Ekspluatatsiyasi instituti irisbekova mavluda narinbayevna xalqaro logistik

yetkazib berishning bazis shartlariga 
asoslanadi, ular xalqaro amaliyot tomonidan tovarni sotuvchidan xaridorga 
yetkazib berish bilan bog‗lanadigan momentlarni umumlashtirish maqsadida ishlab 
chiqilgan. 
Tovarlarni yetkazib berishning bazis shartlari 
Yyetkazib berishning bazis shartlari quyidagilarni belgilaydi: 
1.
Tovarni yetkazib berish bo‗yicha majburiyatlarning sotuvchidan 
xaridorga o‗tish momenti, u shuningdek tovarni yetkazib berish bilan 
bog‗lanadigan xavf-xatarlarning o‗tishini ham belgilaydi; 
2.
Tovarni 
yetkazib 
berish 
bilan 
bog‗lanadigan xarajatlarning 
sotuvchidan xaridorga o‗tish momenti; 
3.
Kontragentlaring tashish va sug‗urta shartnomalarini tuzish bo‗yicha 
majburiyatlari; 
4.
Sotuvchi 
tomonidan 
shartnoma 
shartlarining 
bajarilganligini 
tasdiqlaydigan, u shu asosda o‗ziga tegishli bo‗lgan to‗lovlarni undirib olishi 
mumkin bo‗ladigan hujjat.
Yyetkazib berishning bazis shartlari Xalqaro Savdo Palatasi tomonidan 
ishlab chiqilgan INKOTERMS hujjatida ifodalangan. Hujjatning qoidalari 
kontragentlar uchun majburiy bo‗lib hisoblanmaydi va tavsiyaviy xarakterga ega.

---

183 
INKOTERMS ning maqsadi tashqi savdo sohasida ko‗proq keng 
ishlatiladigan savdo atamalarining talqin qilinishi bo‗yicha xalqaro qoidalar 
jamlanmasini ta‘minlashdan iborat. SHu tariqa, bunday atamalarning turli 
mamlakatlarda turlicha talqin qilinishidan qochish yoki bu sohadagi mavhumlikni 
anchagina qisqartirish mumkin.
Ko‗pincha shartnoma tuzadigan tomonlar tegishli mamlakatda savdoni 
yuritishning turlicha amaliyoti bilan tanish bo‗lmaydi. Bu anglashilmovchilar, 
kelishmovchiliklar va sud ajrimlariga sabab bo‗lishi mumkin va o‗z navbatida vaqt 
va pulning behuda sarflanishiga olib keladi. Bu barcha muammolarni hal qilish 
uchun Xalqaro Savdo Palatasi birinchi marta 1936 yilda atamalarning aniq 
ta‘riflari bo‗yicha xalqaro qoidalar to‗plamini nashr qilgan. Bu qoidalar 
"INKOTERMS 1936" sifatida ma‘lum. Bu qoidalarga keyinchalik 1953, 1967, 
1976, 1980, 1990, 2000 va 2010 yillarda ushbu qoidalarni xalqaro savdoning 
zamonaviy amaliyotiga muvofiqlashtirish uchun tuzatishlar va qo‗shimchalar 
kiritilgan.
INKOTERMS ning amal qilish sferasi oldi-sotdi shartnomasi tomonlarining 
sotilgan tovarlarni yetkazib berish bo‗yicha huquqlari va majburiyatlari bilan 
bog‗lanadigan masalalar bilan cheklanadi (bu erda tovarlar deganda ―moddiy 
tovarlar‖ tushuniladi, kompyuter dasturiy ta‘minoti kabi ―moddiy bo‗lmagan 
tovarlar‖ istisno qilinadi). 
Amaliyotda INKOTERMS ni noto‗g‗ri tushunishning ikkita varianti ko‗proq 
tez-tez uchraydi. Birinchisi INKOTERMS ni oldi-sotdi shartnomasiga emas, balki 
tashish shartnomasiga ko‗proq tegishli deb noto‗g‗ri tushunish bo‗lib hisoblanadi. 
Ikkinchisi ba‘zan bu qoidalar tomonlar shartnomaga kiritishni hohlaydigan barcha 
majburiyatlarni qamrab olishi lozim deb tasavvur qilish bo‗lib hisoblanadi.
INKOTERMS ga muvofiq yetkazib berishning barcha bazis shartlari 4 ta 
asosiy 
(bazis) 
guruhlarga 
birlashtirilgan, 
ular 
shartlarning 
inglizcha 
qisqartmalarining birinchi harflari bilan nomlangan: 
-