Elektr energetikasi



Download 8,18 Mb.
Pdf ko'rish
bet51/133
Sana22.01.2022
Hajmi8,18 Mb.
#399671
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   133
Bog'liq
Yo-nalishga-kirish-(Elektr-energetikasi) (1)

Nazorat savollari 
 
1. AES ning ishlash prinsipi tushuntirib bering 
2. IES va AES ning farqi nimadan iborat? 
3. AES ning istiqboli va ishonchliligi haqida nimalarni bilasiz? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


 
 
 
 
 
 
9 – MA`RUZA. Gidro elektr stansiyalari (GES). Suv yig„ish elektr 
stansiyalari (SyES, GAES). MGD-generator. 
Reja: 
1.Gidro elektr stansiyasining ishlash prinsipi. 
2.Gidro  elektr  stansiyalarda  to‗g‗on  qurish  va  tayziq  hosil  qilish  jarayoni.  
3.Turbinalarning gidro elektr stansiyasidagi o‗rni.  
4.O‗zbekistonda mavjud gidro elektr stansiyalar. Suv yig‗ish elektr stansiyalari 
(SyES, GAES).  
5.Suv  to‗lqini  elektr  stansiyalari  (STES).  MiniGESlar  va  ularning  ishlash 
jarayonlari. MGD-generator va uning ishlash prinsipi. 
 
 
GES suv energiyasini elektr energiyasiga aylantirib beradi. Uning ish asoslarini 
o‗rganuvchi  fan 
gidravlika
  deb  nomlanadi,  u  o‗z  ichiga  gidrostatika  (suyuqliklarni 
muvozanat  holatlari)  va  gidrodinamikani  (suyuqliklarni  harakatlarini)  oladi,  kesilish 
suv  oqimining  quvvati  -  ma‘lum  tabaqa  orqali  oqayotgan,  suv  sarifi 
Q
  qurilgan 
to‗g‗on  suv  havzasining  yuqori  oqim  balandligi  va  past  oqim  balandliklari  orqali 
ifodalanadi. YUqori va past havzalar darajalarning farqi tayziq deb ataladi. Oqimning 
tabaqadagi quvvvatini (kVt) sarf (m
3
/s) va tayziq (m) orqali hisoblashimiz mumkin. 
QH
.
P


81
9
 
 
GES  dvigatellar,  gidrotexnik  qurilmalar,  turbinalar  va  generatorlarda  sodir 
bo‗layotgan  quvvat  yo‗qotishlari  tufayli,  suv  oqimi  FIK 

  ni  hisobga  olgan  holda 
quvvatini faqat bir qismidagina foydalanish mumkin. GES ning taxminiy quvvati 

QH
.
P


81
9
 
 
Tayziq 
N
  tekislidagi  daryolarda  to‗g‗on  orqali  amalga  oshiriladigan,  tog‗li 
joylarda anlanma o‗zanlardan foydalaniladi, ular 
og‘dirgich
 deb nomlanadi. 
Gidravlik  turbinalarda  suv  energiyasi  turbina  valini  aylantirib  mexanik 
energiya  hosil  qiladi  va  o‗z  navbatida  elektr  energiyasi  hosil  qilinadi.  Agarda 
turbinada  suvni  dinamik  bosimidan  foydalanilsa  u 
aktiv  turbina
  deb  ataladi,  statik 
bosimdan foydalanilsa 
reaktiv turbina
 deyiladi. 
Aktiv  turbina  cho‗michida  torayuvchi  kiydirmada  -  soploda,  gidrostatik 
bosimning  potensial  energiyasi  suv  harakatining  kinetik  energiyasiga  to‗liq  o‗tadi. 
Turbinaning  ishchi  g‗ildiragi  disk,  atroflariga  cho‗michsimon  kurakchalar 
joylashtirilgan ko‗rinishida yasaladi. 
Suv,  kuraklar  yuzasidan  o‗tib,  harakat  yo‗nalishini  o‗zgartiradi.  Bu  erda 
kuraklar  yuzasiga  ta‘sir  etuvchi  markazdan  qochma  kuchlar  hosil  bo‗lib  suvning 
harkat energiyasi turbina g‗ildiragini aylantiruvchi energiyaga aylanadi. 
 


 
 
 
 
 
 
 
Rasm 19. Tayziq hosil qilish sxemasi: 
a) to‗g‗on yordamida; b) aylanma o‗zan yordamida; 
1-kanal; 2-tayziq havzasi; 3-turbina suv og‗dirgichi; 4-GES binosi; 5-daryo 
o‗zani; 6-to‗g‗on. 
 
Reaktiv  gidravlik  turbina  ishchi  kuraklarida  suvning  ham  kinetik,  ham 
potensial energiyalari turbinani mexanik energiyasiga aylantiriladi. 
Turbina ishchi kuraklariga kelayotgan suv ortiqcha bosimga ega bo‗lib, ishchi 
g‗ildirak yo‗lidan o‗ta borib kamayadi. Bu erda suv turbina kuraklariga reaktiv bosim 
bilan  ta‘sir  etadi  va  suvning  potensial  energiyasi  turbina  ishchi  g‗ildiragining 
mexanik energiyasiga aylanadi. Reaktiv turbinaning ishchi g‗ildiragi, aktivdan farqli 
o‗laroq, to‗liq suvda joylashgan bo‗ladi. 
Elektr  stansiyalarda  turbina  va  generator  umumiy  val  bilan  biriktirilgan. 
Ularning  aylanish  chastotalarini  ixtiyoriy  tanlash  mumkin  emas.  Ular  generator 
rotorining  qutublar  juftligi  soniga  va  o‗zgaruvchan  tokning  standart  chastotalariga 
mos kelishi kerak. 
Past  chastotalarda  aylanuvchi  turbinalar  tannarxi  qimmat  bo‗lib,  ular  katta 
joyni  egallashni  ham  hisobga  olish  kerak.  Maqbul  qiymatlarga  yaqin  agregat 
tezliklarni  olish  uchun,  katta  bosimlarda  tez  aylanish  koeffitsenti  kichik  bo‗lgan 
turbinadan va katta bosimlarda esa bu koefitsentini katta qiymatlardan foydalaniladi. 
Turli  xil  tabiiy  sharoitlarda  bunyod  etiladigan  GES  larning  turbinalari 
konstruktiv  ishlash  jihatidan  turlicha  bo‗ladi.  Turbina  quvvati  bir  necha  kilovattdan 
500 MVt gacha, aylanish chastotasi 16 2/3 dan 1500 min
-1
 gacha bo‗ladi. 
Oxirgi  vaqtlarda  gorizontal  agregatlar  (kapsulalar)  qo‗llana  boshladi,  ularda 
generator suv o‗tmaydigan germitik kapsulaga joylashtirilgan. 
Bu  agregatlar  gidravlik  xususiyatlarining  yaxshiligi  hisobiga  ularning  FIK 
yuqori (95-96%). 
 

Download 8,18 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   133




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish