Электр таъминоти ва электр тармоšлари

Умумий тaлaблaр
7.5.3. Электр тaъминoтининг ишoнчлилигини тaъминлaш бўйичa электрoтeрмик урилмaлaр, oидa тaри aсидa, ЭУТ
қ
қ
қ
Қ
нинг I бўлим 1.2.17-бaндигa мувoфи II вa III тoифaдaги электр aбул илувчилaргa тeгишли бўлиши кeрaк. 
қ
қ
қ
Aсoсий ускунaлaр вa ёрдaмчи мexaнизмлaрнинг электр aбул илувчилaри тoифaлaри, шунингдeк, электр исмини
қ
қ
қ
зaxирaлaшнинг ми дoри электрoтeрмик ускунaлaрнинг конструкцияси xусусиятлaрини исoбгa oлгaн oлдa вa ушбу
қ
ҳ
ҳ
урилмалар учун мaвжуд стaндaртлaр, меъёрлaр вa oидaлaр тaлaблaрини, уни сув, гaзлaр, си илгaн aвo билaн тaъминлaш
қ
қ
қ
ҳ
тизимлaрини, иш кaмeрaлaридa бoсим ёки вaкуум oсил илиш вa сa лaшни исoбгa oлгaн oлдa aни лaниши кeрaк.
ҳ
қ
қ
ҳ
ҳ
қ
III тoифaга, oидa тaри aсидa, уйидаги цехлар ва серияли ишлаб чи армайдиган участкаларнинг электрoтeрмик
қ
қ
қ
қ
ускуналарининг электр aбул илувчилaри киради: тeмирчилик, штaмплaш, пресслаш, мexaник, мexaник йи иш вa бўяш;
қ
қ
ғ
инструмeнтaл, пaйвaндлaш, тeмир-бeтoн йи иш, ё oчни aйтa ишлaш, экспeримeнтaл, тaъмирлaш цех ва участкалари
ғ
ғ
қ
321

---

(бўлимлaр вa устaxoнaлaр), шунингдeк лaбoрaтoриялaр, синoв стaнциялaри, гaрaжлaр, турарго лар, мaъмурий бинoлaр.
ҳ
7.5.4. Электр aбул илувчилaрнинг кучигa вa aбул илингaн электр тaъминoти сxемасигa (рaдиaл ёки мaгистрaл)
қ
қ
қ
қ
aрaб, умумий мa сaдлaр учун электр тaрмo лaридaн электр aбул илувчилaрни электр энергияси билaн тaъминлaш учун
қ
қ
қ
қ
қ
aтти ёки эгилувчан ток ўткaзгичлaри, кaбeл линиялaри ёки электр ўтказгиялари ишлaтилиши кeрaк.
қ
қ
7.5.5. Электр энергияси ўзгармас токда ва пaст, ю oри-ўртa ёки ю oри чaстoтaли ўзгарувчан токдa исси лик
қ
қ
қ
энергиясигa aйлaнтирилaдигaн электрoтeрмик урилмaлaр, умумий фойдаланишдаги электр тармо ларига тў ридaн-тў ри
қ
қ
ғ
ғ
ёки ало ида пeчлaр (куч, ўзгартирувчи) трaнсфoрмaтoрлaри oр aли улaнгaн ўзгартирувчи aгрeгaтлaри ор али уланиши
ҳ
қ
қ
кeрaк.
Саноат частотали электрoтeрмик урилмaлaр печ (куч) трaнсфoрмaтoрлaр ёки aвтoтрaнсфoрмaтoрлaр, шунингдeк,
қ
улaрнинг кучлaниш вa уввaтидaн aтъий нaзaр бевосита, билвoситa вa комбинацияланган aрaкaтлaрли ёй печлари, умумий
қ
қ
ҳ
фойдаланишдаги электр тармо кучланишидан фар илувчи бевосита ва билвoситa индукцион ва аршилик печлари ёки
қ
қ қ
қ
ар бирининг уввати бир фaзaли-400 кВт вa ундaн орти , уч фaзaли-1,6 МВт вa ундан орти индукцион ва аршилик печ
ҳ
қ
қ
қ
қ
( урилма) лар билан жи озланиши мумкин.
қ
ҳ
Ўзгартиргичлар ва пeч (ўзгартиргич) трaнсфoрмaтoр (автотрaнсфoрмaтoр)лaри тexнoлoгик жaрaённинг тaлaблaригa
мувoфи иккиламчи кучлaнишни тaъминлaши кeрaк вa электрoтeрмик урилмaнинг aсoсий кучлaниши тexник-и тисoдий
қ
қ
қ
мa сaдгa мувoфи лигини исoбгa oлгaн oлдa тaнлaниши кeрaк.
қ
қ
ҳ
ҳ
Ўзгартиргичлар ва пeч (ўзгартиргич) трaнсфoрмaтoр (автотрaнсфoрмaтoр)лaри тexнoлoгик жaрaён тaлaблaригa мувoфи
қ
кучлaнишни ўзгартирилишини тaминлaши кeрaк. Трaнсфoрмaтoр (автотрaнсфoрмaтoр)лaрнинг юкламасиз по онасининг
ғ
ўзгартириш урилмаси кучланишни олмасдан туриб ўзгартирмайдиган блокировкага эга бўлиши лозим. 
қ
7.5.6. Бир нeчтa электрoтeрмик урилмaлaрнинг бир фaзaли электр aбул илувчилaрини умумий фойдаланишдаги
қ
қ
қ
электр тaрмo игa улaнгaнда, илoжи бўлсa, электр юкламалaри тaрмo фaзaлaри ўртaсидa тeнг тa симлaниши кeрaк. Бундaй
ғ
қ
қ
электр aбул илувчилaрнинг бaрчa мумкин бўлгaн эксплуатация рeжимлaридa улaрнинг юкламасидaн кeлиб чи
aн
қ
қ
ққ
кучланишнинг носиммeтрияси амалдаги стaндaрт бўйича руxсaт этилгaн иймaтлaрдaн oшмaслиги кeрaк.
қ
Бундaй oлaт бaжaрилмaсa ва бир фaзaли электр aбул илувчилaрни (тexник-и тисoдий кўрсaткичлaр бўйичa) ю ори
ҳ
қ
қ
қ
қ
увватли электр тaрмo игa (яъни, катта КЗ токигa эгa бўлгaн тaрмo ну тaсигa) улaш мa сaдгa мувoфи бўлмaсa, электр
қ
ғ
қ
қ
қ
қ
урилма симмeтрияловчи урилмa ёки пaрaмeтрик ток мaнбaи ёки уч фaзaли тaрмo фaзaлaри oрaсидaги бир фaзaли электр
қ
қ
қ
aбул илувчилaрнинг юкламасини aйтa тa симлaш имконини берувчи кoммутaция урилмaлaри ўрнaтиш кeрaк. 
қ
қ
қ
қ
қ
7.5.7. Электрoтeрмик урилмaлaрнинг электр юкламаси умумий мa сaддaги электр тaрмo лaридa кучлaнишнинг
қ
қ
қ
синусoидaл шаклига oлиб кeлмaслиги кeрaк. Зaрурият бўлганда электрoтeрмик урилмаларни печ подстанцияларида ёки
қ
филтр-кoмпенсaциoн урилмaлaри мавжуд цех (зaвoд) пoдстaнсиялaрида электр кучлaнишининг эгри шaклининг
қ
бузилишини кaмaйтириш бўйича бoш a чoрa-тaдбирлaр aбул илиниши кeрaк.
қ
қ
қ
7.5.8. Aгaр электр тaъминoти тaшкилoти томонидан бoш a меъёр ўрнатилмаган бўлмaсa, умумий мa сaддaги электр
қ
қ
тaрмo лaригa уланган электрoтeрмик урилмaлaрнинг уввaт коэффициенти 0,98 дaн кaм бўлмaслиги кeрaк. 
қ
қ
қ
ар бирининг уввати 400 кВт ёки ундaн oрти бўлгaн ва уввaт коэффициенти белгиланган меъёрдан кам бўлган
Ҳ
қ
қ
қ
электрoтeрмик урилмaлaр, oдaтдa, индивидуaл кoмпенсaциoн урилмaлaргa эгa бўлиши кeрaк. Aгaр тexник-и тисoдий
қ
қ
қ
исoб-китoблaрга кўра, гуру компенсaциясининг aни aфзaллиги тасди ланмаса, шунингдeк кoрxoнa (цех)да рeaктив
ҳ
ҳ
қ
қ
уввaтнинг oрти чa ми дoрини aни лaсa, электрoтeрмик урилмaлaрни индивидуaл кoмпенсaциoн урилмaлaр билaн
қ
қ
қ
қ
қ
қ
тaъминлaш тaвсия этилмaйди.
7.5.9. Умумий мa сaддaги электр тaрмo лaригa уланган ва компенсация урилмаси сифатида кoндeнсaтoр
қ
қ
қ
бaтaрeялaридан фойдаланилган электрoтeрмик урилмaлaр учун кoндeнсaтoрларни улаш схемаси тexник-и тисoдий исoб-
қ
қ
ҳ
китoблaр, урилманинг индуктив юкламасини ўзгaришлaрнинг хусусияти вa кучлaнишнинг эгри шaкли (ю oри
қ
қ
гaрмoникaлaр ор али ани ланaди) aсoсидa тaнлaниши кeрaк.
қ
қ
Индуктив юкламаси тез-тез ва катта амплитудали ўзгaрадиган урилмаларда конденсаторлар электрoтeрмик электр
қ
aбул илувчилaр, масалан печ трансформаторларига (кўндаланг компенсация урилмаси) пaрaллeл равишда ўрнатишга
қ
қ
қ
руxсaт бeрилaди.
Конденсатор батареяларини си имини созлаш (бош ариш) имконияти мавжудлиги тавсия этилади.
ғ
қ
Индуктив юклама натижасида кучланиш тебранишини камайтириш ма садида, реактив увватни статик ва динамик
қ
қ
компенсация илишни уйидаги усулларини ўлланилиши керак: тў ридан-тў ри (конденсаторларни по оналар бўйича
қ
қ
қ
ғ
ғ
ғ
ўчириш асосида) ёки билвосита (индуктив реакторни ёки КЗ юкори кучланишига эга махсус трансформаторларни бир текис
ўзгартиришли), барча олларда ю ори тезликда бош ариш тизимлари билан бирга.
ҳ
қ
қ
Индуктив юкламаси секин ўзгартириладиган урилмаларга, доимий ва созланишли си имига эга бўлган конденсатор
қ
ғ
батареялари ва электротермал электр абул илгичларни параллел ва кетма-кет улашга (бўйлама компенсация урилмаси
қ
қ
қ
(бундан буён матнда УПК деб юритилади) рухсат этилади.
Трансформатор (автотрансформатор) созлаш блоки-пасайтирувчи печ трансформатори ёки трансформатор бош блоки-
кетма-кет ўшимча (“кучланиш ўшиб берувчи”) трансформатор бир конденсаторни ўрта кучланиш занжирига улаш тавсия
қ
қ
этилади (агар ускуналар динамик бардош берса).
7.5.10. aр бир электрoтeрмик урилмaнинг бирламчи занжири таъминловчи сaнoaт чaстoтaсининг кучлaнишигa aрaб
Ҳ
қ
қ
уйидaги кoммутaция вa имoя вoситaлaрини ўз ичигa oлиши кeрaк:
қ
ҳ
-1 кВ гaча - киришдаги ўчиргич (ёй сўндирувчи контактли айиргич, пакет ўчиргич), са лагич ёки ўчиргичлар блоки-
қ
электрoмaгнит вa исси лик ажратувчили са лагич ёки автоматик ўчиргич;
қ
қ
-1 кВ дан ю ори киришдаги ажратгичлар (узгич, ажратиладиган контакт уланмали КРУ) тезкор- имоя ўчиргичлари ёки
қ
ҳ
ажратгич (узгич, ажратиладиган контакт уланмали КРУ) ва иккита ўчиргич-тезкор ва имоя.
ҳ
1 кВт дaн кaм увватли электрoтeрмик урилмaни кучланиши 1 кВ гaчa бўлгaн электр тармо ига (мaгистрaл ёки
қ
қ
ғ
рaдиaл) улаш учун киришда ажратиладиган контакт уланмани ишлатишга рухсат берилади, уларни имояси куч шитида
ҳ
бажарилади.
1 кВ гaча бўлгaн электрoтeрмик урилмaлaрнинг бирламчи зaнжирлaридa, ўчиргичлaрни юклaмaсиз ўчириш aмaлгa
қ
oширилиши шaрти билaн, ёй сўндирувчи кoнтaктлaрсиз коммутацион аппаратларни кириш урилмaлaри сифaтидa
қ
фoйдaлaнишгa руxсaт бeрилaди.
Электрoтeрмик урилмaлaрдaги 1 кВдан ю ори oпeрaтив- имoя мa сaдли ўчиргичлaр, электрoтeрмик урилмa (печ ёки
қ
қ
ҳ
қ
қ
учкуна)да эксплуатация режимида, КЗдан имоялашда ва нормал бўлмаган режимларда ё иш вa ўчириш oпeрaциялaрини
ҳ
қ
aмaлгa oшириш кeрaк.
322

---

Электрoтeрмик ускуналардаги 1 кВ дан ю ори тезкор ўчиргичлар ани лойи а билан белгиланадиган тезкор ва имоя
қ
қ
ҳ
ҳ
вазифаларини бажариши керак, лекин уларга имоя ўчиргичлари томонидан бажариладиган КЗдан имоялаш юкланмаслиги
ҳ
ҳ
лозим.
1 кВдан ю ори тезкор- имоя ва тезкор ўчиргичларни печ ва цех подстанцияларида ўрнатишга рухсат этилади.
қ
ҳ
Электрoтeрмик урилмаларни имоя илиш учун бир ёки иккита имоя ўчиргичларини (пaрaллeл уланади лекин ало ида
қ
ҳ
қ
ҳ
ҳ
ишлайди) ўрнатилиши мумкин.
7.5.11. Электрoтeрмик урилмaлaрдa ишлaтилaдигaн 1 кВ дан ю ори ўчиргичлар 1.4-бобнинг тaлaблaригa жaвoб
қ
қ
бeриши кeрaк. Бунда, кoммутaция oпeрaциялaр сoни ўртaчa 5 вa ундaн кўп циклгa эгa бўлгaн электр зaнжирлaридa, кунигa
бир мaртa ё иш-ўчириш амали бажариладиган мexaник вa электргa чидaмлилик xусусиятигa эгa бўлгaн вa амалдаги
қ
стaндaртлaр вa тexник шaртлaр тaлaблaригa жaвoб бeрaдигaн мaxсус ўчиргичлaрдaн фoйдaлaниш кeрaк.
6-35 кВ электр зaнжирлaридa тeз-тeз кoммутaция oпeрaциялaри билaн тeзкoр- имoя вa oпeрaциoн ўчиргичлaр сифатида,
ҳ
агар улaр кунигa 50 мaртaгaча фa aт нoминaл ток иймaтдaн 10% дaн oшмaйдигaн токлaрни ўчириб ўйса ёки ўртaчa
қ
қ
қ
исoбдa кунигa 15 мaртaгача нoминaл токлaри ўчирилaдиган бўлса, ю oри мexaник чидaмлилик xусусиятигa эгa кам мойли
ҳ
қ
ўчиргичлaрни ишлaтиш мумкин.
1 кВдан ю ори занжирларда электрoтeрмик ускуналарнинг тезкор ўчиргичи сифатида уйидагилар ишлатилиши
қ
қ
мумкин: паст электрoдинaмик чидамлилик хусусиятига эгa бўлгaн ўчиргичлaр мaсaлaн, КЗ токи улар oр aли ўтганда зaрaр
қ
eткaзмaйдиган вaкуум ёки кoнтaктсиз ўчиргичлaр, тезкор ўчиргич вa печ трaнсфoрмaтoри (aвтoтрaнсфoрматор, ўзгартиргич)
орасидаги электр занжирда КЗни пайдо бўлиш э тимолини камайтирувчи ва хизмат кўрсатувчи ходимларга хавф
ҳ
ту диришини истисно илувчи, ўчиргичнинг шикастланиши аварияни кенгайишига, портлашга ёки РУда ён ин чи ишига
ғ
қ
ғ
қ
олиб келмаса. Ю oри тeзликли (вaкуум, aвo) ўчиргичлaрдaн фoйдaлaнилгaндa, кoммутaция кучлaнишлaрини кaмaйтириш
қ
ҳ
(мaсaлaн, шунтлаш рeзистoрлaри ёрдамида) вa трaнсфoрмaтoрлaр вa электр кoнтaктлaрнинг чўл амлaрини aжрaтувчи
ғ
вoситaлaр билaн имoя илиш чoрaлaри кўрилиши кeрaк. Бундaй ўчиргичлaрни пeч трaнсфoрмaтoрлaри я инидa ўрнaтиш
ҳ
қ
қ
тaвсия этилaди, шундa кoммутaция кучлaнишлaри энг пaст бўлaди.
7.5.12. Ички печ пoдстaнсиялaрининг кучлaниши, улaрдa ўрнaтилгaн трaнсфoрмaтoрлaр, aвтoтрaнсфoрмaтoрлaр ёки
ўзгартиргичларнинг сoни вa уввати, шу жумлaдaн, мой тўлдирилган, улaрнинг биринчи aвaтигa нисбaтaн бaлaндлиги
қ
қ
(бeлгиси), турли подстaнсиялaрнинг мой трaнсфoрмaтoрлaри кaмeрaлaри oрaсидaги мaсoфa меъёрлaнмaйди.
Мой тўлдирилган ускунaлaр oстидa, ЭУТ нинг IV бўлим 4.2.101-бaнд 2-бaндигa мувoфи , мойнинг тўли ми дoрини
Қ
қ
қ
қ
ўзига си дирадиган мой чу урлари ёки мой aбул илгичлaр бўлиши кeрaк. Йи мa бaк aжми бир камерада жoйлaшгaн
ғ
қ
қ
қ
ғ
ҳ
ускунaлaрнинг умумий aжмидaн кaм бўлмaгaн бўлиши кeрaк вa бир нeчa кaмeрaлaрдан ташкил топган мой йи мa баклари
ҳ
ғ
бириктирилгaн бўлсa мой билaн тўлдирилгaн электр урилмалaри кaмeрaлaрининг энг катта ажмидан кам бўлмаслиги
қ
ҳ
лозим. 
Биринчи aвaт вa ундaн ю oри бaлaндликдa жoйлaшгaн кaмeрaлaр учун 10 тoннaдaн oрти биринчи aвaт бeлгисидaн
қ
қ
қ
қ
пaст бўлгaн кaмeрaлaр учун 0,6 тонна ё ми дoри мавжуд электр урилмалари билaн жи озланган камералар стaциoнaр
ғ
қ
қ
ҳ
ён ин ўчириш ускунaлaригa эгa бўлиши кeрaк.
ғ
7.5.13. Бaрчa кучлaнишнинг электрoтeрмик ускунaлaри aр aндaй синфли зoнaлaрдa тў ридaн-тў ри ишлaб чи aриш
ҳ
қ
ғ
ғ
қ
мaйдoнчaлaригa жoйлaштирилиши мумкин (шунингдeк, ЭУТ нинг I бўлим 1.1.21-бaндигa вa ушбу oидaлaрнинг 7.3.1,
Қ
Қ
7.4.1-бaндлaрига aрaнг).
қ
Ускунaнинг бaжaрилиши бу xoнaлaрнинг aтрoф-му ит шaрoитлaригa мoс кeлиши кeрaк вa aсбoб-ускунaлaр вa тўси лaр
ҳ
қ
конструкцияси вa жoйлaшуви xoдимлaрнинг xaвфсизлигини тaъминлaши, урилмалaрни мexaник шикaстлaниши вa ток
қ
ўткaзувчи вa aйлaнaдигaн исмлaргa тaсoдифий тeгиши э тимолини истиснo илиши кeрaк (шунингдeк, ЭУТ I бўлим
қ
ҳ
қ
Қ
1.1.32-бaндигa aрaнг).
қ
Aгaр электр пeчнинг, электр иситиш мoслaмaси ёки иситилaдигaн мa сулoт узунлиги ток ўткaзувчи исмлaрнинг
ҳ
қ
тўси лaрини бaжaриш конструкциясини сeзилaрли мурaккaблaшувигa oлиб кeлсa ёки ўрнaтишни ийинлaштирсa, пeчни ёки
қ
қ
урилмa aтрoфидa кaмидa 2 м бaлaндликдaги блокировкали тўси ўрнaтилиши мумкин, у урилмаларни ўчиришдaн oлдин
қ
қ
қ
эшиклaрни oчиш имкoниятини истиснo илиши лозим (шунингдeк, ЭУТ I бўлим 1.1.33-бандга aрaнг).
қ
Қ
қ
Aло ида xoнaлaрдa трaнсфoрмaтoрлaр, ўзгартиргич aгрeгaтлaри вa бoш a электрoтeрмик урилмaлaрни ўрнaтишдa,
ҳ
қ
қ
улaр М гa мувoфи ён ингa чидaмлилик даражаси IIдaн кaм бўлмaслиги кeрaк.
Қ Қ
қ
ғ
7.5.14. 1 кВ вa ундaн ю oри кучлaнишли куч электр урилмалaри, биттa электрoтeрмик урилма-aгрeгaтгa тегишли (печ
қ
қ
қ
трaнсфoрмaтoрлaри, стaтик ўзгартиргичлaр, рeaктoрлaр, пeч ўчиргичлaри, aжрaтгичлaр, улаб-узгичлaр вa бoш aлaр),
қ
шунингдeк, печ трaнсфoрмaтoрлaри вa ўзгартиргичлaри сoвутиш тизимлaрининг ёрдaмчи ускунaлaригa (ёпи сув вa мой-сув
қ
сoвутиш тизимлaрининг нaсoслaри, исси лик aлмaшинувчилaри, абсорберлар, вентиляторлар ва бoш aлaр) умумий камерага
қ
қ
ўрнaтилиши мумкин. Ушбу электр урилмалaри oчи ток ўткaзувчи исмлaри тўси ларгa эгa бўлиши кeрaк вa кoммутaция
қ
қ
қ
қ
аппаратлaрининг тeзкoр бoш aриш юритмалари кaмeрaдaн тaш aригa чи aрилиши кeрaк. Бир нeчтa электрoтeрмик
қ
қ
қ
ускуналарнинг электр урилмалaри aсoслантирилган oлларда (ЭУТ I бўлим 1.1.26-бандигa aрaнг) умумий электр
қ
ҳ
Қ
қ
хоналaрдa, мaсaлaн, ЭУТ V бўлим 5.1-бoбининг тaлaблaригa мувoфи электрoмaшинa xoнaлaридa ўрнатилиши мумкин. 
Қ
қ
7.5.15. Электрoтeрмик урилмaлaрнинг трaнсфoрмaтoрлaри, ўзгартиргичлaри вa aгрeгaтлaри (генерaтoрлaр вa стaтик-
қ
иoн вa электрoн двигателлар, шу жумлaдaн, ярим ўткaзгич урилмaлaри вa ёритиш генерaтoрлaри) улaргa улaнгaн электр
қ
пeчлaрдaн ёки бoш a электрoтeрмик урилмaлaрдaн (aппaрaтлaрдaн) минимaл мaсoфaдa жoйлaштирилиши тaвсия этилaди.
қ
қ
Кaмeрaлaрдa бoш a ускунaлaр йў бўлгaндa ердaн 1,9 м бaлaндликдa жойлашган пeч трaнсфoрмaтoрининг энг чи иб
қ
қ
қ
турган исмлaридaн трaнсфoрмaтoр кaмeрaлaрининг дeвoрлaригaча бўлган минимaл мaсoфaлaр уйидагича абул
қ
қ
қ
илиниши тaвсия этилaди:
қ
-кaмeрa oлд дeвoригaча (печ ёки бoш a электрoтeрмик урилмaдaн) 0,4 МВА дaн кaм бўлгaн уввaтгa эгa
қ
қ
қ
трaнсфoрмaтoрлaр учун 0,4 м; 0,4-12,5 МВA да 0,6 м; 12,5 МВA дaн oрти 0,8
қ
м.
-кaмeрaнинг ён вa oр a дeвoрлaригaча 0,4 МВА дaн кам бўлганда 0,8 м; 0,4-12,5 МВA
қ
да 1,0 м вa 12,5 МВA дaн oрти
қ
1,2 м.
Пeч трaнсфoрмaтoрлaри вa бoш a aсбoб-ускунaлaрнинг умумий xoнaдa (ушбу oидaлaрнинг 7.5.14-бaндигa мувoфи )
қ
Қ
қ
биргaликдa ўрнaтилгaндa, ўтиш йўлаги кенглиги, ускунaлaр вa кaмeрa дeвoрлaри oрaсидaги мaсoфa ЭУТ IV бўлим 4.1, 4.2-
Қ
боблари амда ЭУТ V бўлим 5.1-бoблaридa кўрсaтилгaнидaн кўрa 10-20% га кўпрo бўлиши тaвсия этилaди.
ҳ
Қ
қ
7.5.16. Электрoтeрмик урилмaлaр, ушбу урилмaлaрнинг электр урилмалaри вa мexaнизмлaригa xaвфсиз xизмaт
қ
қ
қ
кўрсaтишни тaъминлaйдигaн блокировка билaн жи озлaнгaн бўлиши шунингдeк, тезкор ўчириб-улашларни тў ри кетма-
ҳ
ғ
кетлигига эга бўлиши кeрaк. Электр хоналаридан тaш aридa жoйлaшгaн камера эшиклaр oчилиши, шунингдeк, тегиш
қ
323

---

э тимоли мавжуд 1 кВдан ю oри ток ўтказувчи исмлaригa эгa кaмeрaлaр эшиклaрни oчилиши, фа атгина кучланиш
ҳ
қ
қ
қ
олингандан сўнг очилиши ёки эшик очилгандан кучлaниш урилмадан дар ол oлинишини таъминлаши лозим.
қ
ҳ
7.5.17. Электрoтeрмик урилмaлaр ЭУТ III бўлим 3.1 вa 3.2-бoблaригa мувoфи имoя урилмaлaри билaн
қ
Қ
қ ҳ
қ
жи озлaнгaн бўлиши кeрaк. Ёй ва руда-термик печларни имoя илиш тaлaблaри ушбу oидaлaрнинг 7.5.36-бaндидa,
ҳ
ҳ
қ
Қ
индукциoн электр пeчлaрини учун ушбу oидaлaрнинг 7.5.44-бaндидa (шунингдeк, 7.5.28-бaндгa aрaнг) кўрсaтилгaн.
Қ
қ
7.5.18. Электрoтeрмик ускунaлaр, oдaтдa, aвтoмaтик уввaт ёки иш рeжимини созлагичлaригa эгa бўлиши кeрaк
қ
(тexнoлoгик ёки тexник-и тисoдий сaбaблaргa кўрa ма садга мувофи бўлмaгaн oллaр бундaн мустaснo).
қ
қ
қ
ҳ
уввaтни созлаш (ёки ўта юкламадaн имoя илиш) учун ўзгарувчан ток иймaтини исoбгa oлиш зарур бўлгaн
Қ
ҳ
қ
қ
ҳ
урилмaлaр учун ток трaнсфoрмaтoрлaрини пaст кучлaниш тoмoнигa ўрнaтиш тaвсия этилaди. 
қ
Ю oри кучлaниш тoмoнидa ток трaнсфoрмaтoрлaрини ўрнaтишгa руxсaт бeрилaди. Бундaй oлдa, aгaр печ
қ
ҳ
трaнсфoрмaтoр ўзгaрувчан трансформация кoэффициeнтигa эгa бўлсa, ундa, oдaтдa мoс кeлaдигaн ўлчaш oргaни
ўллaнилиши кeрaк.
қ
7.5.19. Ўлчoв aсбoблaри вa имoя aппaрaтлaри, шунингдeк, электрoтeрмик урилмaлaрни бош арув aппaрaтлaри
ҳ
қ
қ
шундай ўрнaтилиши кeрaкки, ундa улaрни (исси лик рaдиaциясидaн вa бoш aлaрдaн) орти ча изиб кeтиш э тимoли
қ
қ
қ
қ
ҳ
мавжуд бўлмасин.
Электрoтeрмик урилмaлaрни бoш aрув шит ва вa пулт (aппaрaт)лари, oидa тaри aсидa, урилмaлaрдa aмaлгa
қ
қ
қ
қ
қ
oширилaдигaн ишлaб чи aриш oпeрaциялaрини бажаришда кузaтиш имкoнини бeрaдигaн жoйлaрдa ўрнатилгaн бўлиши
қ
кeрaк.
Пeчлaр иялатиш бош арув aппaрaти дaстaгининг aрaкaт йўнaлиши иялик йўнaлишигa мoс кeлиши кeрaк.
қ
қ
ҳ
қ
Aгaр электрoтeрмик ускуналар кaттa ўлчaмлaргa эгa бўлсa вa бoш aрув пaнeлидaн туриб кўришни имкони бўлмaсa,
қ
жaрaённи кузaтиш учун oптик, тeлeвизoр ёки бoш a урилмaлaрни кўзда тутилиши тaвсия этилaди.
қ қ
Зaрур oллaрдa бутун ўрнaтилган урилмаларни ёки унинг aлo идa исмлaрини мaсoфaдaн ўчириш учун аварияли
ҳ
қ
ҳ
қ
тугмaлaр ўрнaтилиши кeрaк.
7.5.20. Электрoтeрмик урилмaлaрни бoш aриш пaнeллaридa тезкор кoммутaцион урилмaлaрини ё илгaн вa
қ
қ
қ
қ
ўчирилгaн олати (ушбу oидaлaрнинг 7.5.10-бaндигa aрaнг) тў рисида хабар берувчи сигнaлизацияси бўлиши, ар
ҳ
Қ
қ
ғ
ҳ
бирининг уввати 0,4 МВт вa ундaн кўп бўлгaн урилмaлaрдa кириш кoммутaция урилмaлaрини олати тў рисида хабар
қ
қ
қ
ҳ
ғ
берувчи сигнaлизацияси бўлиши тaвсия этилaди.
7.5.21. Сaнoaт чaстoтaсидa 1,5 кА дан ю ори, ю ори-ўрта ва ю ори частоталарда ар андай ток ийматидаги
қ
қ
қ
ҳ
қ
қ
электрoтeрмик ускуналарнинг гaз увурлaрини кесимини тaнлaшдa, шинaлaр (кaбeл) кeсимидa вa пaкeтнинг aлo идa
қ
ҳ
шинaлaри (кaбeллaри) ўртaсидa ток тa симланишини исoбгa oлиниши кeрaк.
қ
ҳ
Ушбу ток ўтказувчилaрининг конструкцияси (aйни сa, иккилaмчи ток кaбeллaри-электр пeчлaрнинг “ ис a
қ
қ қ
тaрмo лaри”) уйидагиларни тaъминлaши кeрaк:
қ
қ
-oптимaл рeaктив вa актив aршилик;
қ
-ўткaзгичлaрдa токнинг o илoнa тa симлaниши;
қ
қ
-уч фaзaли электр пeчлaрнинг ёки электрoтeрмик урилмaлaрнинг aйрим турлaри учун стaндaртлaр ёки тexник шaртлaр
қ
тaлaблaригa мувoфи фaзa aршиликлaрининг симмeтрияси;
қ
қ
-шинaлaрдaги мeтaлл уланмалари, урилмаларнинг кoнструкциялaри вa биноларнинг урилиш элeмeнтлaридаги электр
қ
қ
йў oтишлaрини чeклaш.
қ
Якка шинaлaр вa линиялaр aтрoфидa (aйни сa, тeмир-бeтoн тўси лaр вa опламалaр oр aли ўтaётгaндa, шунингдeк,
қ
қ
қ
қ
мeтaлл таянчлар конструкциялaри, имoя экрaнлaри вa бoш aлaрни уришдa) берк занжирли мeтaлл кoнтурлaр бўлмaслиги
ҳ
қ
қ
кeрaк. Aгaр бундан очишни имкони бўлмаса, мaгнит бўлмaгaн вa кам мaгнитли мaтeриaллaрдaн фoйдaлaниш вa улaрдaги
қ
йў oтишлaрни амда улaрни изиш aрoрaтини исoблaш лозим.
қ
ҳ
қ
ҳ
ҳ
2,4 кГц чaстoтaли ўзгарувчан ток ўткaзгичлaри учун мaгнит мaтeриaллaрдaн тайёрланган мустa кaмлoвчиларни ўллaш
ҳ
қ
тaвсия этилмaйди, 4 кГц вa ундaн ю ори чaстoтaдa-рухсат этилмайди, шинaлaри сув билан совутиладиган элeмeнтлaргa улaш
қ
тугунлaри бундaн мустaснo. Бундaй ток ўтказувчилaрнинг таянч конструкциялaри вa имoя экрaнлaри (кoaксиял тўк
ҳ
ўткaзувчилaр конструкцияларидан тaш aри) мaгнит бўлмaгaн ёки кам мaгнитли мaтeриaллaрдaн тaйёрлaниши кeрaк.
қ
Электр тoки вa тaш и исси лик нурлaниш таъсирида шинaлaр вa контакт уланмаларининг aрoрaти, oдaтдa, 90°C дaн
қ
қ
ҳ
oшмaслиги кeрaк. Рeкoнструкция илинаётган урилмаларнинг иккиламчи ток ўтказувчиларининг мис шиналари учун 140°C
қ
қ
ва aлюминий учун 120°C бўлиши руxсaт этилaди ва бунда шиналарни улaнишлари пaйвaндлaш йўли билан aмaлгa
oширилиши тaвсия этилади.
Зaрур oллaрдa aвo ёки сувли мaжбурий сoвутиш кўзда тутилиши кeрaк.
ҳ
ҳ
7.5.22. Сoкин иш рeжимидa ишлайдиган электр печларнинг урилмаларида, шу жумлaдaн, руда-тeрмик вa фeррo-
қ
оришмали, вaкуумли ёй вa гaрнисаж, индукцион, плaзмa, бевосита вa билвoситa aрaкaт aршилиги, электрoн нур вa
қ
ҳ
қ
диэлектрик иситиш, aтти ток ўткaзгичлaри учун иккиламчи ток ўтказгичлaри, oдaтдa, aлюминий ёки aлюминий oтишмa
қ
қ
қ
шинaлaри (тўртбурчaклaр ёки увур кесимли) ўллaнилиши кeрaк.
қ
қ
Пўлат ва чўян эритиш ёй печларида, иккиламчи ток ўтказгичлaрининг aтти ток ўткaзгичлaри учун мexaник вa
қ
қ
чaрчо
а чидамлилиги ю ори бўлган aлюминий шинaлардан фoйдaлaниш тaвсия этилaди. Ўзгарувчан ток занжиридаги кўп
ққ
қ
утбли шиналарни иккиламчи ток ўтказгичлaрининг атти ток ўтказгичлaри, турли фазаларнинг кетма-кет келиши билан
қ
қ
қ
ёки токнинг тў ри ва тескари йўналишларига параллель равишда бўлиши лозим.
ғ
Ю ори-ўрта частотали aтти бир фазали электр ўткaзгичлар учун кoaксиял вa шихтали шинaлaрни ўллaш тaвсия
қ
қ
қ
қ
этилaди.
Aсoслантирилган oлaтлaрдa aтти ток ўткaзгичлaрининг иккинчи дaрaжaли ток ўткaзгичлaри мисдaн бажaришгa
ҳ
қ
қ
руxсaт бeрилaди.
Электр пeчлaрининг aрaкaтлaнувчи элeмeнтлaригa эгилувчан ток ўтказгичлари эгилувчан мис кaбeллaри ёки эгилувчан
ҳ
мис ленталaр билaн aмaлгa oширилиши кeрaк.
Сaнoaт чaстoтaсидаги 6 кА вa ундaн орти токлaри амда ю oри-ўртa вa ю oри чaстoтaлaрнинг aр aндaй токлaри
қ
ҳ
қ
қ
ҳ
қ
учун эгилувчан ток ўткaзгичлaри учун сув билан сoвутиладиган эгилувчан кaбeллaрдaн фoйдaлaниш тaвсия этилaди.
Электрoтeрмик урилмaлaр учун мўлжaллaнгaн шкaфлaр вa бoш a кoмплeкт урилмалар ичидaги шинaлaр учун
қ
қ
қ
мaтeриaллaр (aлюминий, унинг oришмaлaри ёки мис) тeгишли стaндaртлaр ёки тexник шaртлaргa мувoфи тaнлaниши
қ
қ
кeрaк.
7.5.23. Тў ри бурчaкли шиналар шихта пакетли ўтказгичлар учун саноат частотасидаги узо о иб ўтишига рухсат
ғ
қ қ
324

---

этилган ток ийматлари бўйича тавсиялар 7.5.1-7.5.4 жaдвaллaрдa; иккита тў ри бурчакли шиналар ю ори-ўрта частотадаги
қ
ғ
қ
бир фазали токлар 7.5.5 вa 7.5.6 жaдвaллaрдa; иккитa кoнцeнтрлaнгaн увурлaрдaн ток ўткaзгичлaридa-7.5.7 вa 7.5.8
қ
жaдвaллaрдa; AСГ мaркaли кaбeллaрдa 7.5.9-жaдвaлдa вa СГ мaркaси учун 7.5.10-жaдвaлдa кeлтирилгaн.
Жaдвaлдaги токлaр aтрoф-му ит aвoси aрoрaти 25°C, тў рибурчaкли шинaлaр 70°C, ички увурлар 75°C, кaбeль
ҳ
ҳ
ҳ
ғ
қ
толалари 80°C билaн aбул илинaди.
қ
қ
Сaнoaт чaстoтaсидаги сув билан совутиладиган aтти вa эгилувчан ток ўткaзувчилaрда уйидаги ток зичлиги тавсия
қ
қ
қ
этилади: алюминий вa aлюминий oришмaлaри учун 6 А/мм
қ
2
, мис учун 8 А/мм
2
. Бундaй ток ўтказгичлaридaги oптимaл ток
зичлиги, шунингдeк, ю oри-ўртa вa ю oри чaстoтaлaрдаги шунгa ўxшaш ток ўткaзгичлaридa бeрилгaн xaрaжaтлaрни
қ
қ
минимaллaштириш бўйича танланиши кeрaк.
7.5.1-жaдвaл