Elektr energetikasi

Energetika  resursi  deb  – 
tabiiy  yoki  sun`iy  faollashgan  har  qanday  energiya 
manbaiga aytiladi. Energiya resurslari – hozirgi vaqtda ishlatilayotgan yoki kelajakda 
ishlatilishi mumkin bo‘lgan energiya tashuvchilardir. 
Yoqilg‟i-energetika resurslari (YOER)
 – bu material ob`ekt bo‘lib, unda inson 
tomonidan amaliy foydalanishga yaroqli energiya to‘plangan. 
Bu  majmuaga  yoqilg‗i  (yoqilg‗ini  qazib  olish  va  unga  ishlov  berish), 
elektroenergetika hamda kimyo sanoatlari kiradi.  Elektr energiya ishlab chiqarish va 
undan  foydalanish  mamlakat  iqtisodiyoti  yuksalishining  muhim  omili  hisoblanadi. 
Olimlar  quyosh,  shamol,  geotermal,  issiq  buloqlar energiyasi  kabi  bitmas-tuganmas 
energiya manbalaridan keng miqyosda foydalanish yo‗llarini izlamoqda. 
Tabiiy  resurslarni,  shu  jumladan  energetika  resurslarini,  o‘rganishda  ularning 
ilmiy  tasnifi,  ya`ni  xomashyo
, 
ob`ektlar  va  tabiiy  muhit  hodisalar  yig‘indisini  
funktsional muhimlik belgilari bo‘yicha ajratish kerak. 
Tabiiy  resurslarning  tasniflaridan  biri  –  bu  tugallanish  belgisi  bo‘lib,  unga 
muvofiq  energetika  resurslarini  tugallanadigan  va  tugallanmaydiganlarga  bo‘linadi 
(5.1-Rasm).  O‘z  navtabatida,  tugallanadiganlar  tiklanuvchi  va  tiklanmaydigan 
bo‘lishi  mumkin.  Tiklanuvchilarga  tabiat  (er,  o‘simliklar,  xayvonlar  va  h.k.) 
tomonidan  tiklanadigan  rusurslar  kiradi,  tiklanmaydiganlarga  –  ilgari  tabiatda 
to‘plangan  lekin,  yangi  geologik  sharoitlarda  hosil  bo‘lmaydigan  resurslar  (neft, 
ko‘mir va boshqa er osti zaxiralari) kiradi. Tugallanmaydiganlariga kosmik, iqlimiy, 
suv resurslari kiradi. 
Energiya resurslarining barcha turlaridan Quyosh energiyasi muhim ahamiyatga 
ega.  Energiya  resurslarining  barcha  turlari  Quyosh  energiyasini  tabiiy  o‘zgartirish 
natijasidir.  Ko‘mir,  neft,  tabiiy  gaz,  torf,  yonuvchi  tog‘  jinslari  va  o‘tinlar  –  bu 
o‘simliklar  tomonidan  olingan  va  o‘zgartirilgan  quyoshning  nurli  energiyasi 

---

 
 
 
 
 
 
zaxiralaridir.  Surat  sintezi  (fotosintez)  reaktsiyasi  jarayonida  atrof-muhitning 
noorganik  elementlaridan,  ya`ni,  suv  (N
2
O)  va  karbonot  angidrit  gazi  SO
2
  lardan 
quyosh nuri ta`sirida o‘simliklarda asosiy elementi uglerod(S) bo‘lgan organik modda 
hosil  bo‘ladi.  Million  yillar  o‘tgandan  so‘ng,  ma`lum  geologik  davrda,  bosim  va 
harorat  rejimi  ta`sirida,  qotib  qolgan  o‘simliklardan  asosini  oldin  o‘simliklarda 
yig‘ilgan uglerod tashkil etadigan organik energetik resurslar hosil bo‘ladi va bu erga 
tushayotgan  quyosh  energiyasining  aniq  miqdori  natijasida  amalga  oshadi.  Suv 
energiyasi  ham  suvni  bug‘lantiradigan va bug‘ni  atmosferaning  yuqori  qatlamlariga 
ko‘taradigan quyosh energiyasi hisobiga hosil bo‘ladi.