ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ

---

psixoloji,  sosial-siyasi,  dini-mənəvi  məhdudiyyətlər,  qiymət,
büdcə məhdudiyyətləri və s.).     
Alıcının rasionallığı konsepsiyası. İnsan sərəncamında olan
pul vəsaitini xərcləmək istərkən öz seçimini informasiya, zaman,
pul, nemət və digər məhdudiyyətlərlə zəngin olan mühitdə etməli
olur. Belə şəraitdə insanın seçiminin rasionallığının (nisbi xarak-
ter daşıyır) sərhədləri onun qavrama qabiliyyəti ilə müəyyən ol-
unur. Burada alıcının rasionallığı dedikdə, satınalma haqqında
qərarın qəbul olunması zamanı alıcı tərəfindən həyata keçirilən
addımların ardıcıl və məntiqli olması nəzərdə tutulur. Almaq
haqqında  qərar  insan  tərəfindən  şüurlu  şəkildə,  müəyyən
təhlillərin  köməyilə  və  məqsədyönlü  surətdə  qəbul  olunursa
(hətta  alıcının    seçimi  səmərəlilik  və  faydalılıq  baxımından
qənaətbəxş olmasa belə) bu seçim rasional hesab olunur. Yəni,
burada insanın rasionallığı dedikdə, onun seçiminin səmərəliliyi
deyil, bu seçimin düşünülmüş və məqsədyönlü şəkildə qəbul
edilməsi  nəzərdə  tutulur.  İnsanın  seçiminə  bir  çox  amillər  –
dəyərlər təsir göstərir. Fərqli keyfiyyətlərə malik olan insanların
öz seçimlərində ictimai səmərəlilik meyarlarına üstünlük vermə -
ləri üçün müəyyən kamillik səviyyəsi tələb olunur. Kamilliyin
kifayət qədər olmaması almaq haqqında qərarın ümumi mənəvi
dəyərləri  (milli-mədəni,  ictimai  və  s.)  nəzərə  almadan,  şəxsi
dəyərlər sistemi əsasında qəbul edilməsinə gətirir. Amma bazar
sistemi insanın şəxsi dəyərlər sisteminə müvafiq olan belə seçi-
mini rasional seçim kimi qəbul edir. Belə ki, bu seçim konkret
şərait üçün həmin insanın dəyərlər sisteminə uyğun gəlir.
Göründüyü kimi, insanın tam və hərtərəfli inkişafının təmin
edilməsi  yuxarıda  göstərilən  və  təhlilinə  cəhd  etdiyimiz
tələbatların ödənilməsi əsasında mümkündür. Deməli, dövlətin
sosial siyasəti və rifahın təmin edilməsi insanın yalnız bioloji
tələbatlarının deyil, eyni zamanda onun sosiallığı ilə şərtlənən
tələbatlarının da ödənilməsinə istiqamətlənməlidir. 
Tələbatların müxtəlifliyi rifahın struktur mürəkkəbliyini və
həmin tələbatları ödəyən nemətlərin müxtəlifliyini müəyyən edir. 
60