|
xalqaro ta‘minot
zanjiri ishini o‗lchash
maqsadida xalqaro ta‘minot zanjirida faoliyatni rejalashtirish, amalga oshirish va
monitoring qilishdan iborat.
Logistik muammolarni hal qilish usullari umumiy va o‗ziga xos bo‗lgan ikki
toifaga bo‗linadi. Umumiy tarkibga quyidagilar kiradi: iqtisodiy-matematik va
ekspert usullar. Logistika sohasidagi eng keng tarqalgan iqtisodiy-matematik
14
usullar: modellashtirish usullari, tizim tahlillari, operatsion tadqiqotlar nazariyasi,
o‗yinlar, buyruq va boshqalar.
Logistika muammolarini hal qilishda qo‗llaniladigan bir qator maxsus
usullar mavjud. Ular orasida ABC / XYZ tahlillari va "savdo-off" tahlil usullari
mavjud.
Xalqaro logistika vazifalarini hal etish va xalqaro ta‘minot zanjiri
boshqaruvida quyidagi usullarni ham qo‗llash mumkin:
- xalqaro ta‘minot zanjirini shakllantirish uchun biznes-jarayonlarni tahlil
qilish - qiyoslash, ish jarayonlarini qayta qurish va "qiymat zanjiri"ni tahlil qilish;
- xalqaro logistika sohasidagi global va mahalliy qarorlar qabul qilish uchun -
Balanced Sorecards (BSC) usuli;
- tarqatish markazini joylashtirish to‗g‗risida qaror qabul qilish uchun -
"yetkazib berish" va "tortishish markazi" usullari.
1.2. Jahon iqtisodiyotining globallashuvi xalqaro logistika paydo bo‗lishining
omillaridan biri sifatida
Makrologistika tizimi dunyoni rivojlantirishning asosiy tendensiyalaridan biri
globallashuv hisoblanadi. Bu tendensiya bir tomondan, tayyor mahsulot uchun
bozorlarda katta transmilliy korporatsiyalar tasnrifi va moddiy resurslar, mehnat
kapitali, yetkazib berish, globallashuv, moliyaviy-sanoat xamda boshqa guruhlar
(shakl) - yaratish va global davlatlararo transport va logistika, telekommunikatsiya,
tarqatish va boshqa makrologistika tizimlarini rivojlantirish masalalarini ilgari
suradi. So‗nggi o‗n yil ichida, eng muhim kompaniya vakillari texnik-iqtisodiy
tadqiqotlar, global bozor uchun zarurligini tushundi. Misol uchun, bir qancha
kompaniyalar logistika va tashkilot moddiy resurslaridan samarali foydalanish
xomashyo salohiyati, chet el manbalarida baholash deb topdi. Eksport davomida,
tashqi bozorlarini tayyor mahsulotni samarali kirib dunyo bo‗ylab joylashtirilgan
xalqaro tashkilotlar logistik tizimlari va mikrotuzilmalar ehtiyoji paydo bo‗ldi.
15
Boshqa tomondan, katta kompaniyalar, shuningdek, geografik mintaqalarda
marketing tadqiqotlari o‗tkazish salohiyatli bozorining ko‗lami, xajmi hamda
ularning tovar va xom ashyo ta‘minoti hisoblanadi. Ular samaradorligini tobora
oshirish xamda raqobat afzalligini ta‘minlash uchun global logistika tushunchalarini
amalga oshirish istagi saqlanib turadi. Ushbu masalani amaliy ko‗rib chiqishda
logistika menejerlari asosiy tushunchani rivojlantirish, global miqyosda samarali
bo‗lgan logistika tashabbuslarini rejalashtirish va amalga oshirish bilan bog‗liq katta
hajmdagi ishlarni amalga oshirishadi. Bundan tashqari, ma‘lum bir kompaniya
kontekstida xalqaro logistika yondashuvi logistika, marketing va ta‘minot
bo‗linmalarining yuqori darajadagi muvofiqlashtirishini talab qiladi.
Globallashuv hodisasini tushuntiruvchi sabablarni tahlil qilish tizimi tavsifi
bizga qisqacha jadvalda berilgan oltita murakkab omillarni aniqlash imkonini beradi.
(1.1.jadval). Globallashuv jarayoni geografik taqsimot jihatidan va muayyan
mamlakatlar iqtisodiyoti darajasida o‗z xususiyatlariga ega. Yangi ishlab chiqarish va
axborot tizimlari va texnologiyalarini kengaytirish bilan birga, globallashuv xalqaro
raqobatni oshirishga olib keladi. Aksariyat mamlakatlarda birlashish yoki sotib olish
jarayoni yoki aksincha, kompaniyaning bo‗linishi iqtisodiyotning bir yoki bir
jabhasida raqobatbardoshlikning yuqori darajasini ta‘minlash uchun faol ravishda
olib borilmoqda. Umuman olganda, globallashuv iqtisodiyotning samaradorligiga
ijobiy ta‘sir ko‗rsatadi, biroq ayni paytda ayrim tarmoqlar xorijiy raqobatchilardan
ortib borayotgan bosimlarga duch kelmoqda.
Globallashuv, ayniqsa, kapitalni import qilish va eksport qilish borasida yaxshi
o‗ylangan tashqi iqtisodiy siyosatni amalga oshirishni talab qiladi. Tajriba shuni
ko‗rsatadiki, globallashuv raqobatni kuchaytiradi, buning natijasida katta kuch bilan
va qisqa muddat ichida texnik va texnologik jihatdan chet ellik raqobatchilardan
yanada samaraliroq foydalanadigan sohalarga salbiy ta‘sir ko‗rsatadi.
Logistika sohasidagi globallashuvning asosiy omillari:
• iqtisodiy o‗sish;
• global bozorlarni rivojlantirish istiqbollari;
• hududiylashtirish;
16
• global raqobat;
• texnologiyalarni kengaytirish;
• Transportni tashkillashtirish va logistika infratuzilmasini rivojlantirish.
1.1-jadval.
Do'stlaringiz bilan baham: |
