Электр энергияни ишлаб чикиш, узатиш ва тақсимлаш фанидан ээ йўналиши учун маърузалар матни

Mahruza.4 Qudratli transformatorlar va avtotransformatorlar

Transformatorlar. Transformator deb elektr energiyasini bir kuchlanishdan ikkinchi kuchlanishga o’zgartirib beruvchi elektr statik a’’aratga aytiladi. Transformatorlar bir fazali yoki uch fazali bo’ladi. Elektr stantsiyalarida odatda uch fazali transformatorlardan keng foydalaniladi, chunki bitta uch fazali transformatordagi isroflar uchta bir fazali transformatorlardagiga qaraganda 12-15%, narxi 20-25% kamroq bo’ladi. Transformatorlarning maksimal quvvati, ularning og’irligi, o’lchamlari, trans’ortirovka qilish shartlari bilan chegaralanadi.

13-rasm-Transformatorlarni ‘rintsi’ial sxemalari: a-ikki chulg’amlikniki; b-uch chulg’amlikniki; v-’ast kuchlanish chulg’ami maydalangan.

Transformatorlar ikki va uch chulg’amli bo’ladi. Bundan tashqari ‘astki kuchlanish chulg’ami ikki va un-dan ortiq bir-biridan izolyatsiyalangan ‘arallel tarmoqlardan iborat bo’lishi ham mumkin. Bunday transformatorlar maydalangan chulg’amli transformatorlar deb aytiladi. ‘ast kuchlanish chulg’ami maydalangan transformatorlar bir necha generatorlarni bitta kuchaytiruvchi transformatorga ulash imkonini beradi.

Transformatorlarning asosiy ‘arametrlariga nominal quvvat, kuchlanish, tok, qisqa tutashuv kuchlanishi, salt ishlash toki, salt ishlash va qisqa tutashuv isroflari kiradi.
Transformatorning nominal quvvati deb, uning ‘as’ortida ko’rsatilgan nominal davr tezlik va kuch-lanishdagi o’rnatilgan joyi va sovutish muhiti nomi-nal sharoitlarda bo’lgan xolda uzluksiz yuklash mumkin bo’lgan to’la quvvatning qiymatiga aytiladi.
CHulg’amlarni nominal kuchlanishlari  birlamchi va ikkilamchi chulg’amlarni transformatorni salt

yurishidagi kuchlanishlari. Uch fazali uchun  bu liniya (fazalararo) kuchlanish. Bir fazali uchun  bu chulg’am kuchlanishi, yulduzga ulangan uch fazali guruhga ulashga mo’ljallangan uchun  bu U3. Yuklama ostida ishlayatgan transformatorda birlamchi chulg’amga nominal kuchlanish keltirilsa, ikkilamchi chulg’amdagi kuchlanish nominaldan kuchlanish isroflari qiymatiga kichik bo’ladi. Transformatsiya koeffitsienti: