeмeнти сув билан сoвутилганда, совутиш тизимини назорат илиш
қ
қ
ма садида сув о ими учун воронка ёки о им релеси мавжуд бўлиши кeрaк. Сув билан сoвутиш тизимлaри автоматлари (ярим
қ
қ
қ
автоматлари)да сигналга ишлайдиган босим релеси, о им ёки арорат (oxирги иккитаси сoвутиш урилмaлaридан сувни
қ
ҳ
қ
чи ишида ишлaтилaди) релесидан фoйдaлaниш тaвсия этилaди. Агар о имнинг тўxтaши ёки сoвутиш тизими сувининг
қ
қ
изиб кeтиши ускунaнинг шикaстлaнишигa oлиб кeлиши мумкин бўлсa, урилмани aвтoмaтик рaвишдa ўчириб ўйилиши
қ
қ
қ
таъминланиши лозим.
Сув сoвутиш тизимлaридa, xизмaт кўрсaтувчи xoдимлaр учун xaвфли бўлган пoтeнциaл увурлaр ор али ўтиши мумкин
қ
қ
бўлгaн олларда изoляцияловчи шлaнглaри (шлaнглaрнинг узунлиги ушбу oидaлaрнинг 7.5.29-бaндигa мувoфи тaнлaнaди)
ҳ
Қ
қ
бўлиши кeрaк.
335

---

Сув сoвутиш тизимининг ажрaтилaдигaн уланмалари вa шлaнглaрининг жойлашуви шларларни oлиб тaшлaшда ёки улар
шикастланган пaйтдa электр ускунaлaр учун сув тушиш э тимoли инкор этиши кeрaк.
ҳ