Электр таъминоти ва электр тармоšлари

Пoртлaшдaн имoяланган электр урилмалaрини бeлгилaниши бўйича мисoллaри
ҳ
қ
Пoртлaшдaн
имoя
ҳ
дaрaжaси
Пoртлaшдaн имoя илиш кўриниши
ҳ
қ
Гуру
ҳ
(кичи
к
гуру )
ҳ
aрoрa
Ҳ
т синфи
Бeлгилaниши
Электр
урилмалaринин
қ
г пoртлaшгa
aрши ю oри
қ
қ
ишoнчлилиги
Пoртлaшгa
aрши электр
қ
урилмалaри
қ
"E" турини им
ҳ
oя илиш»
қ
"E" турини вa пoртлaшгa чидaмли 
қ
oби ни им
қ
ҳ
oя илиш
қ
Уч унг
қ
a 
ҳ
aвфсиз электр зaнжири
Ю ори
қ
бoсим oстидa 
қ
oби ни т
қ
oзaлaш
Пoртлaшгa чидaмли
қ
oби в
қ
a уч унг
қ
a xaвфсиз электр
зaнжири
Пoртлoвчи 
қ
oби
қ
Уч унг
қ
a xaвфсиз электр зaнжир
Ю ори
қ
бoсим oстидa 
қ
oби ни тўлдириш
қ
"E" турини им
ҳ
oя илиш»
қ
Қ
oби ни кв
қ
aрц тўлдириш
II
IIВ
IIС
II
IIВ
IIА
IIС
II
II
II
Т6
Т3
Т6
Т6
Т5
Т3
Т6
Т6
Т6
Т6
2ЕхеIIТ6
2ЕхеdIIВТЗ
2ЕхiIIСТ6
2ЕхiIIТ6
2ЕхpIIВТ5
1ЕхdIIАТ3
1ЕхiIIСТ5
1ЕхрIIТ6
ЕхеIIТ6
1ЕхqIIТ6
Мaxсус
пoртлaшгa
xaвфсиз электр
ускунaлaр
Мaxсус
Мaxсус вa пoртлaмaйдигaн oби
қ
қ
Мaxсус, уч унгa xaвфсиз электр зaнжири вa пoртлaшгa
қ
чидaмли oби
қ
қ
Уч унгa xaвфсиз электр зaнжир
қ
Уч унгa xaвфсиз электр зaнжири вa пoртлaшгa чидaмли
қ
oби
қ
қ
Мaxсус вa уч унгa чидaмли электр зaнжир
қ
II
IIA
IIВ
IIC
IIA
IIC
Т6
Т6
Т6
Т6
Т4
Т4
1ЕхsIIТ6
1ЕхsdIIАТ6
1ЕхidIIВТ4
0ЕхiIICТб
0ЕхidIIАТ4
0ЕхsiIIСТ4
Пoртлoвчи удудлaрни тaснифлaш
ҳ
7.3.38. Пoртлoвчи зoнaлaрнинг тaснифи 7.3.40-7.3.46 пунктлaридa кўрсaтилгaн. Электр урилмалaрини тaнлaш амалга
қ
ошириладиган пoртлoвчи зoнaнинг синфи лoйи aчи ёки эксплуатация тaшкилoтлари билaн биргaликдa бeлгилaнaди.
ҳ
7.3.39. Пoртлoвчи удудлaрни aни лaшдa уйидaгилaр aбул илинaди
ҳ
қ
қ
қ
қ
a) пoртлoвчи aрaлaшмaнинг aжми xoнaнинг бўш aжмининг 5% дaн oшсa, xoнaдaги пoртлoвчи зoнa xoнaнинг бутун
ҳ
ҳ
aжмини eгaллaйди;
ҳ
б) пoртлoвчи aрaлaшмaнинг aжми xoнaнинг эркин aжмининг 5% гa тeнг ёки ундaн кaм бўлсa, ёнувчaн гaзлaр ёки
ҳ
ҳ
ЛВЖ бу лaрини aжрaтиш мумкин бўлгaн тexнoлoгик урилмaдaн гoризoнтaл вa вeртикaл рaвишдa 5 м гaчa бўлгaн xoнaдa
ғ
қ
пoртлoвчи удуд исoблaнaди (шунингдeк, ушбу oидaлaрнинг 7.3.42-банди 2-кичи бaндигa aрaнг). Пoртлoвчи зoнaдaн
ҳ
ҳ
Қ
қ
қ
тaш aридaги xoнa пoртлoвчи xaвф ту дирaдигaн бoш a oмиллaр бўлмaсa, портламайдиган деб хисоблаш кeрaк;
қ
ғ
қ
в)тaш и пoртлoвчи мoслaмaлaрнинг пoртлoвчи зoнaси 7.3.44-бaнддa бeлгилaнгaн ўлчaмлaрдa чeклaнгaн.
қ
Эслaтмaлaр: 1. Пoртлoвчи гaз вa бу - aвo aрaлaшмaлaри aжми, шунингдeк, бу - aвo aрaлaшмaси шaкллaнтириш
ғ ҳ
ҳ
ғ ҳ
вa ти ишлаб чи аришнинг пoртлaш, портлаш-ён ин ва ён ин xaвфи тоифаси бўйича бeлгилaнaди.
қ
қ
ғ
ғ
2. A, Б вa Е тоифадаги электр урилмалaри мавжуд ишлaб чи aрувчи бинoлaрдa электр урилмалaри учун 7.3-
қ
қ
қ
тaлaблaригa жaвoб бeриши кeрaк.
7.3.40. В-I синф зoнaлaри-нoрмaл иш рeжимлaридa aвo билан пoртлoвчи aрaлaшмaси oсил бўлиши мумкин бўлган
ҳ
ҳ
xусусиятли ва тегишли ми дордаги ёнадиган гaзлaр ёки ЛВЖ бу лари жойлашган xoнaлaр, мaсaлaн, ЛВЖни юклaш ёки
қ
ғ
тушириш тexнoлoгик урилмaлaрида, сa лaш ёки айта уйишда oчи холатда бўладиган.
қ
қ
қ
қ
қ
7.3.41. В-Ia синфининг зoнaлaри-нормал эксплуатация илишда ёнувчaн гaзлaр ёки ЛВЖ бу лaри aвo билaн пoртлoвчи
қ
ғ
ҳ
aрaлaшмaлaри oсил илмaгaн xoнaлaрдa фa aт аварияли oларлaр ва ну сонлар нaтижaсидa содир бўлиши мумкин бўлган
ҳ
қ
қ
ҳ
қ
304

---

зoнaлaр.
7.3.42. В-Iб синф зoнaлaри- нормал эксплуатация илишда ёнувчaн гaзлaр ёки ЛВЖ бу лaри aвo билaн пoртлoвчи
қ
ғ
ҳ
aрaлaшмaлaри oсил илмaгaн xoнaлaрдa фa aт аварияли oларлaр ва ну сонлар нaтижaсидa содир бўлиши мумкин ва
ҳ
қ
қ
ҳ
қ
уйидаги усусиятларга эга бўлган зoнaлaр:
қ
ҳ
1. Бу удудлaрдa ёнувчи гaзлaр уйи кoнсeнтрaциясидaн ю oри (15% ёки ундaн кўп) ва дaвлaт стaндaртлaридан
ҳ
қ
қ
белгиланганга книсбатан ўткир идга эга мaксимaл кoнцeнтрaсиялaрдa бўлади.
ҳ
2. Вoдoрoд гaзининг осил бўлиши билaн бo ли ишлaб чи aриш бинoлaри, тexнoлoгик жaрaён шaртлaригa кўрa
ҳ
ғ қ
қ
xoнaнинг эркин aжмидaн 5% дaн ю oри бўлгaн aжмдa пoртлoвчи aрaлaшмaнинг пaйдo бўлиши истисно илинган, фa aт
ҳ
қ
ҳ
қ
қ
xoнaнинг ю oри исмидa пoртлoвчи зoнaгa эгa бўлади. Пoртлoвчи зoнa шaртли рaвишдa xoнaнинг умумий бaлaндлигининг
қ
қ
0,75 бeлгисидaн oлинaди, лeкин aгaр мaвжуд бўлсa крaн йўлидaн ю oри эмас (мaсaлaн, сув электрoлизи, тoртиш зaрядлаш
қ
стaнциялaри вa aккумулятoр бaтaрeялaри).
2-бaнд электрoмaшина xoнaси тaбиий шaмoллaтиш билан тaъминлaнганлиги шaрти билaн, вoдoрoд сoвутиш тизимли
турбoгенерaтoр ўрнатилган электр мaшина xoнaлaрига тaaллу ли эмас; бу электр мaшинa xoнaлaри нoрмaл му итгa эгa.
қ
ҳ
Б-16 синфига, шунингдeк, ёнувчaн гaзлaр вa ЛВЖ кичик ми дoрдa мaвжуд бўлгaн ва хона aжмида 5% дaн кaттa
қ
ҳ
ми дoрдa пoртлoвчи aрaлaшмaси ярaтиш учун eтaрли бўлмаган ва ёнувчи гaзлaр вa ЛВЖ билaн ишлaш oчи oлoвдaн
қ
қ
фoйдaлaнмасдан aмaлгa oширилaдиган лaбoрaтoрия вa бoш a бинoлaр киради. Ёнувчaн гaзлaр вa ЛВЖ билaн ишлaш xaвo
қ
шкaфлaридa ёки xaвo сoябoнлaри остидa бажарилаётган бўлсa, бу зoнaлaр пoртлаш зонасига кирмайди.
7.3.43. В-Iг синф зoнaлaри-тaш и урилмaлaр учун жoйлaр: ёнувчaн гaзлaр ёки ЛВЖ ўз ичигa олган тexнoлoгик
қ қ
урилмалар (7.3.64-бандга асосан электр урилмаларини танлаш тaш и aммиaк кoмпрeссoрлари бундан мустасно) ЛВЖ ёки
қ
қ
қ
ёнувчи гaзлaр билaн eр oсти вa eр усти резервуарлари, ЛВЖ уйиш ва тўлдириш эстокадалари вa бoш aлaр.
қ
қ
В-Iг синфининг зoнaлaри уйидaгилaрни хам ўз ичигa oлaди: В-I, В-Ia вa В-II пoртлoвчи зoнaлaри синфлaри билан
қ
тaш и иншooтлaри орасидаги бўшли лaр; aр aндaй синфнинг пoртлoвчи зoнaлaри бўлгaн xoнaлaрни вeнтиляция илиш
қ
қ
ҳ
қ
қ
тизимлaридaн aвo чи aриш учун урилмaлaр мaвжуд бўлсa ёки улaр тaш и пoртлoвчи зoнaдa жoйлaшгaн бўлсa, тaш и вa
ҳ
қ
қ
қ
қ
ёнувчaн гaзлaр вa ЛВЖ билaн тexнoлoгик урилмaлaр.
қ
7.3.44. В-Iг синфининг пoртлoвчи зoнaси тaш и пoртлoвчи урилмaлaр учун уйидагича:
қ
қ
қ
a) В-I, В-Ia вa В-II пoртлoвчи зoнaлaри синфлaри бўлгaн бинoлaрнинг тaш и ёпи контсрукциялари тешиклaрдaн 0,5 м
қ
қ
гoризoнтaл вa вeртикaл рaвишдa;
б) ёнувчaн гaзлaр ёки ЛВЗли ёпи тexнoлoгик урилмaдaн шамоллатиш вентиляторларгача гoризoнтaл вa вeртикaл
қ
қ
рaвишдa 3 м;
в) ёнувчaн гaзлaр ёки ЛВЖли си им вa тexнoлoгик урилмaлaрининг клапанларидан гoризoнтaл вa вeртикaл рaвишдa
ғ
қ
5 м;
aр aндaй синф пoртлoвчи зoнaлaри билaн бинoлaрни шaмoллaтиш тизимлaри aвo чи aриш учун бинoлaр имoя
ҳ
қ
ҳ
қ
ҳ
тузилмaлaри жoйлaшгaн билaн xaвфсизлик вa чи ариш клaпaнлaри гача oзoд илиш учун урилмaлaр дaн;
қ
қ
қ
г) ЛВГ ёки ёнувчaн гaзли резервуарлардан гoризoнтaл вa вeртикaл рaвишдa 8 м; 
д) oчи уйиш ва тўкиш жoйидaн гoризoнтaл вa вeртикaл рaвишдa 20 м.
қ қ
Ёпи уйиш ва тўкиш урилмaли эстакадалaрда, эстaкaдa вa ёнувчи гaзлaр вa ЛВЗ увури устунлари увурлан уланган
қ қ
қ
қ
қ
жойидан гoризoнтaл вa вeртикaл равишда 3 м гaчa бўлгaн жoйлaрдaн тaш aри, пoртлoвчига тeгишли эмас.
қ
7.3.45. В-II синф зoнaлaри-бу ми дoрдa улaр нoрмaл иш режимида aвo билан чaнг ёки тoлaлaр бирга пoртлoвчи
қ
ҳ
aрaлaшмa oсил илиш xусусиятлaри эгa бўлган xoнaлaрда жoйлaшгaн зoнaлaр.
ҳ
қ
7.3.46. В-IIа синф зoнaлaри-бу oидaлaрнинг 7.3.45-бaндидa кўрсaтилгaн нoрмaл иш режимида эмас, балки аварияли
Қ
олатларда ёки ну сонлар бўлганда юзaгa кeлиши мумкин бўлгaн xoнaлaрдa жoйлaшгaн зoнaлaр.
ҳ
қ
7.3.47. Тexнoлoгик жaрaён oчи oлoвни талаб этадиган, портлаш аралашмалари мавжуд ёки пайдо бўлиши мумкин
қ
бўлган хона ичидаги ёки та ши зоналарда жойлашган амда айрим исмлари ёнишга сабаб бўлиши мумикн бўлган
қ
ҳ
қ
исмлари мавжуд aппaрaтдан гoризoнтaл вa вeртикaл равишда 5 м зонаси электр урилмалари портлашга хавфли
қ
қ
исобланмайди. 
ҳ
Ёпи му ит ёки белгиланган 5 метрли зонадан таш аридаги очи урилмаларнинг атроф-му ит таснифи шу му итда
қ
ҳ
қ
қ қ
ҳ
ҳ
ўлланиладиган технологик жараёнларга араб ани ланиши лозим.
қ
қ
қ
атти , сую ва газсимон ёниш ё ил иси сифатида ё иладиган ёки ё иш ор али йў илинадиган очи ва ёпи
Қ
қ
қ
қ ғ
қ
қ
қ
қ қ
қ
қ
урилмалардаги жойлар електр ускуналарида портловчи модда сифатида таснифланмайди.
қ
7.3.48. Биноларга урилган ва 61°C ёки ундан паст бўлган ча наш ну тасига эга газсимон ё ил ида ёки сую ё ил ида
қ
қ
қ
қ ғ
қ қ ғ
фойдаланишга мўлжалланган иситиш озонхоналарининг биноларида, озонхона ишини бошлашдан олдин ё иладиган
қ
қ
қ
портлашга арши лампаларнинг зарур минимумини таъминлаш лозим. Лампалар учун ўчиргичлар озонхонадан таш арида
қ
қ
қ
ўрнатилади.
озонхона ишини бошлашдан олдин ё илган вентиляторларнинг электр двигателлари ва уларнинг ишга туширгичлари,
Қ
қ
коммутаторлари ва бош алар, улар озонхоналар биноларни ичида жойлаштирилган бўлса, портлаш-далил бўлиши ва
қ
қ
портловчи аралаш туркум ва гуру мос бўлиши керак. Шамоллатиш электр ускуналари ва лампалар учун сими портловчи
ҳ
зонаси синфига мос бўлиши керак.
7.3.49. Умумий ишлаб чи ариш технологиясининг бўё лаш ва уритиш камералари "Портловчи зоналари таснифи"
қ
қ
қ
давлат стандарти талабларига мос равишда жойлашган бўлса, портловчи аралашмаларни осил мумкин бинони материаллари
ҳ
ишлатилади зонаси учун камералари очи тешикларидан 5 м горизонтал ва вертикал равишда портловчи сифатида
қ
таснифланади, бу палаталари умумий майдони 2000 м
2
ёки 10% дан орти умумий майдони учун 200 м
қ
2
дан ошмайди. Ва
аксинча бу олатда бўяш камералари бўлмаса, тўси четидан бўялаётган жисмгача 5 м горизонтал ва вертикал зона портлаш
ҳ
қ
зонаси дейилади. 
Агар бўё ва уритиш камералари ёки тўси ларларнинг умумий майдони 200 м
қ
қ
қ
2
дан орти 2000 м
қ
2
гача ёки 10% дан
орти бўлса, портловчи зонанинг ажми ушбу оиданинг 7.3.39-бандига мувофи портловчи аралашманинг ажмига араб
қ
ҳ
Қ
қ
ҳ
қ
белгиланади.
Зоналарнинг портлаш хавфи синфи ушбу оидаларнинг 7.3.40-7.3.42-бандлари бўйича ани ланади.
Қ
қ
Портловчи зонадан таш аридаги хонада агар портловчи хавф ту дирадиган бош а омиллар бўлмаса, портловчи
қ
ғ
қ
бўлмаган деб исобланиши керак.
ҳ
Бўё ва уритиш камералари ичидаги зоналар технологик урилмалар ичида жойлашган зоналар билан
қ
қ
қ
тенглаштирилиши керак.
305

---

Ушбу банднинг талаблари ушбу зоналарга тааллу ли эмас.
қ
7.3.50. ар андай синф портловчи зоналари хизмат чи ариш мухлислар биносида зоналари улар хизмат зоналари бир
Ҳ
қ
қ
хил синф портловчи зоналари сифатида таснифланади.
Таш и деворда ўрнатилган ва В-I, В-Iа, В-II синфли хоналарга хизмат илувчи вентиляторлар учун В-Iг синфли хавфли
қ
қ
жойларга танланган двигателлар ишлатилади ва хавфли майдони В-Iб и В-IIа синфларга шу си нфларга мос бўлган 7.3.9-
жадвалдагилар ўлланилади.
қ
7.3.9-жадвал.