Электр хавфсизлиги

---

1-MA„RUZA. “ELEKTR XAVFSIZLIGI” FANIGA KIRISH 

 

Reja: 1. Kirish qismi. 

2. Umumiy talablar. 

3. Xodimlarga qo„iladigan talablar. 

4. Sinov savollari. 

 

1. Kirish qismi 

Sanoatda elektr energiyasidan keng ko‘lamda foydalanish yo‘lga qo‘yilganligi 

sababli,  elektr  toki  ta‘siridan  ro‘y  berishi  mumkin  bo‘lgan  baxtsiz  hodisalar  va 

ulardan  saqlanish,  muhim  masalalar  qatoriga  kirib  bormoqda.  Elektr  toki  ta‘sirining 

eng  xavfli  tomoni  shundaki,  bu  xavfni  oldinroq  sezish  imkoniyati  yo‘q.  Shuning 

uchun  elektr  toki  xavfiga  qarshi  tashkiliy  va  texnik  chora-tadbirlar  belgilash,  to‘siq 

vositalari  bilan  ta‘minlash,  shaxsiy  va  umumiy  muhofaza  tizimlarini  o‘rnatish 

nihoyatda  muhim.  Umuman,  elektr  toki  ta‘siri  faqat  birgina  biologik  ta‘sir  bilan 

chegaralanib  qolmasdan,  balki  elektr  yoyi  ta‘siri,  magnit  maydoni  ta‘siri  va  statik 

elektr  ta‘sirlariga  bo‘linadi.  Bularni  bilish  har  bir  kishi  uchun  kerakli  va  zaruriy 

ma‘lumotlar  jumlasiga  kiradi.  Elektr  energiyani  sanoatda  va  xalq  xo‘jaligida  keng 

qo‘llanishini  o‘sishi  va  kengayishi  elektr  xavfsizligini  ta‘minlash  masalalarini 

qo‘yadi. 

«Elektr  xavfsizligi»  fanini  o‘qitishdan  maqsad  talabalarga  elektr  xavfsizlik 

texnikasi,  elektr  toki  va  uning  tirik  organizmlarga  ta‘siri,  tok  ta‘siridan  qutqarish, 

himoyalash, elektr qurilmalarida texnik xavfsizlik ishlari, jarohatni oldini olish, elektr 

qurilmalarga  xizmat  ko‘rsatishdagi  texnika  xavfsizlik  tadbirlari  kabi  masalalarni 

yechishni o‘rgatish. Talabalarga 1000 Voltgacha va undan yuqori bo‘lgan kuchlanish 

ostidagi  elektr  uskunalarni  ekspluatatsiya  qilishda  xavfsizlik  texnikasi  qoidalari 

bo‘yicha  bilimini  berish,  ular  o‘z  bilimiga  suyangan  holda  amaldagi  ishlarni 

xavfsizlik  bilan  olib  borishi  va  ish  joylarini  to‘g‘ri  tayyorlashlari  mumkin,  baxtsiz 

hodisalar sodir bo‘lganida jabrlanuvchiga amaliy birinchi yordam berish, shuningdek 

yurakni  tashqaridan  massaj  qilish  va  sun‘iy  nafas  oldirish  kabi  ishlarni  to‘g‘ri 

bajarishlari mumkin. Bundan tashqari amalda himoya vositalarini to‘g‘ri qo‘llashlari 

mumkin. 

Elektr  energiyani  sanoatda  va  xalq  xo‘jaligida  keng  qo‘llanilishi  asosan 

shaxslarning  elektr  qurilmalarni  ko‘p  ekspluatasiya  qilish  bilan  bog‘liq.  Shuning 

uchun  xavfsizlik  savollari  elektr  qurilmalarda  muhim  o‘rin  tutadi.  Elektr  xavfsizlik 

masalalarini  yechilishida  xodimlar  va  boshqa  shaxslarni  kundalik  ish  sharoitini 

yaxshilanishi,  ularning  elektr  qurilmalarni  ekspluatasiyasida  o‘zlarini  elektr  toki 

ta‘siridan  himoya  tadbirlarini  qo‘llashlari  katta  ahamiyatga  ega.  Hozirgi  sharoitda 

elektr  xavfsizligi  yutuqlarini  hisobga  olib  yangi  himoya  vositalari  yaratilmoqda. 

Baxtsiz  hodisalar  sanoatda  tekshirib  ko‘rilsa,  umumiy  baxtsiz  hodisalar  0,5-1%  ga 

to‘g‘ri keladi. Elektr energetikada esa bu 3-3,5% ni tashkil etadi. Ishlab chiqarishda 

o‘lim holati bilan tugaydigan tok ta‘sirida tushib qolishlar, 20-40% ni tashkil qiladi. 

(Energetikada 60% gacha) 1000 Voltgacha bo‘lgan elektr qurilmalarda esa 75-80% ni 

tashkil  etadi  va  bu  ma‘lumotlar  "Texnika  xavfsizligi  qoidalari",  "Elektr  qurilmalar-

ning tuzilishi qoidalari" va boshqa standart ko‘rsatmalarda keltirilgan.

 

 

Ishlab  chiqarishda  elektr  toki  bilan  bog‘liq  baxtsiz  hodisalarni  oldini  olish 

maqsadida,  «Elektr  qurilmalariga  xizmat  ko‘rsatishda  ekspluatasiya  qilish  qoidalari 

---

 

2 

va  xavfsizlik  texnikasi  qoidalari»  ni  o‘rgatishdir.  «Elektr  energetika»  yo‘nalishi 

talabalaridan esa «Elektr xavfsizligi» fanini puxta o‘rganish talab etiladi.