ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ

---

istehlakın  təxirə  salınmasına  görə  mükafat  kimi  qəbul  edilir.
A.Piqu  insanın  uzaqgörənliyinin  qeyri-təkmil  olduğunu  və
gələcək  nemətlərin  qiymətləndirilməsində  əsasən  azalan
şkaladan istifadə olunduğunu qəbul edərək iri miqyaslı və uzun
müddətli investisiya qoyuluşlarında ciddi çətinliklərin və təbii
resurslardan istifadədə ifrat israfçılığın mövcudluğunu göstər -
mişdir. Bu nəticə göstərir ki, sərbəst bazar iqtisadiyyatı yalnız
fərdi və ictimai maraqlar arasında deyil, eyni zamanda ictimai
maraqlar qrupları - cari dövrün faydaları ilə gələcək nəsillərin
maraqları - arasında da münaqişə yaradır. Deməli, yalnız dövlət
gələcək maraqları qorumaq üçün gəlirlərin yenidən bölgüsü və
“xarici  təsirlər”in  nəzərə  alınması  vasitəsilə  ictimai  rifahın
maksimallaşdırılmasına deyil, həm də fundamental elm sahələri,
təhsil, təbiətin qorunması və digər belə sahələr üzrə irimiqyaslı
və uzunmüddətli investisiyaları reallaşdırmalıdır.
K.Menger hər-hansı bir əşyanın nemət kimi qəbul olunması
üçün dörd şərtin yerinə yetirilməsini vacid hesab edirdi [62]:
• insan tələbatının mövcudluğu;
• əşyada ona insan tələbatının ödənilməsi üçün səbəb-nəticə
əlaqəsi çərçivəsindən baxılmasının mümkünlüyünü təmin edən
xassələrin mövcudluğu;
•  həmin  səbəb-nəticə  əlaqəsinin  insan  tərəfindən  dərk
olunması;
• tələbatın ödənilməsində istifadə edilə bilməsi üçün həmin
əşyanın sərəncamda olmasının mümkünlüyü.
K.Menger nemətləri tələbatın ödənilməsi prosesində iştira -
kına görə yüksək (son istehlaka hazır olan nemətin yaradılma -
sında çevrilmə prosesinə məruz qalan nemətlər) və aşağı ranqlı
(son istehlak  üçün hazır olan və ya çevrilmə prosesində son is-
tehlaka yaxın olan nemətlər) növlərə aid edir və onların biri-
birinə  çevrilməsi  prosesində  də  səbəb-nəticə  əlaqələrinin
möv cud luğunu göstərirdi. O, nemətlərə insanların tələbatlarının
ödənilməsi  prosesində  səbəb-nəticə  əlaqəsi  kontekstindən
yanaşaraq  onları  “xəyali”  və  “həqiqi”  nemətlərə  ayırmışdır.
Müəy yən istehlak xassələrinin səhvən əşyaya aid edilməsi, və
yaxud, tələbatın insan tərəfindən dərk edilməsində yanlışlığa yol
verildiyi halda həmin tələbatın ödənilməsi üçün səbəb-nəticə
əlaqəsində olan əşya xəyali nemət hesab olunur (əksər bəzək
72