ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ

---

tini əldə etmək üçün çalışırıq. Bu obyekti tamamilə, və yaxud,
qismən əldə edə bilmədikdə əzab çəkirik. Əldə etdiyimiz halda
isə bir müddət sonra arzular qarşımıza başqa məqsədləri qoyur və
hər şey yenidən və daim təkrar olunur».
İnsan tələbatlarının növləri
Qeyd  olunduğu  kimi,  rifah  anlayışı  dedikdə,  insanların
tələbatının  ödənilməsi  üçün  nemətlərin  mövcudluğu  və  bu
nemətlərin  əldə  edilməsi  imkanları  nəzərdə  tutulur.  Rifahı
qiymətləndirmək  üçün  tələbatların  və  bu  tələbatları  ödəyən
nemətlərin siyahısını tərtib etmək olar. Burada nemət dedikdə,
yalnız  fiziki  predmetlər  və  xidmətlər  deyil,  həmçinin  sosial-
psixoloji amillər də (məhəbbət, nüfuz və s.) nəzərdə tutulur.
Amerikalı  psixoloq  Henri  Mürrey  (1892-1988)  insanın
tələbatlarını dörd əlamət üzrə təsnifatlandırmışdır:
• tələbatın mənşəyinin fizioloji olmasından asılı olaraq ibtidai
və ikinci dərəcəli tələbatlar;
• Obyektin şəxsi cəlb etməsi və ya çəkindirməsindən asılı
olaraq müsbət və mənfi tələbatlar;
• Tələbatın real və ya xəyali davranışa gətirməsindən asılı
olaraq aşkar və gizli tələbatlar;
• Dərk olunmuş və dərk olunmamış tələbatlar.
H.Mürrey  qeyd  edirdi  ki,  bütün  insanlar  eyni  tələbatlara
malikdirlər. Lakin, bu tələbatlar sosial mühit və şəxsi amillərin
təsiri ilə müxtəlif formalarda təzahür olunur. Tələbatlar həm dax-
ili, həm də xarici stimulların köməyi ilə fəallaşa bilər və müxtəlif
dövrlərdə güclü və zəif dərəcədə hiss oluna bilər. Tələbatlar üç
formada mövcud olur: (1) boğulmuş, yəni heç bir stimul tələbatın
aktivləşməsinə  təsir  göstərə  bilmir;  (2)  təlqin  olunmuş,  yəni
tələbat passiv vəziyyətdə olur, lakin fəallaşması mümkündür; (3)
fəal, yəni tələbat orqanizmin davranışını müəyyən edir. 
Ameriaklı  psixoloq  Avraam  Maslou  (1908-1970)  insan
tələbatlarını  beş  səviyyədə  qruplaşdırmış  və  bu  səviyyələrin
iyerarxiyasını göstərmişdir:
1. Fizioloji tələbatlar: bu tələbatlar fundamental tələbatlardır
(itirilən  enerjini  bərpa  etmək  üçün  qidalanmaq,  susuzluğu
yatırmaq, isti və soyuqdan qorunmaq və s.). Həmin tələbatların
54