Elektr energiyasi va nasos stantsiyalaridan foydalanish kafedrasi "tasdiqlayman"

15 - amaliy mashg‘ulot

Muqobil yoqilg‘i turlari va ularni tayyorlash.

Asinxron elektromotorlarning ishlash printsipi

Uch fazali tok elektromotorlarining ishlash printsipi aylanuvchi magnit oqim xodisasiga asoslangan.

Uch fazali elektromotorlarning oʻramlari xarakatsiz asos – statorda joylashtirilgan uchta g’altakdan iborat; statorning ichida poʻlat baraban shaklida boʻlgan rotor joylashtirilgan. Rotorning ikki uchi mis xalqalardan boʻlib, ularni rotorning ariqchalariga joylashtirilgan qalin mis simlar bog’lab turadi.

Statorning aylanuvchi magnit oqimi rotordagi oʻtkazgichlarni kesib oʻtib, ularda e.yu.k. yaratadi va rotordagi oʻtkazgichlar biriktirilgan boʻlgani tufayli (yopiq zanjir xosil qiladi), ular orqali tok oqadi. Rotor oʻtkazgichlaridagi bu tok aylanuvchi magnit oqim bilan oʻzaro ta'siri natijasida, aylanuvchi magnit oqim ketidan rotorni xarakatlantiruvchi kuchni hosil boʻladi.Rotorning aylanish tezligi ortishi bilan rotordagi oʻtkazgichlarning aylanuvchi magnit oqim chiziqlarini kesib oʻtish tezligi kamayadi; agar rotorning aylanish tezligi statorning aylanuvchi magnit oqimining tezligige yetsa, rotor oʻtkazgichlari magnit oqim bilan kesishmay qoʻyar edi va natijadarotordagi tok nolga teng boʻlib qolar edi.

Tok yoʻq boʻlib qolsa, aylantiruvchi moment ham nolga teng boʻlib qoladi: demak tormozlovchi moment mavjudligida magnit oqim va rotor bir xil tezlikda (ya'ni sinxron) aylanishi mumkin emas; rotorning aylanish tezligi doyim magnit oqimning aylanish tezligidan kam boʻladi. Shu sababli bu turdagi elektromotorlar asinxron (ya'ni sinxron emas) deb ataladi.

Masalalar yechish namunalari

1–masala. Koʻndalang kesim yuzasi S=150 мм² boʻlgan alyuminiy simdan tortilgan oʻzgarmas elektr uzatish liniyasining uzunligi l=120 km. Agar uzatilayotgan tokning kuchi I=160 A boʻlsa, liniyaning kuchlanish tushuvi nimaga teng boʻladi. Sim materialining solishtirma qarshiligi

Berilgan: м²; м; I=160 A

Toʻish kerak:

Echilishi: Liniyadagi kuchlanish tushuvi Om qonuniga binoan boʻlib, bunda oʻtkazgichning qarshiligi boʻlganligi uchun,

Javob:

2–masala. Ichki qarshiligi r=0,5 Om boʻlgan tok manbaiga R=2,5 Om li tashqi qarshilik ulanganda tok manbai qisqichlardagi kulanish U=6 V gacha ‘asaygan. Zanjirdan oʻtayotgan tokning kuchi I, manbaning ichidagi kuchlanish tushishi U_r, manbaning EYuK , tashqi zanjirda ajralgan N quvvat, manbaining toʻla N₀ quvvati va qurilmaning FIK topilsin.

Berilgan: r=0,5 Оm; R=2,5 Оm; U=6 V.

Toʻish kerak: I=? U_r=? N=? N₀=?

Echilishi: Om qonuniga asosan zanjirning bir qismidan oʻtayotgan tokning kuchi:

Manba ichidagi kuchlanish tushuvi:

Manbaning EYuK i tashqi va ichki qarshiliklardagi kuchlanish tushuvilarining yig‘indisiga tengdir:

Tashqi qarshilikda ajralgan quvvat:

Vt

Manbaning toʻla quvvati esa:

Vt

qurilmaning FIK tashqi zanjirda ajralgan quvvat N ni manbaning toʻla quvvati N0 ga boʻlgan nisbatiga tengdir:

Javob: I=2,4A , U_r=1,2 В , , N=14,4 Вт , N₀=17,28 Вт , Vt ,

3–masala. qandilga 6 ta 60 Vt li lampochkalar oʻrnatilgan boʻlib, ular qar quni 6 soat yonsa, bir oy davomida (30 kun) sarf qilingan elektr energiyasining narqi S ni toʻing. (1 kVt – soat – 40 soʻm)

1). kVt

2). kVt soat

3). soʻm

4–masala. qanotlarining qulochi l=50 m boʻlgan reaktiv samolyot gorizontal xolatda v=900 kmG/soat tezlik bilan uchayotganda samolyot qanotlarining uchlarida hosil boʻladigan potentsiallar ayirmasi u topilsin. Yerning magnit maydoni induktsiyasining vertikal tashkil etuvchisi Tl.

Echilishi: Faradey qonuniga asosan induktsion EYuK magnit induktsiya oqimi oʻzgarishi tezligining teskari ishorali ifodasiga teng.

.

bunda F – samolyot qanotining t vaqt ichida kesib oʻtgan kuch chiziqlariga teng.

Samolyot qanotlari uchlarida hosil boʻlgan ‘otentsiallar ayirmasi u uning qanotlarida hosil boʻladigan induktsiya EYuK ga teng, ya'ni:

.