Эксперт тизимларини яратилиши ва улардан фойдаланиш


Фойдаланувчиларнинг эксперт тизими билан узаро



Download 119,5 Kb.
bet5/8
Sana25.02.2022
Hajmi119,5 Kb.
#300998
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
тизимларини яратилиши ва улардан фойдаланиш.

4. Фойдаланувчиларнинг эксперт тизими билан узаро
хамкорликларининг схемаси.
Эксперт тизимларидан фойдаланувчиларнинг куйидаги гурухларини ажратамиз:

  1. Фойдаланувчилар - мутахассислар.

  2. Фойдаланувчилар - мутахассис булмаганлар.

  3. Экспертлар.

  4. Фойдаланувчилар - урганувчилар.

Уларни барчасини куйидагилар бирлаштиради:

  • Эксперт тизими билан малокат тили - бу дастурлаш тили эмас - балки чекланган табиий тилдир.

  • Фойдаланувчиларнинг эксперт тизими билан узаро хамкорлик жараени савол-жавоб туридаги жумлаларни алмашишидан иборат булмайди, балки шохланган диалогни намоен килади, унда ташаббус битта иштирокчидан бошкасига утади.

Эксперт тизимлари таркибида узаро хамкорлик компоненти ажратилади. Унинг белгиланиши куйидагилардан иборат:

  1. Фойдаланувчи эксперт тизими диалогини ташкил килиш.

  2. Айрим хабарларни диалогнинг жорий холатини хисобга олиш билан яъни эксперт тизимининг ички шаклидаги табиий тили билан ишлаб чикишни амалга ошириш.

Хозирги вактда эксперт тизими билан диалогнинг умум кабул килинган моделлари мавжуд эмас. Умумий холда диалог куйидаги таркибий кисмлар билан таърифланиши мумкин.

  1. Диалог ва мавзунинг иштирокчиларини белгиловчи параметрларини купчилиги билан.

  2. Параметрларнинг баени билан.

  3. Диалогнинг макротузилмаси билан.



17-расм. Узаро хамкорлик компонентларининг умумий схемаси.




5. Эксперт тизимларидан фойдаланишнинг технологияси.
Эксперт тизимларини яратиш ва улардан фойдаланиш ахборот технологияларидан фойдаланишнинг концептуал боскичларидан биридир. Баъзи бир предметли соханинг муаммоларини интеллектуал ечишнинг асосида тажрибали мутахассис - экспертлар билимларининг кайта тиклаш тамойили етибди.
Эксперт шахсий тажрибасидан келиб чиккан холда вазиятни тахлил килади ва энг фойдали ахборотларни билиб олади, карорлар кабул килишни мувофиклаштиради, боши берк йулларни епиб куяди.
Эксперт тизими - бу баъзи бир предметли сохадаги мураккаб вазифаларни ечиш учун билимларни ташкил килиш, жамлаш ва куллаш усуллари ва воситаларини мажмуасидир. Эксперт тизими мутахассислар гурухининг юкори малакали тажрибасига суянган холда карорларни танлаб олишда куп сонли мукобилларнинг ошикчалиги хисобига юкорирок самарадорликка эришади, янги омилларнинг катта хажмининг таъсирини стратегияларни куришда уларни бахоллаб, башорат имкониятларини кушиб тахлил килади.
Эксперт тизимининг асоси карорлар кабул килиш жараенини шакллантириш максадларида таркиблаштирилган билимлар (билимлар базаси)нинг мажмуасидан иборат.
Эксперт тизимлари укитишни хисобга олиш билан ишлаб чикилади ва карорларни танлаш мантикини асослашга кодирлар, яъни мослашувчанлик ва уни далиллар билан исботлаш хусусиятларига эгадир. Купгина эксперт тизимларида изохлаш механизми мавжуд. Бу механизм тизим кандай килиб ушбу карорга келганлигини изохлаш учун зарур билимлардан фойдаланилади. Эксперт тизимини куллаш сохасини, ундан фойдаланиш ва харакат килиш чегараларини аниклаш жуда мухимдир.
Тажрибали мутахассислардан фойдаланишга нисбатан эксперт тизимининг афзаллиги куйидагилардан иборат:

  • Эришилган омилкорлик йукотилмайди, хужжатлантирилиши, узатилиши, кайта тикланиши ва купайтирилиши мумкин.

  • Баркароррок натижалар мавжуд булади инсоний ишончсизликнинг хиссиетли ва бошка омиллари йук.

  • Ишлаб чикишнинг юкори киймати, фойдалашнинг паст киймати, нусха кучириш имкониятлар билан тенглаштирилади, биргаликда улар юкори малакалли мутахассисдан орзондир.

Эксперт тизимларининг замонавий холати учун хос булган камчилиги янги коидалар ва концепцияларга укитишга, ижодиет ва кашф килишларга камрок мослашувчанлигидан иборатдир. Эксперт тизимларидан фойдаланиш купгина холларда юкори малакали мутахассислардан воч кечишга имкон беради, аммо тизимда пастрок малакали экспертга жой колдиришни кузда тутади. Эксперт тизимлари якуний фойдаланувчининг касбий имкониятларини кенгайтириш ва кучайтириш учун восита булиб хизмат килади.
Эксперт тизими омилкорликни намойиш килиши, яъни аник предметли сохада мутахассис - экспертлар даражасига эришиши керак. Яхши карорларни топиш етарли эмас, буни тез килиш керак. Тизимлар предметни нафакат чукур, балки етарлича кенг тушуниши керак. Муаммолар ечимларини топиш усулларига ноаник маълумотлар еки коидаларнинг тулик булмаган мажмуалари холларидан фундаментал тамойиллардан келиб чикувчи мулохазалар асосида эришилади. Бундай хусусиятлар компьютерли эксперт тизимларида камрок ишлаб чикилган, аммо худди улар юкорирок даражадаги мутахассисларга хосдир.
Куйидагилар эксперт тизимларининг оддий компьютер тизимларидан фарклари булади.

  • Эксперт тизимлари билимлар билан, колган хар кандай тизимлар маълумотлар билан манипуляция киладилар.

  • Эксперт тизимлари, коидага кура, самарали мувофик карорларни беради ва баъзида хато килишга кодирлар, аммо анъанавий компьютер тизимларидан фарклирок улар узларини хатоларидан укишнинг солохиятли кобилиятларига эгалар.

Эксперт тизимлари фойдаланувчилар ишидаги аслоха сифатида амалий ишни боришида кийин, ажойиб вазифаларни ечувчи уз имкониятларини такомиллаштиради.
Эксперт тизимлари турли хилдаги вазифаларни ечиш учун яратилади, улар турларини категорияларга гурухлаш мумкин (2 жадвал).
Куйида эксперт тизимлари кулланиладиган предметли сохаларнинг баъзи бирлари санаб утилган. Улар айникса таббиетда оммавийдир.
2-жадвал.
Эксперт тизимларини куллашнинг типик категориялари.

Категория

Ечилаетган муаммо

Интерпритация

Датчиклардан келиб тушган ахборотлар буйича вазиятни баен килиш.

Башорат

Берилган вазиятларнинг эхтимол булган окибатларини аниклаш.

Диагноз куйиш

Кузатишлар натижалари буйича тизимни нотугри фаолият юритишнинг сабабларини аниклаш.

Лойихалаштириш

Берилган чекланишларда объектларнинг конфигурациясини куриш.

Режалаштириш

Харакатларнинг изчиллигини белгилаш.

Кузатиш

Кузатишлар натижаларини кутилган натижалар билан солиштириш.

Созлаш

Тизимни нотугри фаолият юритишини тузатиш рецептларини тузиш.

Таъмирлаш

Буюрилган тузатишларнинг изчилигини бажариш.

Укитиш

Укувчи хулкига диагноз куйиш, созлаш ва тузатиш.

Бошкариш

Тизим хулкини бир бутун сифатида бошкариш.




Download 119,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish