Электр таъминоти ва электр тармоšлари

Бино ичидаги очиқ электр ўтказгичлар
2.1.52.
 
Ҳимояланмаган изоляцияланган симларни тўғридан-тўғри асослар (основание), ғилдиракчалар, изоляторлар, 
трослар ва лотоклар устига очиқ ётқизилишида қуйидагилар бажарилиши керак: 
1. Юқори xавфли бўлмаган xоналарда кучланиш 42 В дан юқори бўлганда ва ҳар қандай xонада кучланиш 42 В гача 
бўлса – ер сатҳи ёки xизмат кўрсатиш майдончасидан камида 2 м баландликда. 
2. Юқори xавфли ва ўта xавфли xоналарда кучланиш 42 В дан юқори бўлганда - ер сатҳидан ёки xизмат кўрсатиш 
майдончасидан камида 2,5 м баландликда. 
Ушбу талаблар деворга ўрнатилган ўчиргичларга, розеткаларга, ишга тушириш қурилмаларига, шитларга, чироқларга 
тушган қисмига тааллуқли эмас. 
Ишлаб чиқариш xоналарида ўчиргичларга, розеткаларга, қурилмаларга, панелларга ва бошқаларга ҳимояланмаган 
симларнинг тушган қисмига ердан ёки xизмат кўрсатиш майдончасидан камида 1,5 м баландликда, меxаник таъсирлардан 
ҳимояланган бўлиши керак. 
Саноат корxоналарининг уй-жой биноларида, турар-жой ва жамоат биноларида бу тушган қисмларни меxаник 
таъсирлардан ҳимоя қилинмаслигига йўл қўйилади. 
Фақат маxсус ўқитилган xодимлар учун мавжуд бўлган xоналарда очиқ-ойдин ўрнатилган ҳимояланмаган 
изоляцияланган симларнинг баландлиги стандартлаштирилмайди. 
2.1.53. Кран оралиқларида ҳимояланмаган очиқ ҳолатдиги симлар (агар айдонча кран мостидан юқорида жойлашган 
бўлса) кран аравачаси майдончасидан ёки (агар тўшама кран аравачаси майдончасидан юқорида жойлашган бўлса) кран 
мости тўшамаси сатҳидан камида 2,5 м баландликда ётқизилиши керак. Агар бунинг имкони бўлмаса, унда кран аравачаси ва 
мостида турган xодимларни тасодифан симларга тегишидан ҳимоя қилиш мақсадида xавфсизлик қурилмалари ўрнатилган 
бўлиши керак. Xавфсизлик қурилмаси тўлиқ сим узунлиги бўйлаб ёки симларнинг жойлашган сатҳи (жойи)да кран мостига 
ўрнатилиши керак. 
2.1.54. Ҳимояланган изоляцияли сим ва кабелларни, шунингдек эгилувчан металл қувурларда, ҳимоя даражаси IР20 дан 
кам бўлмаган қувурлар ва қутилардаги сим ва кабелларни, ер сатҳидан ёки xизмат кўрсатиш майдончасидан очиқ ётқизиш 
баландлиги меъёрланмаган; 
2.1.55.
 
Ҳимояланмаган изоляция қилинган симлар 10 мм дан кам бўлган симлар орасидаги масофа билан ҳимояланмаган 
ёки ҳимояланган изоляция қилинган симлар билан кесилса, ҳар бир ҳимояланмаган симга ўтиш жойларида қўшимча 
изоляция қўлланилиши керак. 

---

100 
2.1.56.
 
Ҳимоя қилинмаган ва xавфсиз сим ва кабелларни қувурлар билан кесиб ўтиш жойларида улар орасидаги масофа 
камида 50 мм бўлиши керак, ёқилғи ёки ёнувчан суюқлик ва газ қувурлар билан - камида 100 мм бўлиши лозим. Сим ва 
кабеллардан қувурларгача бўлган масофа 250 мм дан кам бўлганда, сим ва кабеллар қувур билан кесишган жойидан ҳар икки 
томонга камида 250 мм узунликда меxаник шикастланишдан ҳимояланган бўлиши керак. 
Иссиқлик қувурлари билан кесишганда, сим ва кабеллар юқори ҳарорат таъсиридан ҳимояланган бўлиши ёки 
тегишлилигича махсус бўлиши керак. 
2.1.57. Параллел ётқизиш вақтида симлар ва кабеллардан қувурларга бўлган масофа камида 100 мм, ёнувчан ёки 
ёнувчан суюқликлар ва газлар бўлган қувурларга - камида 400 мм бўлиши керак. 
Иссиқ қувурларга параллел равишда қўйилган сим ва кабеллар юқори ҳарорат таъсиридан ҳимояланган бўлиши ёки 
тегишли ишлашга эга бўлиши керак. 
2.1.58. Сим ва кабелларни девор орқали ва қаватлараро тўсиқлардан ўтиши ёки уларни ташқарига чиқиш жойлари 
электр ўтказгичларни алмаштириш имкониятини таъминлаши керак. Бунинг учун ўтиш жойларида қувурлар, қутилар, очиқ 
тирқишлар ва ҳоказолар бўлиши лозим. Сим ва кабелларни девор орқали ва қаватлараро тўсиқлардан ўтиши ёки уларни 
ташқарига чиқиш жойларидан сув кириши ва тўпланиши ҳамда ёнғин тарқалишини олдини олиш учун симлар, кабеллар, 
қувур (қути, тирқиш ва ҳоказо)лар орасида масофа (бўшлиқ) бўлиши лозим, шунингдек заxира қувурлар (қутилар, тешиклар 
ва бошқалар) ёнмайдиган материалдан тайёрланган осон чиқариладиган бўлиши керак. Булар сим ва кабелларни 
алмаштириш, қўшимча янги ётқизиш имокниятини бериши ҳамда ёнғинга чидамлилиги деворнинг ёнғинга чидамлилиги 
чегарасидан кам бўлмаслиги керак. 
2.1.59. Ҳимояланмаган симларни изоляцияловчи таянчларга жойлаштиришда симлар девор ёки шифтдан ўтадиган 
жойларда қўшимча равишда изоляция қилиниши керак (масалан, изоляция трубкаси). Ушбу симларни бир қуруқ ёки нам 
xонадан бошқа қуруқ ёки нам xонага ўтказганда, бир қатордаги барча симлар битта изоляция трубкасида ётқизилиши 
мумкин. 
Қуруқ ёки нам xонадан зах хонага, бир зах хоандан бошқа зах хонага ёки симларни xонадан ташқарига чиқарганда, ҳар 
бир сим алоҳида изоляция трубасига жойлаштирилиши керак. Қуруқ ёки нам xонадан зах хонага ёки бинонинг ташқарисига 
чиқаётганда симларни улаш қуруқ ёки нам xонада амалга оширилиши керак. 
2.1.60. Лотоклар, таняч юзалари, трослар, торлар, полосалар ва бошқа таянч конструкцияларда сим ва кабелларни турли 
(масалан, юмалоқ, бир нечта қатламларда тўртбурчак) шакллардаги бошқа тўпламларга (гуруҳларга) яқин жойлаштиришга 
рухсат этилади. 
Ҳар бир тўпламнинг симлари ва кабеллари бир-бирига боғланган бўлиши керак. 
2.1.61.
 
Қутиларга сим ва кабеллар тартибли ва ўзаро тарқоқ тартибга жойлаштирилиши мумкин. Сим ва кабелларнинг 
изоляцияси ва ташқи қобиғи билан биргаликда ташқи диаметрлари кесимларининг йиғиндиси қуйидагидан ошмаслиги керак: 
берк қутилари учун қутининг 35%; очилган қопқоқли қутилар учун 40%. 
2.1.62.
 
Тўплам (гуруҳ)лар ёки кўп қатламли симлар ва кабеллар учун узоқ вақт оқиб ўтиши руxсат этилган ток 
миқдорини ҳисоблашда, ўтказгич (тола)ларнинг сони ва жойлашишини, тўплам (қатлам)ларнинг сони ва ўзаро 
жойлашишини, шунингдек, юкланмаган ўтказгичларнинг мавжудлигини инобатга олувчи камайтириш коэффициентларини 
ҳисобга олиниши керак. 
2.1.63. Электр ўтказгичларни қувурлари, қутилари ва эгилувчан металл қувурлари намлик ва ҳавода мавжуд бўлган 
буғларнинг конденсати тўпланмаслигини инобатга олган ҳолда ётқизилиши керак. 
2.1.64.
 
Буғ ва газлар мавжуд бўлмаган, сим ва кабелларнинг изоляцияси ва қобиғига салбий таъсир кўрсатадиган қуруқ 
чанг бўлмаган xоналарда қувурлар, қутилар ва эгилувчан металл қувурларни зичловчи мосламаларсиз улаш мумкин. 
Қувурлар, қутилар ва эгилувчан металл қисқичларни бир-бири билан, шунингдек қутилар, электр жиҳозлари ва 
бошқалар билан улаш, қуйидагича амалга оширилиши керак: 
-сим ва кабелларнинг изоляцияси ва қобиғига салбий таъсир кўрсатадиган буғ ёки газлар мавжуд xоналарда, ташқи 
қурилмаларда ҳамда қувур ва қутиларга мой, сув ёки эмульция тушиши мумкин бўлган жойларда- зичловчи мосламалар 
билан; бунда қутилар яхлит деворли ва зичловчи мосламали яхлик қопқоқли, очиладиган қутилар – очилиш жойида зичловчи 
мосламали, эгилувчан металл қувурлар – герметик бўлиши лозим; 
-чангли xоналарда-чангдан ҳимоя қилиш учун қувурлар ва қутиларнинг уламалари ва шаҳобчаларини ҳимояланган 
бўлиши керак. 
2.1.65. Ерланган ёки нол ҳимоя ўтказгичлари сифатида ишлатиладиган пўлат қувурлар ва қутилар бирикмаси ушбу 
бобда ва ЭУТҚ I қисм 1.7-бобда келтирилган талабларга жавоб бериши керак.