ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ

---

C.M.Keyns  belə  fəaliyyətin  hansı  nəticələrə  gətirdiyini
obrazlı şəkildə belə ifadə etmişdir: “Bu necə deyərlər – “Snap”,
“Qarımış qız”, musiqili stullar – bir əyləncədir. Burada vaxtından
əvvəl  və  ya  gecikmədən  “snap”  deyən,  “qarımış  qızı”  oyun
bitənədək qonşusuna ötürən, musiqi səsi kəsilən kimi stulu zəbt
edərək başqalarını stulsuz qoyan qalib gəlir”. Keynsin “möhtəkir
kapital”ın maliyyə piramidalarının fəaliyyət mexanizmi barədə
fikirləri bu günkü günün reallıqları ilə təsdiqini tapır. Maliyyə
piramidalarının dağılması pul vəsaitlərinin real investisiyalar ol-
madan iqtisadi subyektlər arasında yenidən bölgüsünə gətirir.
Keyns belə vəziyyətdən çıxış yolu kimi dövlətin sahibkarlığı
dəstəkləməsində görür və bu dəstəyin aşağıdakı istiqamətlərini
təklif edirdi [53]:
• qiymətli kağızların alqı-satqısı üzrə birja əməliyyatlarına
yüksək  vergilərin  tətbiqi  (investorun  diqqətini  qısamüddətli
spekulyativ gəlirlərin əldə edilməsindən səhmlərin uzunmüddətli
istifadəsinə yönəltmək üçün);
• uzunmüddətli və mühüm investisiya qrupları üçün risklərin
azaldılması (uzunmüddətli müqavilələrin bağlanması ilə risklərin
bölüşdürülməsi);
•  ictimai  sektorda  investisiyalar  üçün  investora  tariflərin
müəyyən  edilməsində  iştirak  hüququ  ilə  birlikdə  inhisar
mövqelərin tutulmasına icazənin verilməsi;
• dövlət və yerli idarəetmə orqanları tərəfindən sosial faydalar
gətirən layihələrə investisiyaların artırılması;
• cari bank faizinin tənzimlənməsi üçün dövlət tərəfindən
tənzimləyici təsirlərin göstərilməsi.
A.Smit ilk dəfə 1759-cu ildə nəşr olunmuş “Mənəvi hisslər
nəzəriyyəsi” adlı əsərində qeyd edirdi ki, “ağıllılıq insana ən çox
fayda gətirən məziyyət, insanpərvərlik, ədalət, genişqəlblilik, ic-
timai maraqların üstün tutulması isə digər insanlara fayda verən
məziyyətlərdən hesab olunur [84]. Qlobal maliyyə böhranı bir
daha göstərdi ki, yaxşı ictimai quruluşu yaratmaq üçün məhdud -
laş mayan və tənzimlənməyən  mənfəətpərəstlik (tamahkarlıq)
ideyası heç də yaxşı vasitə deyil. 
“İnsanların əksəriyyəti ləyaqətli davranır və ömür boyu, belə
rəftarı bəyənməyə vadar edən duyğuları hiss etmədən, məzəm -
64