Elektr energiyasi va nasos stantsiyalaridan foydalanish kafedrasi "tasdiqlayman"

7.2 Quyosh energiyasi kadastri.
Quyosh radiatsiyasi oqimi hamda tashayotgan energiya yig‘indisi toʻg‘risidagi ma’lumotlar quyosh kadastri hisoblanadi. Quyosh kadastri toʻg‘risidagi ma’lumotlar quyidagi koʻrsatgichlarga asosan yig‘iladi:
 quyosh radiatsiyasining gorizontal tekislikka tushayotgan oylik va
yillik yig‘indilari;
 gorizontal tekislikka toʻg‘ri normal-urinma holatida tushayotgan
quyosh nurlari;
 quyoshning nur sochish vaqti.
Umuman quyosh radiatsiyasi oqimi hamda tushayotgan energiya yig‘indisi
toʻg‘risidagi ma’lumotlarni quyidagi usullar bilan olish mumkin:
 aniq geografik nuqtadagi ma’lumotlarni hisoblash yoʻli-analitik usul bilan;
 qisqa muddatda aniq geografik nuqtada, asbob va jihozlar bilan oʻlchash orqali, toʻg‘ridan-toʻg‘ri ma’lumot olish bilan;
 qabul qilingan yagona usul bilan koʻp yillik oʻlchashlar oʻtkazgan meteorologik stansiyalarining ma’lumotlari yig‘ilgan ma’lumotnomalardan
ma’lumot olish bilan.
Quyosh energiyasidan foydalanishni hisoblashda asosan, quyosh nurining
1 m2 maydonga berayotgan energiya miqdori hisobga olinadi. Koinotning
atmosfera qatlamidan yuqori qismiga tushayotgan quyosh radiatsiyasining
energiyasi 1,395 kVt/m2 ni tashkil qiladi va bu miqdor quyosh doimiysi deb
ataladi. Ammo bu miqdor er yuzasiga etib kelguncha har xil qarshiliklarga
uchraydi hamda yilning fasli va hisob qilinayotgan hududning kengligiga nisbatan
uning miqdori oʻzgarib turadi. Masalan, Er yuzasiga tushadigan quyosh nurlarining
oʻrtacha intensivligi:
 Evropa mamlakatlarida – 2 kVt soat/m2;
 Tropik va Osiyo mamlakatlarida – 6 kVt soat/m2 ga teng.
Oʻzbekiston Respublikasi serquyosh mamlakatlardan hisoblanadi. Bir
yilda oʻrtacha [13]:
 300 kun quyoshli kun hisoblanadi;
 2980÷3130 soat temperaturaning oʻrtacha mikdori +420 S ni, kunning
uzunligi 14-16 soatni tashkil kiladi (60-rasm);
 choʻl rayonlarida temperatura + 700 S gacha koʻtariladi;
 har bir m2 maydonda 1 yilda 1900-2000 kVt gacha quyosh radiatsiyasi
hosil boʻlishi mumkin (61-rasm).
60-rasmdaOʻzbekiston Respublikasida hududning kengligi va yilning fasliga
nisbatan kunning yorug‘ vaqti, 61-rasmda esa Markaziy Osiyo mamlakatlarida quyosh radiatsiyasiningtaqsimlanishi koʻrsatilgan. 61-rasmda Oʻzbekiston Respublikasi hududning 16 hamda 21 kengliklarida kunning yorug‘lik davri 16-17 soatni tashkil qilishi koʻrinib turibdi.