Elektr energiyasi sanoati elektr energiyasini ishlab chiqarish va uni iste'molchilarga uzatish tarmoqlaridan iborat. Ushbu tarmoq mamlakat yoki iqtisodiy rayon miqyosida sanoatni joylashtirishga muhim ta’sir koʻrsatadi

Oʻzbekistonda kichik GES lar istiqbollari. GES ishlash prinstipi.
GES larning ahamiyatini e’tiborga olib, mamlakat rahbariyati qarorlariga muvofiq Oʻzbekistonning gidroenergetik potenstiali oʻrganib chiqildi. Yaqin kelajakda daryo va kanallarda yangi GES lar qurilishi va amaldagi stanstiyani modernizastiya qilish rejasi tasdiqlandi. Shular qatorida, Pskem daryosida qurilishi moʻljallangan gidro elektr stanstiya va kelajakda qurilishi koʻzda tutilgan GES lar kaskadi (chunki bu daryoning potenstiali katta) alohida ahamiyatli ekanligi shundaki, bu GES lar kaskadi xalqimiz va mutaxassislarning uzoq yillar mobaynidagi orzusi edi. Davlatimiz hududida koʻplab kichik daryolar va kanallar mavjudki, ularning potenstiali, ba’zi hisoblarga koʻra 4 ming MVt dan koʻproqdir. Ularni xalqimizga xizmat qildirishda kichik GES larning ahamiyati katta. Oʻzbekiston olimlarining keyingi yillardagi olib borgan tadqiqotlari natijalariga koʻra, ushbu daryolarga yuzlab va minglab kichik GES lar oʻrnatib, amaldagi elektr tarmogʻiga arzon elektr energiya uzatish maqsadida, nisbatan arzon, ishlatish jarayonida qulay, tuzilishi boʻyicha sodda, eng ahamiyatli ekani - davlat kompaniyalari tomonidan kapital qurilish uchun biror mablagʻi sarf etmasdan - oʻzimizda ishlab chiqarilishi moʻljallanayotgan mini- va mikro-GES larni oʻrnatish taklif etilmoqda.
Gidro elektr stanstiya sodda jihozlar majmuasi boʻlganligi sababli uning ishlash prinstipi juda oson. Gidrotexnik qurilma elektr energiya ishlab chiqaruvchi generator valini harakatga keltiruvchi turbina parragiga kelayotgan suvning zarur boʻlgan bosimda boʻlishini ta’minlab beradi. Zarur boʻlgan bosim suvning ma’lum joyda - toʻgʻonda konstentrastiyasi yoki derivastiya - suvning tabiiy oqishi natijasida hosil boʻladi. Ba’zi holatlarda zarur boʻlgan bosimni hosil qilish uchun toʻgʻon va derivastiyadan birgalikda foydalaniladi. 214 Gidro elektr stanstiyaning bevosita binosi (mashina zali) da (MZ) barcha energetik jihozlar joylashtirilgan boʻladi. Bajarayotgan vazifasi, GES quvvatiga koʻra, MZ oʻzlarining boʻlinmalariga ega. MZ da suv oqimi energiyasini elektr energiyasiga aylantirib beruvchi gidroagregat joylashtirilgan. Bundan tashqari GES ishlashini boshqarish va nazorat qilish, transformator stanstiyasi, taqsimlash uskunalari va koʻpgina qoʻshimcha qurilmalar ham mavjud. Shunday qilib, gidro elektr stanstiyada suvning pastga tushayotgandagi kinetik energiyasidan elektr energiya ishlab chiqarish uchun foydalaniladi. Turbina va generator suvning energiyasini mexanik energiyaga, undan soʻng - elektr energiyasiga oʻzgartiradilar. Turbina va generator toʻgʻonli GES larda yoki toʻgʻonning ichida, yoki uning yonida oʻrnatiladi. Aksariyat toʻgʻonsiz mini- va mikroGES larda bosim ostidagi suvni turbinaga etkazib berish uchun quvurlardan foydalaniladi.
GES larning quvvati, birinchi galda, ikki oʻzgaruvchi funkstiyalaridan aniqlanadi: - vaqt birligi (sekund) da necha kub metr (m³ /s) sarf etilayotgan suv miqdori; - harakatdagi suv sathi balandliklarining boshlangʻich va keyingi tushish nuqtalari orasidagi farqi bilan aniqlanadigan gidrostatik bosim. Stanstiyani loyihalash ishlari shu oʻzgaruvchilardan biri yoki ikkalasi asosida amalga oshirilishi mumkin.

G

U

N

T