Ekspluatatsiyasi instituti irisbekova mavluda narinbayevna xalqaro logistik

7.4. Tovarning xalqaro oldi-sotdi shartnomasi tashqi savdo bitimining asosi 
sifatida 
Xalqaro shartnoma 
–
 
kelishilgan shartlarda belgilangan miqdordagi tovarni 
yetkazib berish bo‗yicha tashqi savdo bitimi ishtirokchilarining o‗zaro 
munosabatlarini belgilaydigan asosiy huquqiy hujjatdir.
Shartnomaning ob‘ekti – sotilishi lozim bo‗lgan moddiy vositalardir. 
Shartnomaning sub‘ektlari – bitimda ishtirok etadigan tomonlardir.
Xalqaro shartnomani tuzish protsedurasi Vena Konvensiyasining qoidalariga 
asoslanadi, u xalqaro shartnoma huquqi sohasidagi asosiy huquqiy hujjat bo‗lib 
hisoblanadi. Konvensiya uni ratifikatsiya qilgan davlatlarda 1988 yil 1 yanvardan 
boshlab kuchga kirgan, 1991 yil dekabrda esa O‗zbekiston ham Konvensiya 
ishtirokchisiga aylangan. 

---

181 
Vena Konvensiyasi quyidagilarni o‗rnatadi:
1.
Xalqaro shartnomani tuzish bo‗yicha operatsiyalar ketma-ketligi; 
2.
Shartnomada aks ettirilishi lozim bo‗lgan shartlar minimumi; 
3.
Sotuvchi va xaridorning majburiyatlari; 
4.
Tovarlarning xalqaro oldi-sotdi shartnomasining tiplashgan shakli. 
Shartnomani tuzish protsedurasi quyidagi asosiy bosqichlavrni o‗z ichiga 
oladi: 
1.
Shartnomani tayyorlash 
Sotuvchidan xaridorga ofertani yo‗llash; 
Oferta – tomonlardan birining boshqa bir tomonga ma‘lum bir shartlarda ma‘lum 
miqdordagi tovarni sotish to‗g‗risidagi taklifi.
Xaridordan sotuvchiga akseptni yo‗llash; 
Aksept – ofertaga muvofiq shartnomani tuzishga rasmiy rozilik bildirish.
Ish yuzasidan muzokaralar o‗tkazish: uning natijasida ramka shartnomasi tuziladi 
(tomonlarning bitim tuzish to‗g‗risida dastlabki kelishuvi); 
2.
Shartnomani tuzish; 
3.
Shartnomani bajarish. 
Tovarning xalqaro oldi-sotdi shartnomasida aks ettirilishi lozim bo‗lgan 
asosiy shartlar quyidagilar bo‗lib hisoblanadi: 
1.
Shartnoma sub‘ektlarining tavsiflari (preambula, shartnomaning 
tiplashgan shaklining «Tomonlarning yuridik manzili» bo‗limi); 
2.
Shartnoma 
ob‘ektining 
tavsifi 
(―Shartnomaning 
predmeti‖, 
―Tovarning miqdori‖, ―Tovarning sifati‖ bo‗limlari); 
3.
Yetkazib berishning umumiy shartlari (―Yetkazib berish muddatlari va 
sanasi‖, ―Tovarni topshirish-qabul qilish‖); 
4.
Moliyaviy shartlar (―Narx‖, ―To‗lov‖); 
5.
Huquqiy shartlar (―Sug‗urta‖, ―Reklamatsiya‖, 
―Sanksiyalar‖, 
―Arbitraj‖, ―Fors-major‖); 
6.
Transport shartlari (―O‗rash va tamg‗alash‖, ―Jo‗natish tartibi‖); 
7.
Boshqa shartlar (―Boshqa shartlar‖). 

---

182 
Xalqaro oldi-sotdi shartnomasining muhim elementlaridan biri transport 
shartlari bo‗lib hisoblanadi. Shartnomada tegishli bo‗limlarda ko‗rib chiqilgan 
shartlardan tashqari quyidagi transport shartlari ko‗rsatilgan bo‗lishi lozim, ular 
butun shartnoma teksti bo‗ylab alohida paragraflar yoki moddalarga kiritilishi 
mumkin: 
1.
Yukni tashish turi, usuli va muddatlari; 
2.
Tashuvchilarning nomlari; 
3.
Yukni yuklash, tushirish, qayta yuklash punktlari; 
4.
Yukni yetkazib berish (uzatish) punkti; 
5.
Transportning yukni uzatish punktiga kelganligi to‗g‗risida xabar 
berish tartibi. 
Shartnomaning transport shartlari